گاهی دارو در گمرک می ماند

گروه اجتماعی: محمدرضا روئینی روز دوشنبه به تشریح وضعیت تجهیزات پزشکی و دارو در کشور می پردازد، وضعیتی که در آن گاه تجهیزات و دارو در گمرک می مانند و گاهی نیز به علت کمبودها ناگزیر به جابجایی تجهیزات در بیمارستان ها می شوند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایرنا، او در این گفت و گو از تجویز داروهای تک نسخه ای از سوی برخی پزشکان، مسائل مرتبط با اخلاق پزشکی، داروهای ترخیص نشده از گمرک، کمبودهای بازار تجهیزات پزشکی، جا به جایی تجهیزات در بیمارستان ها، وضعیت اقلام مصرفی خدمات پاراکلینیکی و دلالان و شکارچیان دارو می گوید.

او می گوید: خیلی بد است در شرایطی که مردم نگران هستند و ما تلاش می کنیم نگرانی مردم را کم کنیم و بگوییم این مشکلات در حال مدیریت شدن است، دارو و تجهیزات پزشکی در گمرک داشته باشیم که نتوانیم آنها را ترخیص کنیم.
با هم این گفت و گو را مرور می کنیم:

*داروهای تک نسخه ای وجود دارد که در فهرست فارماکوپه (فهرست دارویی کشور) وجود ندارد، آیا پزشکان می توانند چنین داروهایی را تجویز کنند؛ مستندات حاکی از آن است که با وجود توصیه های وزارت بهداشت همچنان این گونه تجویزها اتفاق می افتد.
روئینی: بله، داروی تک نسخه ای یا فوریتی داریم. مرجع تشخیص آن هم وزارت بهداشت است اگر وزارت بهداشت اجازه ندهد آن دارو حق وارد شدن ندارد. بالاخره ما فارماکوپه و فهرست دارویی در وزارت بهداشت داریم که داروهایی که به صورت معمول می توانند وارد شوند یا تولید شوند. یک فهرست جدا است. اما گاهی داروهایی هستند که به دلایل مختلف، پزشک تشخیص می دهد این دارو را باید بیمارش مصرف کند. اگر وزارت بهداشت اجازه دهد آن دارو در لیست داروهای تک نسخه ای قرار می گیرد. مراکزی هستند که این داروها را وارد می کنند و بسته به انصافشان قیمت های مختلفی اعلام می کنند.

* پزشکان در این زمینه همراه هستند؟
روئینی: پاسخ به این سوال سخت است. واقعیت این است که مقداری نسبت به گذشته - نسبت به زمانی که ما کودک بودیم و تحصیل می کردیم- اخلاق پزشکی ضعیف شده است. من خودم متعلق به جامعه پزشکی هستم اما معتقدم اخلاق در ابعاد مختلف در جامعه پزشکی و داروسازی مقداری ضعیف شده است. حرفه پزشکی همواره یک حرفه مقدس بوده است. اینکه می گویند پزشک را محرم خود بدانید از تقدس این حرفه است. من فکر می کنم این جایگاه طی سال های گذشته در جامعه ما ضعیف شده است. فکر می کنم این روشن ترین و مهمترین جوابی است که می توانم بدهم.

* چه عواملی در کمبودهای دارویی طی ماه های اخیر دخیل بوده اند و مشکلاتی که طی ماه های آینده از آن سخن می رود تا چه حد نگران کننده است؟
روئینی: دوستان ما در وزارت بهداشت در هشت ماه گذشته می توانستند بهتر این قضیه را مدیریت کنند. اعتقاد من که دستی در صنعت دارو هم دارم و در امور داروخانه و در دانشگاه علوم پزشکی نیز هستم این است که این فرآیند را بهتر می شد مدیریت کرد. آن زمانی که 200 قلم کمبود دارویی در داروخانه 13 آبان داشتیم مدیریت شد و به 50 قلم رسید اما این شرایط بهتر می توانست مدیریت شود چرا که قابل پیش بینی بود.
سیستمی در توزیع دارو در کشور حاکم است که شما با دقت تمام می توانید بگویید که امروز یا دیروز یا روزهای گذشته چه تعداد از این دارو مصرف شده و آخرین واحدی که از این دارو خارج شده از کدام داروخانه و به نام چه کسی است. بنابراین وقتی که این همه اطلاعات در دست داریم هنگامی که درست مدیریت نکنیم، تقصیر ما است.
گاهی اطلاعات آماری در این زمینه نداریم، اما با این همه اطلاعات اگر کمبود پیش می آید، نشان می دهد مقداری در مدیریت قضیه کوتاهی شده است. با این وجود به اعتقاد من از آن اوضاع نگران کننده گذشته ایم و امیدوارم که هم در تولید داخل و هم در واردات این مشکل روز به روز کمتر شود. من صادقانه معتقدم این مشکلات به زودی حل خواهد شد به شرط آنکه مسیر انتقال پول به خارج از کشور مسیر راحتی باشد. یک اشکال دیگر را هم بگویم، گاهی دارو هست اما به دلیل این مسائلی که اختلاف ارزی پیش آورده و این که چه ارزی باید بگیرد دارو و تجهیزات پزشکی در گمرک مانده است و ترخیص نشده است.

