پیشرفتِ «عددی و آماری» پزشکی پس از انقلاب ایران

گروه اجتماعی: آنچه در طی چهار دهه در رابطه با حوزه پزشکی و سلامت در ایران رخ داد بسیار گسترده و جامع است و می‌توان در قالب فصل‌های مختلف آنها را موردبررسی قرارداد و از پیشرفت‌ها و دستاوردهای متعدد صحبت کرد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از جام جم آنلاین، یکی از فصل‌های موردتوجه این مبحث «کمیت و آمار» است. وقتی در رابطه با این ویژگی صحبت می‌کنیم دقیقا منظور ما چیست و به چه چیزی اشاره می‌کنیم؟ برای پاسخ به این پرسش باید به این بپردازیم که تعداد پزشکان در کشور چقدر است و نکته مهم‌تر اینکه از چه تعداد دانشکده و مرکز آموزشی در کشور برخوردار هستیم و تا چه اندازه تعداد آنها پس از انقلاب بیشتر شده است؟

پیش از انقلاب اسلامی ایران، حوزه سلامت ، درمان و پزشکی در کشور قدرت و حجم کمی داشت و دارای نقصان و اشکالات فراوانی بود. در این رابطه آمارهای ضدونقیضی وجود دارد. بسیاری از روستاهای کشور ، مناطق دورافتاده و حتی شهرهای بزرگ عملاً از داشتن مراکز درمانی محروم بودند. مرگ براثر ساده‎ترین بیماری‎ها که درنتیجه فقدان مراقبت‎های بهداشتی بود اتفاقی معمول به شمار می‎رفت و آمار مرگ‌ومیر کودکان و نوزادان بسیار بالابود. روند درمانی در بسیاری از نقاط کشور به‌صورت طب سنتی بود و افرادی که مشغول به مداوا می‎شدند اصولاً علم آن را نداشتند و دوره‎های آموزشی را نگذرانده بودند. «حکیم» اصولاً کسی بود که بر اساس تجارب شخصی و مطالعات محدود پزشکی به مداوای بیماران می‌پرداخت. مرگ‌ومیر مادران و نوزادان در هنگام زایمان به دلیل فقدان شدید علم مامایی در کشور نیز بسیار زیاد بود.

فقدان پزشک کافی در کشور ایران و تخصص‎های مربوط به آن باعث شده بود تا پای پزشکان بنگلادشی و پاکستانی و دیگر کشورها به ایران باز شود و نیاز ایران به دانش و خدمات پزشکی دیگر کشورها کاملاً مشهود بود.

کم بودن تعداد پزشکان عمومی و متخصص در کشور یک امر بسیار بدیهی به شمار می‎رفت و مراکز و دانشگاه‌های آموزش پزشکی نیز بسیار اندک بودند.

پیش از انقلاب یکی از دلایل کمبود تربیت و پرورش نیروی متخصص پزشکی، کم بودن مراکز و دانشگاه‌های آموزش پزشکی بود. بسیاری از شهرهای کشور از داشتن هرگونه دانشگاه و مرکز آموزشی به‌خصوص در زمینه پزشکی محروم بودند.

نخستین دانشکده طب ایران در سال 1313 شمسی تأسیس شد. پس‌ازآن سال 1319 نیز بیمارستان‎های تهران ضمیمه دانشکده پزشکی شدند.

دانشکده پزشکی تبریز در سال 1326، دانشکده پزشکی اصفهان در سال 1325، دانشکده پزشکی مشهد در سال 1328 و دانشگاه ملی در سال 1338 فعالیت آکادمیک خود در زمینه‎های آموزش پزشکی را آغاز کردند و به تربیت دانشجویان پزشکی پرداختند.

همچنین اولین مدرسه عالی طب ارومیه در سال 1257 هجری شمسی ایجاد شد.

