پایان ماه‌عسل شبه طبقه پزشکان در ایران

گروه اجتماعی ـ میثم مهدیار: منظور از طبقه در تعریف جامعه‌شناختی گروه‌بندی وسیعی از افراد است که دارای منابع اقتصادی مشترکی هستند. ویژگی این گروه این است که نسبت به موقعیتی که در آن قرار دارند و منافع مشترکشان دارای خودآگاهی هستند و دائم در تلاش هستند تا با استفاده از ابزارهای مختلف (رسانه، سیاست، لابی و...) نسبت به بیشینه کردن منافع اقتصادی و نیز تمایز خود با دیگر طبقات تلاش کنند. همچنین در یک طبقه اختلافات سیاسی و فرهنگی ذیل همگرایی منافع اقتصادی افراد کمینه می‌گردد.

به گزارش بولتن نیوز، نشانه‌های تأثیر اقتصاد سیاسی شبه طبقه پزشکان در سلامت ایرانیان البته محدود به این اواخر نیست و در تحولات نظام سلامت در چند دهه گذشته قابل‌پیگیری است اما در زمان وزارت قاضی‌زاده هاشمی به اوج خود رسید که نشانه‌های آن را می‌شد در فعالیت‌های سیاستی وزارت بهداشت و کمیسیون پزشکی مجلس، نظام پزشکی و فعالیت‌های رسانه‌ای جناب وزیر و وزارت خانه متبوع به‌عینِ مشاهده کرد.

در حوزه رسانه می‌توان این خودآگاهی طبقاتی پزشکان را در حساسیت زیاد بر روی بازنمایی خود در رسانه‌های عمومی ملاحظه کرد. تعطیلی سریال‌ها، مستندها و برنامه‌های کارشناسی انتقادی درباره وضعیت پزشکی در ایران و سفارش ساخت سریال‌ها و برنامه‌های ترویجی درباره اهمیت جایگاه و نقش پزشکان بعد از انتقادات عمومی پیرامون موارد قصور پزشکی در سال‌های اخیر از نشانه‌های این خودآگاهی طبقاتی پزشکان بوده است.

در حوزه سیاستی نیز قشر پزشکان در دو جایگاه مجلس و وزارت بهداشت توانسته‌اند ابتکار عمل در حوزه سیاست‌گذاری حاکمیتی بر فعالیت‌های خود را به دست‌گیرند: وزارت پزشکان متخصص به‌جای متخصصان سلامت، جدا کردن آموزش پزشکی از آموزش دانشگاهی، تعیین نرخ دستمزد پزشکان توسط صنف نظام پزشکی، جدا کردن بیمه سلامت از وزارت رفاه و الحاق آن به وزارت بهداشت، تسلط پزشکان بر نظام پزشکی و بی‌اثر کردن دعاوی در خصوص قصور پزشکان در پرونده‌های خطا و قصور پزشکان، جهت دادن منافع عمومی کشور در طرح تحول سلامت به سمت درمان و جیب پزشکان، فرار از نصب کارت‌خوان در مطب‌ها و پرداخت مالیات، بنگاه‌داری متولیان دستگاه سلامت در حوزه درمان برخلاف تصریحات قانونی، محدود کردن ورودی‌ها به آموزش و جامعه پزشکی، جلوگیری از اجرای طرح پزشک خانواده و طرح پرونده الکترونیک سلامت بیماران و ... از نشانه‌های این قدرت‌یابی در حوزه سیاست‌گذاری سلامت بوده است.

امروزه در جهان مسئله پزشکی شدن یا پزشکی سالاری (medicalization) یکی از مهم‌ترین چارچوب‌های مفهومی بررسی مسائل اجتماعی است. همان‌طور که امثال فوکو و ایوان ایلیچ اشاره‌کرده‌اند پزشکی شدن ناظر به فرایندهایی است که در طی آن بخش زیادی از پراکتیس ها و کنش‌های اجتماعی و انسان‌شناختی آدمی که قبلاً در حوزه‌هایی بیرون از قلمرو علوم پزشکی قرار می‌گرفته‌اند اکنون تحت اقتدار و انقیاد پزشکی درآمده‌اند و از طریق مراقبت‌های پزشکی کنترل و مدیریت می‌شوند. امروزه پزشکان به‌واسطه این روند اقتدار فوق‌العاده‌ای در تعیین سبک زندگی ما به دست آورده‌اند؛ اما کاربست این چارچوب مفهومی اگرچه تا حدودی برخی روندهای نظام سلامت در ایران را تبیین می‌کند ولی کفایت لازم برای تبیین رویکرد کلی نظام سلامت و مراقبت ما را بخصوص در حوزه سیاست‌گذاری ندارد. نشانه‌ها حاکی از آن است که مفهوم پزشکی شدن در ایران تحت تأثیر یک مفهوم کلی‌تر یعنی «پزشک سالاری» قرار دارد و درواقع در ایران این پزشک سالاری است که به پزشکی شدن جهت می‌دهد. به عبارت بهتر درواقع شکل‌دهی به‌نظام مراقبت و سلامت در ایران وابستگی زیادی به منافع اقتصادی این طبقه پیداکرده است. نشانه‌های سیاستی و رسانه‌ای که در بالا برشمردیم را جملگی می‌توان ناشی از سیطره طبقاتی این طبقه اقتصادی خودآگاه برشمرد. درمان محور بودن نظام سلامت در ایران را از مهم‌ترین چالش‌های آن برشمرده‌اند اما وقتی به این نشانه‌ها دقت می‌کنیم درمی‌یابیم که این درمان محوری با بیشینه شدن منافع اقتصادی طبقه پزشکان و کمینه کردن نظارت و شفافیت بر فعالیت‌های آن‌ها نسبت مستقیمی می‌یابد.

این روزها که کمیسیون تلفیق مجلس به دنبال تصویب مالیات گیری از فرانشیز و کارانه پزشکان است دوباره اهرم‌های فشار این شبه طبقه پزشکان در ایران فعال‌شده‌اند و تنها با حمایت اجتماعی از تصمیم کمیسیون تلفیق است که می‌توان قدری از قدرت‌یابی خطرناک این شبه طبقه کاست و آن را پاسخگوتر کرد.

انتهای پیام/#