آثار حقوقی وصیت‌نامه

به گزارش بولتن نیوز، تنظیم وصیت‌نامه بستگی به علایق دینی و حقوقی فرد دارد و نیز اینکه مایل باشد برای امور شرعی، شخصی و مالی خود پس از فوت تعیین تکلیف کند یا این اقدام را به عمل نیاورد.

در بین مسلمانان نوشتن وصیت‌نامه امری معمول و متداول به شمار می‌رود. به‌خصوص این اعتقاد وجود دارد که نوشتن وصیت ضمن انجام تکلیف و واجب شرعی، موجب طول عمر و ثواب دنیا و آخرت می‌شود و هر کس که وصیت‌نامه‌اش را می‌نویسد، درواقع خود را مهیا و آماده‌ پیوستن به معبود می‌کند.

به گزارش مهداد، عبدالرحیم سمسارزاده، رییس شعبه ۴ دادگاه عالی انتظامی قضات در تعریف وصیت اظهار کرد: وصیت مشتق از وصی، به معنی وصل و پیوند است و به اعتبار اتصال تصرفات زمان حیات موصی (وصیت‌کننده) ‌به زمان پس از فوت، آن را وصیت نامیده‌اند. قانون مدنی به پیروی از بسیاری از فقهای امامیه، تعریفی از وصیت که شامل وصیت تملیکی و عهدی باشد، نکرده و به استناد ماده ۸۲۵ قانون مدنی آن را به دو قسم وصیت تملیکی و عهدی تقسیم کرده است.

وی افزود: طبق ماده ۸۲۶ قانون مدنی «وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوت خود مجاناً به دیگری تملیک کند. وصیت‌کننده موصی، ‌کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده است موصی‌له، مورد وصیت موصی‌به و ‌کسی که به‌موجب وصیت عهدی بر مورد ثلث یا بر صغیر ولی قرار داده می‌شود، وصی نامیده می‌شود». در وصیت تملیکی مالی از طرف موصی‌به موصی‌له تملیک می‌شود و موصی‌له آن را قبول می‌کند. بنابراین وصیت به‌وسیله‌ ایجاب از طرف موصی و قبول از طرف موصی‌له به عمل می‌آید.

سمسارزاده در خصوص اینکه آیا به‌موجب وصیت، تملیک محقق می‌شود یا خیر، بیان کرد: تملیک به‌موجب وصیت محقق نمی‌شود مگر با قبول موصی‌له بعد از فوت موصی. یعنی باید کسی که به ‌نفع او وصیت شده است، آن را قبول کند. زیرا طبق قول مشهور فقهای امامیه، وصیت تملیکی عقد است و این نظریه در قانون مدنی هم پذیرفته شده است. قول غیرمشهور نیز آن است که وصیت، ایقاع معلق است و احتیاج به قبول ندارد و کافی است موصی‌له آن رد نکند و چنانچه رد کند وصیت باطل می‌شود.

وی ادامه داد: طبق ماده ۸۴۳ قانون مدنی «وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست مگر به اجازه وراث و اگر بعض از ورثه اجازه کند فقط نسبت به سهم او نافذ است». میزان ثلث به اعتبار دارایی وصیت‌کننده در حین فوت معین می‌شود (ماده ۸۴۵ قانون) نه به ‌اعتبار دارایی او در حین وصیت و نه به‌ اعتبار دارایی او در زمان اجازه ورثه.

رییس شعبه ۴ دادگاه عالی انتظامی قضات وصیت عهدی را این‌گونه تعریف کرد: مطابق بند دوم ماده ۸۲۶ قانون مدنی «وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور می‌کند.» وصیت عهدی در حقیقت عبارت از نمایندگی از طرف موصی برای پس از فوت به وصی است تا اعمالی را که خود می‌توانسته انجام دهد به‌جای آورد؛ مانند پرداخت دیون متوفی. تفاوت وصی با وکیل در این است که وصی نمایند‌ه‌ وصیت‌کننده در زمان پس از فوت اوست ولی در وکالت، وکیل نماینده‌ موکل در زمان حیات اوست و این نمایندگی با فوت موکل از بین می‌رود. وی در خصوص آثار حقوقی وصیت‌نامه بیان کرد: آثار حقوقی وصیت‌نامه را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد. آثار حقوقی وصیت‌نامه پس از فوت شخص ظاهر می‌شود یعنی تا وقتی ‌که شخص زنده است، خود او تصمیم‌گیرنده و عامل است. به همین جهت بین عامه مردم متداول است که می‌گویند آدم زنده وکیل و وصی نمی‌خواهد اما با فوت وصیت‌کننده همه مصمم می‌شوند که به وصیت او عمل کنند.

به گفته سمسارزاده، چنانچه با تنظیم وصیت‌نامه کسی بخواهد مالی را به دیگری تملیک کند، نباید در برابر آن، چیزی مطالبه کند. مثلاً اگر شخصی وصیت کند خانه‌اش پس از فوت خود به شخص (الف) تملیک کند به‌شرط آنکه شخص مذکور مبلغ 10 میلیون به (شخص ب) پرداخت کند چنین وصیتی صحیح نیست زیرا همان‌طور که گفته شد تملیک باید رایگان باشد.

وی خاطرنشان کرد: هر شخصی می‌تواند در طول زندگی خود بارها وصیت کند یا محتوای وصیت‌نامه‌‌ی خود را تغییر دهد اما آخرین وصیت‌نامه (از حیث تاریخ) ملاک عمل قرار خواهد گرفت و در این صورت دیگران نباید محتوای آخرین وصیت‌ را تغییر دهند.

منبع:دیدبان هشتم