مرغ اقبال بر شانه پنجشیر؛ از اعتراضات مردمی تا ترس طالبان

گروه بین الملل- مصطفی مطهری:تحولات در افغانستان طی دیروز و امروز در دو حوزه قابل بررسی می باشد. حوزه ایی که همه شامل تحرکات مردمی در قابل اعتراضات خیابانی علیه حضور پاکستان در افغانستان و موضع طالبان در این باره می باشد و هم پیگیری تحولات در پنجشیر و رویکرد رسانه ای دو طرف از یکسو و آرامش نسبی نبرد در این ولایت.

به گزارش بولتن نیوز، بر اساس گزارشات، اعتراضات دو شب گذشته در افغانستان، دیروز نیز در خیابان های ادامه داشت. بطوریکه معترضان در شهرهای کابل وهرات در اعتراض به دخالت پاکستان در کشورشان در خیابان تجمع کرده و با سر دادن شعارهایی علیه پاکستان خواستار تشکیل دولت مستقل شدند. نکته جالب توجه در این باره حضور زنان در این تجمعات اعتراضی (هرات و دیگر شهرها) و کشته شدن دو نفر در این اعترضات بود. در واقع این موضوع گویای این است که رویکردهای مدنی در افغانستان نطفه بسته است و جامعه افغانستان از جمله زنان دیگر حاضر به پذیرش این امر نیستند که از حق اجتماعی – مدنی خود حتی با حضور طالبان عدول و عبور کنند. از سوی دیگر اینکه این اعترضات نشان می دهد که بلوع مطالبه گری در افغانستان رشد کرده است و مردم افغانستان نسبت به حق و حقوق خود آشنا شده اند.

نکته دیگر در ذیل تحولات در افغانستان به جهت گیری های رسانه ای طالبان در ارتباط با وقایع افغانستان برمی گردد. طالبان با توجه به بحرانی شدن فضای اجتماعی این کشور، ضمن طرح این موضوع که «جریان‌های خارجی پشت تظاهرات هستند و اعلام کرد «ما اجازه نمی‌دهیم هرج و مرج در افغانستان ایجاد شود و از افغان‌ها خواست تا از برگزاری راهپیمایی‌ اجتناب کنند». طالبان همچنین، از طریق سخنگوی خود «ذبیح الله مجاهد» اعلام کرد «تا آغاز کار دولت جدید، شهروندان اجازه ترک افغانستان را نخواهند داشت». اتفاق دیگری که امروز توسط طالبان انجام گرفت و رسانه ای شد معرفی اعضای کابینه دولت جدید این کشور بعد از گذشت نزدیک به یکماه تسلط بر کابل بود. اگرچه عنوان مجاهد اعلام کرد این «کابینه موقت است» اما با این حال دارای دو ویژگی است اول اینکه به هیچ همه شمول و فراگیر نیست. دوم اینکه همه مرد، عضو طالبان، مسن و از قوم پشتون هستند و از اقوام دیگر و زنان نیز در تشکیل این کابینه(وزارت زنان) استفاده نشده است. با این حال طالبان از طریق سخنگوی خود اعلام کرد «تلاش خواهد شد در آینده از همه اقشار جامعه افغانستان در دولت استفاده شود». مجاهد در ادامه افزود که «اسم رسمی دولت جدید، امارت اسلامی افغانستان خواهد بود»، اما وی درباره پرچم و سرود ملی افغانستان نیز چیزی به رسانه ها نگفت.

تحلیل این رویکرد تعجیلی طالبان در اعلام افراد کابینه دولت، در حقیقت به دلیل اتفاقاتی است که شب گذشته و امروز در شهرهای افغانستان رخ داد. در واقع طالبان از این طریق تلاش دارد تا شرایط را در کنترل خود نگه دارد و از وقوع تهدیدات آتی در این باره جلوگیری کند. پشتونیزه شدن دولت در لیست افراد معرفی شده نیز از این قرار است که طالبان هنوز نتواسته از عصبیت قومی خود فاصله بگیرد. به عبارت بهتر عدم اعتماد به اقوام دیگر در افغانستان با هدف ثبات بخشی به دولت مدنظر از سوی طالبان، علت اصلی این انتخاب ها بوده است و به نظر بعید می رسد در آینده نیز تغییراتی را در این باره لحاظ کنند. آنچه پیداست طالبان از جهت گیری های اعلامی خود در تشکیل دولت فراگیر فاصله گرفته است و در آینده نیز نباید با تغییر در رویکردهای اعلامی  ابتدایی آنها شگفت زده شد. در واقع آنچه امروز طالبان آن را عامل یکسان سنجی عملکردش با تکیه بر باور پشتونی می داند در آینده مسلماً به پاشنه آشیل آنها تبدیل خواهد شد و به دلیلی حیاتی برای دیگر افغان ها از اقوام دیگر جهت شوریدن بر آنها تبدیل خواهد شد.

شرایط روز گذشته در افغانستان در انحاء مختلف به سود جبهه پنجشیر رقم خورد. از بازگشت نسبی آرامش در پنجشیر تا اعتراضات و تجمعات خیابانی در شهرهای افغانستان، بمباران مواضع طالبان توسط جنگنده ناشناس در پنجشیر همگی دلالتی بر همسو سازی افغانستان و اقوام دیگر با پنجشیر و اهدافش می باشد. معرفی کابینه دولت موقت از سوی طالبان نیز مُهر تأییدی بر رویکرد قومی طالبان داشت که احمد مسعود همواره در ادبیات های مختلف میدانی – رسانه ای به آنها اشاره کرده بود و خواستار تمرکز زدایی در قدرت و مشارکت ملی شده بود. از سوی دیگر نیز براساس گزارشات منتشر شده از پنجشیر گفته شده که«۴۰ هواپیما از کابل به پنجشیر منتقل شد و ۴۰ خلبان مخالف طالبان در کنار احمد مسعود هستند». تحلیل موارد مطروحی در این باره نیز گویای این است که تحولات در افغانستان در وجوه مختلف در حال تغییر به سود جبهه مقاومت ملی افغانستان با رهبری احمد مسعود در پنجشیر است. در واقع روایت ارائه شده از سوی احمد مسعود در افغانستان که مدعی آن است با توجه به شرایط موجود در ذیل عملکرد طالبان، در حال اوج گیری است. بنحویکه جذابیت های گفتمانی این روایت در حال سایه افکنی و چترگستری در پهنه جغرافیایی افغانستان می باشد.

در مجموع باید اینگونه گفت که تحولات در افغانستان به ضرر طالبان و به سود جبهه معروف به مقاومت ملی در حال طی شدن است. در واقع احمد مسعود به موجب حسابی که بر روی جامعه افغانستان و گزاره های مدرن از زندگی اجتماعی – سیاسی – مدنی در این کشور کرده بود توانسته است جرقه های آتش عمومی علیه طالبان را شکل دهد.

با این حال وضعیت سیال اتفاقات در افغانستان به گونه ای است که باید رصد تحولات در این کشور را روز به روز انجام داد و از ارائه یک مسیر کلیت گرا در تحلیل پرهیز کرد.