دانشکده پزشکی شیراز در سال 1328، مجتمع آموزشی علوم تندرستی همدان در سال 1354، دانشـکده پزشکی کرمان در سال 1356 و دانشکده‎های پزشکی فسا و جهرم وابسته به دانشگاه شیراز ازجمله دانشکده پزشکی بودند که پیش از انقلاب اسلامی وجود داشتند و به امور آموزش پزشکی اختصاص داشتند.

اما کمبود منابع آموزشی و مراکز مربوط به آن در شهرهای دیگر و مناطق دورافتاده و محروم موضوع سلامت کشور را تحت تأثیر قرارداد. درواقع با توجه به جمعیت کشور ، تعداد مراکز آموزش پزشکی کشور کافی نبود به‌خصوص اینکه جایی مثل مدرسه عالی طب ارومیه پس از درگذشت بنیاگذارش تعطیل شد اما نزدیک به انقلاب دوباره‌کار خود را آغاز کرد.

رویه آموزش پزشکی در کشور پس از انقلاب اسلامی تغییر کرد. تغییراتی در ساختارهای آموزشی به وجود آمد و طی 4 دهه مراکز و دانشگاه‌های متعددی تأسیس شدند تا فرصت‌های آموزشی بیشتری پدیدار شود و تعداد دانشجویان پزشکی بیشتر شود. برای نخستین بار پس از انقلاب تخصص‌های مختلف در شاخه‎های مختلف پزشکی به وجود آمد و این نیروهای متخصص برخلاف گذشته در داخل کشور دوره‎های تخصصی خود را پشت سر می‎گذاشتند نه در کشورهای دیگر.

طی چهار دهه مراکز و دانشگاه‌های آموزش پزشکی در ایران چند برابر شد. هم‌اکنون 44 دانشگاه دولتی پزشکی در کشور و در شهرهای مختلف وجود دارد و سالیانه دانشجویان جدیدی را در حوزه‌های مختلف پزشکی پذیرش می‌کند.

بر اساس آماری که سال گذشته ارائه شد، تعداد دانشگاه‌های علوم پزشکی و زیرساخت‌های آموزش علوم پزشکی بعد از انقلاب ۷ تا ۱۰ برابر شده و ساختارهای جدیدی به حوزه پزشکی کشور اضافه‌شده است.

نکته بسیار مهم در رابطه با دانشکده‌های پزشکی ایران این است که به‌طورجدی مباحث جدید پزشکی در دنیا را دنبال می‎کنند و به‌اصطلاح به‌روز می‌شوند. به‌روز و همگام شدن با علم پزشکی دنیا در قالب بسته‌های تحول و نوآوری در علوم پزشکی به دانشکده‎های پزشکی سراسر کشور ابلاغ شد و تلاش برای بهبود کیفیت آموزشی در هرزمانی ادامه دارد. محاسبات نیروی انسانی تخصصی برای ۵ سال آینده نیز صورت گرفته است.

در حال حاضر 1400 عضو هیات علمی جدید به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اضافه‌شده و در فراخوان جدید وزارت بهداشت نیز حدود دو هزار عضو هیات علمی در دانشگاه‎های علوم پزشکی کشور توزیع شدند.

در حال حاضر ۴۲ هزار و ۸۲۲ پزشک عمومی، ۳۹ هزار و ۸۹۲ پزشک متخصص، ۱۴ هزار و ۳۱۴ رزیدنت در حال تحصیل برای تخصص و ۲۰۰۵۱ نفر دندان‌پزشک در کشور مشغول به کار هستند. براین اساس مجموعاً بیش از ۱۱۷ هزار و نفر شاغل در کشور پزشک و دندان‌پزشک عمومی، متخصص، فوق تخصص و یا در حال تحصیل برای تخصص در کشور وجود دارد.

بر اساس آمارها، تعداد پزشکان در ایران پس از انقلاب بیش از 11 برابر شده است.

با توجه به فرصت‌های جدید مطالعاتی در امر پزشکی تعداد پزشکان همچنان در حال افزایش است که البته این روند به بیکاری حجم گسترده‎ای از پزشکان نیز منجر شده است.