* این ترخیص نشدن دقیقا به چه علت است؟
روئینی: به خاطر اختلاف ارزی و اینکه هر کالا اعم از دارو، مکمل یا تجهیزات مشمول کدام ارز قرار می گیرد، بالاخره وقتی کمبود دارو هست و در کشور مدیریت واحد حاکم است، این طور نیست که گمرک ساز خودش را بزند. بالاخره این مدیریت واحد می تواند به گمرک دستور بدهد که دارو و تجهیزات پزشکی ترخیص شود. کسی که این کالاها را آورده است، فراری و گمنام نیست و هزارجور هم از او تعهد داریم و هزار جا هم پایمان روی گلویش است. بنابراین این دارو و تجهیزات باید وارد کشور شوند و در اختیار بیمار قرار گیرند تا بیمار مصرف کند و بعد با هم حساب می کنیم.

* چه دارو و تجهیزاتی بیشتر در گمرک مانده است؟
روئینی: به طور مثال دارویی به نام بوسولفان برای پیوند مغز استخوان وجود دارد. یک بیمار که پیوند مغز استخوان می شود بین 20 تا 50 عدد از این آمپول را باید داشته باشد تا پیوندی که به آن سختی انجام داده، پس نزند و مشکلی برایش پیش نیاید و به طور مثال دچار عفونت نشود.
چند وقت پیش ما این دارو را در گمرک داشتیم اما در داروخانه 13 آبان فقط 20 دانه از این آمپول را داشتیم. بالاخره اگر مدیریت واحدی حاکم است می توان دستور داد این داروها از گمرک ترخیص شود و به دست بیمار برسد بعد سر مسائل مالی آن کنار می آییم.
یک بحث اختصاص ارز نیز وجود دارد. روال کارخانه های داروسازی برای اختصاص ارز این گونه است که اگر می خواهند یک یورو ارز بگیرند باید 5200 تومان از پول یورو را بدهند و 30 تا 35 درصد –معادل 1700 تومان- هم نزد بانک امانت بگذارند که جنس بیاورند. در حال حاضر شرکت های داروسازی انصافا برای اینکه 5200 تومان را تامین کنند پول ندارند چه برسد به اینکه به آنها بگویید دوباره 1700 تومان هم امانت بگذار که نکند دارو را وارد نکنی.
یعنی اگر قبول کنیم شرایط، شرایطی است که باید بهتر مدیریت شود یک کسی باید بیاید ضمانت اینها را بکند و بگوید کارخانه های داروسازی لازم نیست 1700 تومان اضافه اینجا بگذارند بلکه پولش را بگذارد که چرخش را بچرخاند. چرا می خواهید برای هر یورو 1700 تومان اضافه تر بگیرید و سه تا پنج ماه در بانک بماند. این مساله، نقدینگی یک مجموعه ضعیف دارویی را کاهش داده است.
بالاخره اینها بحث های مدیریت کلان است. متاسفانه گاهی وزارت اقتصاد، بانک مرکزی یا رئیس گمرک دستور می دهد و زیرمجموعه آن عمل نمی کند. برای اینکه دارو دست مردم برسد واقعا وزارت اقتصاد، وزارت بهداشت، گمرک، سازمان صنایع، بیمه ها باید همراهی کند اما آخرش متهم این قضیه داروسازان هستند که شما نتوانستید دارو را تهیه کنید. کسی که می خواهد کره وارد بازار کند هیچ کسی کاری به کارش ندارد. می گویند پولت را بردار و کره وارد کن اما کسی که می خواهد دارو وارد کند روی همه چیز آن از مواد اولیه تا قیمت گذاری آن باید جاهای مختلف نظر بدهند. بعد پول آن را بیمه ندهد و بیمار ناراحت می آید و چوبش را داروساز می خورد. گاهی بیمار عصبانی است و حرف های نامربوط به داروساز می زند که منصفانه نیست. بالاخره اگر شرایط خاص هست باید مدیریت خاص باشد با شرایط عادی فرق دارد.

*مدیریت باید متمرکز باشد؟
روئینی: بله باید یک مدیریت مقتدر و متمرکز باشد.

