مردم تبریز چند روزی هوشیار باشند

به گزارش بولتن نیوز،چرا زلزله اخیر تبریز چنان احساس شد که گویا بزرگایی در مقیاس بیش از ۵ و نیم ریشتر داشت؟ این‌ها و پرسش‌هایی بیشتر را با دکتر امیر ساعدی دریانی، استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران و یکی از کارشناسان مهندسی سازه و زلزله طرح کردیم.

آقای ساعدی دریانی می گوید: شهر تبریز از آن جهت که بر محل تلاقی چندین گسل با خطر لرزه‌ای بالا قرار دارد، از جمله کلانشهر‌های بسیار مهم در کشور است که مسئولان امر باید نگاه فوری نسبت به بازسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و اساسا، فرآیند مقاوم سازی ابنیه در این شهر داشته باشند.

مشروح  این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید:

-آقای دکتر، شما از جمله کارشناسان و تحلیلگرانی بودید که گفتید زلزله امروز تبریز، زلزله‌ای نبوده که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت؛ این دیدگاه شما از کجا نشأت می‌گیرد؟

من البته می گویم از کنار هیچ زلزله‌ای نباید به سادگی گذشت؛ تنها تفاوت زلزله‌ها با هم این است که ما ببینیم کجا و در چه شرایطی رخ داده اند.

زلزله تبریز از این جهت که در حوالی باسمنج تبریز رخ داده و سبب ساز آن، گسل شمال تبریز بوده است، زلزله‌ای است که باید آن را جدی‌تر از ابعادی که زلزله از خودش نشان داده در نظر گرفت.

-مگر این زلزله چه مشخصات و مختصاتی داشته است؟

این زلزله صبح روز یکشنبه ساعت هشت صبح برای بار نخست به بزرگای ۴/۴ در مقیاس ریشتر در حوالی باسمنج تبریز و در عمق تقریبا ۱۵ کیلومتری سطح زمین رخ داده و از ساعت ۸ تا ۸ و سی دقیقه صبح یعنی طی نیم ساعت، سه پس لرزه با بزرگای ۵/۳ در مقیاس ریشتر، ۸/۲ در مقیاس ریشتر و ۷/۱ در مقیاس ریشتر هم ثبت شده است.

-اما چرا مردم شهر تبریز این زلزله را خیلی جدی‌تر از ابعاد واقعی اش احساس کرده اند؟

دقیقا نکته همین است. ببینید زلزله‌های زیر ۵ ریشتر معمولا تا این حد احساس نمی‌شوند، اما این زلزله با وجود اینکه بزرگای بالایی نداشته، به شدت احساس شده است. علت آن هم این است که فاصله‌ی بین محل رخداد زلزله تا مرکز شهر و محل تجمع انسان‌ها بسیار کم بوده، یعنی بر خلاف زلزله‌هایی که خارج از تجمعات مردمی رخ می‌دهند، زلزله صبح یکشنبه تبریز، در محل تجمع جمعیتی در این شهر اتفاق افتاده و همین امر باعث جدی‌تر احساس شدن این زلزله در بین هموطنان شده است.

-یعنی این امر سبب می‌شود که شدت زلزله بیشتر احساس شود؟

بله، البته این را باید بگویم که بزرگا و شدت زلزله، دو فاکتور متفاوت از یکدیگر هستند. تفاوت شدت زلزله و بزرگای زلزله این است که بزرگای زلزله با مقیاس ریشتر اندازه گیری و شدت زلزله با واحد مرکالی سنجیده می‌شود. این‌ها دو مبحث متفاوت هستند و هر چقدر جمعیتی که قرار است زلزله را احساس کنند، فاصله‌ کمتری تا محل رخداد زلزله داشته باشند، آن را بیشتر احساس می‌کنند.

نکته این است که در زلزله مورد بحث، مولفه‌ قائم زلزله بیشتر از هر چیز، مردم و ابنیه شهر را تحت تاثیر قرار داده و همین باعث نگرانی مردم شده است.

سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا این زلزله بعد از این لرزه و پس لرزه تمام شده یا اینکه احتمال بروز زلزله‌ دیگری هم وجود دارد؟

ببینید به لحاظ علمی، خیلی نمی‌شود به این سوال پاسخ قطعی داد، اما باید یک نکته‌ی تاریخی را متذکر شویم؛ نکته این است که بزرگ‌ترین زلزله‌ شهر تبریز و احتمالا بزرگترین زلزله‌ تاریخ ایران، در هجدهم دی سال ۱۱۵۸ که معادل هشتم ژانویه سال ۱۷۸۰ میلادی بوده از همین گسل شمال تبریز و در شهر تبریز اتفاق افتاده است.

بزرگای این زلزله ۷/۷ در مقیاس ریشتر بوده و بعد از آن زلزله، شهر‌های تبریز و مرند دچار ویرانی کامل شده اند. شهرستان شبستر (از صفیان تا تسوج) هم با آن زلزله به صورت کامل ویران شده است. آن زلزله حتی در ارومیه، خوی و سلماس هم این ویرانی ایجاد کرده و اینجاست که می‌شود فهمید چه زلزله مهیبی بوده است.

این رخداد شوم تاریخی است که به ما می‌گوید نباید فراموش کنیم «گسل تبریز» گسلی ست که توان لرزه‌ای بسیاری دارد و از این رو، ساخت و ساز در تبریز و شهرستان‌های اطراف این کلانشهر باید به دقت مورد توجه و اصلاح قرار گیرد. من تاکید می‌کنم که بازسازی و مقاوم سازی ساختمان‌های قدیمی تبریز و اطراف تبریز، یکی از مهم‌ترین نکاتی است که باید در دستور کار مقامات شهری و استانی آذربایجان شرقی قرار گیرد.

-اما این گسل چرا تا این اندازه خطرناک است؟

نکته اینجاست که ما در محل گسل تبریز، تلاقی گسل‌های متفاوتی را داریم و هرجا که تلاقی گسل‌ها را داشته باشیم، احتمال وقوع «زلزله‌های خوشه ای» را هم داریم. یعنی یک زلزله می‌تواند زلزله‌های دیگری را هم ایجاد کند.

-با بروز چنین زلزله‌ای آیا شما به عنوان یک کارشناس زلزله و مهندس سازه و تخریب، توصیه خاصی برای شهروندان تبریزی دارید؟

توصیه من این است که شهروندان عزیز چند روزی را کاملا هشیار باشند و به نکات و مسائل ایمنی مرتبط با زلزله توجه کنند.

به طور کلی هم، همان صحبت همیشگی ام را که تا کنون بار‌ها در رسانه‌ها گفته ام، مطرح می‌کنم و آن این است که با وقایع طبیعی نمی‌شود جنگید. ما باید با وقایع طبیعی سازگاری ایجاد کنیم و بزرگترین و مهمترین سازگاری این است که ساختمان‌های ما باید در مقابل زلزله ایمن باشند و یا اگر نیستند، ایمن شوند. مسئولین هم باید به این نکات توجه کنند و همت هرچه بیشتر داشته باشند که ساخت و ساز‌های تبریز و اطرافش را بهبود ببخشند.

من بار‌ها و بار‌ها درباره بافت‌های فرسوده‌ی تبریز و حواشی این کلانشر هشدار داده ام، اما متاسفانه اغلب این تذکرات جدی گرفته نمی‌شوند. بدبختانه این بافت ها، در نزدیکی گسل‌های تبریز هستند. شهر تبریز یکی از کلانشهر‌های ایران است که بیش از یک و نیم میلیون نفر جمعیت دارد و با این شدت از خطر لرزه ای، باید به دقت مورد توجه مسئولین در راستای حل معضل بافت‌های فرسوده و بهسازی و مقاوم سازی ساختمان‌های قدیمی باشد.