مکانیسم ماشه و اعمال نمایندگی منافع آمریکا از سوی اروپا

گروه بین الملل ـ مصطفی مطهری*: اروپایی ها در به دنبال سیاست فشار حداکثری به ایران و وادار سازی تهران مبنی بر تعهداتش به بر جام، مکانیسم ماشه (Snapback) را به عنوان آخرین ورق خود رو کرده اند. در واقع اسنپ بک یا همان مکانیسم ماشه می تواند ضربه ای نهایی بر توافقات ایران با 6 کشور دیگر باشد که ماحصل آن برجام بود؛ واثعیت ماجرا از این قرار است که مکانیسم برگرداندن تحریم و پیوستن اروپا به خیل تحریم های موجود بر علیه ایران و بازگرداندن تحریم های شورای امنیت بر علیه ایران همگی از درون راهبرد مزبور عملیاتی می شود.

به گزارش بولتن نیوز، برای دریافتن ویژگی های خارق العاده و منحصر به فرد در این باره باید برجام را مبنای تحلیل قرار دارد. در واقع شخصیت حقوقی سازنده برجام برای اروپا و آمریکا و تخریبی آن برای ایران عملاً تمامی رویدادهای بعد از توافق را برای مواجهه این کشورها با تهران را بند به بند طراحی و ترسیم کرده است؛ نسخه بی بدیل و غیرقابل تکرار در این توافق یعنی برجام، نسخه تجویزی، دستوری و جهانشمولی است که به اروپا و آمریکا در باره ایران در ذیل عدم پایبندی و یا خروج از برجام، اختیار تام داده است؛ نکته جالب توجه اینجاست که تیم مذاکره کننده ایران (یا همان قهرمانان ملی) در این مذاکرات با رضایت تمام به واگذاری این اختیارات تن داده اند. عجیب تر آنکه این که این اختیارات در ارتباط با ایران در صورت مشاهده عدم تعهد، نقض و یا پایبندی طرف های مذاکره کننده وجود ندارد؛ یعنی ایران در صورت مشاهده مواردی از از قبیل نقض و ... نمی تواند مراحل قانونی شکایت در مراجع مربوطه را طی کند. بطوریکه در صورت شکایت ایران از طرف مقابل باز هم بطور سیستماتیک و خودکار تمامی تحریم بازخواهند گشت؛ مقایسه و مطالعه بند های 36و 37 موجود در برجام با ماده های 11، 12، 13 قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل گویای این حقایق تلخ و باور نکردنی است.

اگر برجام را بر دوکن اصلی رفع تحریم برای ایران و تعهد هسته ای ایران به جامعه بین الملل یا همان 6 کشور بویژه آمریکا و اروپا بدانیم، با خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم ها بر علیه ایران و عدم پاییبندی اروپا به تعهدات برجامی خود در رابطه با ایران و کاهش تعهدات برجامی ایران در طی پنج گام در چند ماه اخیر نشان از این دارد که برجامی نه تنها وجود ندارد بلکه مکانیسم هایی نیز برای رجوع حل و فصل اختلافات برای طرف های موجود در این توافق نیز عملاً وجود ندارد. از این رو فعال کردن مکانیزم ماشه توسط سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلستان در شکل کلی آن بدان معنا است که با فشار حداکثری بر ایران دو راه را پیش روی ایران می گذارند راه اول رفتن پرونده دوباره ایران به شورای امنیت سازمان ملل و بازگشت دوباره تحریم ها و برگشت به سال های قبل از برجام با این تقاوت که ما دیگر چیزی نداریم که بر سر آن مذاکره کنیم و راه دوم قبول بازگشت به برجام و به تبع آن انجام مذاکره جدید و حصول توافق جدید بر سر موضوعات جدید از جمله موشک ها و ... با عناوینی چون برجام موشکی و برجام های دیگر است.

در بعد حقوقی مکانیسم ماشه یا همان اسنپ بک با متن برجام شکل هویتی به خود می گیرد و ماهیت پیدا کرده است. بطوریکه دریافت شکایت مبنی بر عدم پایبندی به تعهدات از سوی ایران موجب تشکیل کمیسیون مشترک، جلسه هیات وزیران و کمیسیون مشورتی می‌شود و در ادامه دلیلی بر رفتن پرونده شکایت از ایران به شورای امنیت سازمان ملل می گردد و به تبع گذاراندن این مراحل به واسطه طرح شکایت بر علیه ایران در این راستا تمامی قطعنامه‌های قبلی به شکل خودکار علیه ایران فعال شده و باز می‌گردد.

اسنپ بک در یک نگاه کلی حاوی این است که دو سوی آتلانتیک یک راهبرد همسان و همپوشاننده دارند؛ بطوریکه اروپا در واقعیت های موجود و بدور از هر گونه تحلیل شعاری حوزه نمایندگی منافع آمریکا در اروپا را تداعی می کند. بطوریکه مکانیسم ماشه در واقعیت اجرایی خویش دالی است بر اعمال نمایندگی منافع آمریکا از سوی اروپا بر علیه ایران. از سوی دیگر نیز مکانیسم ماشه برای ایران حاکی از آن است که ایران در عرصه دیپلماسی و مذاکرات منتهی به برجام فریب خورده ردیف اول سیاست بوده است. چرا که با وجود مذاکره درباره منابع ملی و منافع ملی خود با فعال سازی مکانیسم ماشه در مسیر یک اجماع سازی جهانی با ابتکار اروپایی ها با تحریم های بیشتری روبرو است. اگرچه با خروج ترامپ از برجام شبح تحریم ها بر اقتصاد و معیشت ایران به انحاء مختلف سایه افکنده است و با فعال شدن مکانیسم ماشه شرایط بدتر از حال نخواهد شد چراکه اروپا به هیچ یک از تعهدات خود در قبال ایران و خروج آمریکا از برجام در این مدت عمل نکرده است، اما برای ایران می تواند درسی عبرت گونه باشد تا دیگر تا در عرصه سیاست به اعتماد مذاکره نکند و مراتب خالی کردن دست خود را برای اعتماد سازی روی میز مذاکره نگذارد.

*دکترای علوم سیاسی