* آیا این مدیریت باید فراتر از وزارت بهداشت باشد؟
روئینی: بله؛ مدیریت حوزه دارو باید در حد رئیس جمهوری و معاون رئیس جمهوری باشد. بالاخره اینجا قرارگاهی باید برای هدایت این جریان وجود داشته باشد.

* یعنی درحال حاضر قرارگاهی برای مدیریت دارو نداریم؟
روئینی: تصور می کنم الان مشکل وجود ندارد. یعنی بانک مرکزی ساز خودش را می زند، گمرک همین طور، وزارت بهداشت همین طور، چطور می توانید بپذیرید که دارو در گمرک باشد و بیمار به علت نبودن دارو از دست برود. این اتفاق می افتد. اگر مدیریت واحد نباشد این اتفاق می افتد. برای تجهیزات پزشکی هم مسائل همین گونه است.

*وضعیت مدیریت در بخش تجهیزات پزشکی چگونه است؟
روئینی: خوشبختانه یا متاسفانه مسئولیت تجهیزات پزشکی بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران با ماست. در بخش تجهیزات پزشکی قضیه متفاوت تر است برای اینکه در تجهیزات پزشکی، اقلام کمتری تولید داخل هستند و بیشتر وارداتی و مربوط به کشورهایی هستند که صنایع «های تک» (فناوری بالا) دارند، مقدار زیادی از آنها آمریکایی است. بعد شرکت های اروپایی خاصی هستند که آمریکایی ها در آن سهم دارند. مسائل آن با دارو متفاوت است و اینکه ما در دارو بالاخره مشکلمان را با 10 تا 12 شرکت پخش می توانیم حل کنیم یعنی 10 تا 15 مدیرعامل را صدا کنیم مشکل پخش کشور را می توانیم حل کنیم.

* تعداد توزیع کنندگان تجهیزات پزشکی محدود نیست؟
روئینی: پخش تجهیزات پزشکی از یک مغازه کوچک در خیابان جمهوری و ولیعصر تا شرکت های بزرگ تجهیزات پزشکی که وارد می کنند و حتی شرکت های تجهیزات پزشکی که تولید می کنند را در برمی گیرد.

*پس در بازار تجهیزات پزشکی دست زیاد است؟
روئینی: بله، دست زیاد است و برخی از آنها، بنیه های مالی شان نیز کم است. یعنی مثلا اگر من به پخش هجرت تا دو ماه پیش نزدیک 70 میلیارد تومان بدهی داشتم، گاهی شرکت های تجهیزات پزشکی داریم که با 70 میلیون تومان اوضاع آنها نابسامان می شود، یک تامین کننده تجهیزات پزشکی داریم که اگر 200 میلیون تومان به او ندهیم نابود می شود. در نتیجه شاید بیش از چندهزار قلم تجهیزات پزشکی داریم که توسط چند صد شرکت مختلف یا نزدیک هزار شرکت مختلف کوچک و بزرگ در حال تامین است. در آنها مدیریت خیلی سخت تر است برای اینکه تامین کننده های خیلی مختلف کوچک و بزرگ و بابنیه و کم بنیه داریم.

* در کدام تجهیزات واقعا به مشکل خورده ایم، کم است یا نیست؟
روئینی: اگر بگویم در تجهیزات پزشکی مشکل نداریم، درست نگفته ام در تجهیزات پزشکی هم مشکل داریم و باز هم می گویم که مقداری دیر به فکر مدیریت تهیه و تامین تجهیزات پزشکی افتادیم. برخی شرکت های تجهیزات پزشکی دو ماه پیش نزد آمدند از من (مسئول دارو و تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران) پنج میلیارد تومان طلبکار بودند و گفتند اگر شما الان به من یک میلیارد تومان بدهید، من 6 ماه آینده را می توانم پوشش بدهم اما اگر دو ماه دیگر 10 میلیارد تومان هم به من بدهید دیگر با آن هیچکاری نمی توان کرد.
متاسفانه نقدینگی نداشتیم که به شرکت ها بدهیم. مشکل تجهیزات پزشکی حدود یک ماه قبل با گران شدن قیمت ارز به وجود آمد؛ چون خیلی از کسانی که داخل کشور تجهیزات پزشکی می سازند وابسته به محصولات پتروشیمی هستند. پتروشیمی هایی بودند که می توانستند ارزشان را بیرون بفروشند و پولشان را داخل نمی آوردند و طبعا شرکتی که مثلا برای ما سه تا سرم یا سوند ادراری می داد وقتی که شرکت پتروشیمی قیمت محصولات خود را سه برابر کرد، ابراز داشت که چطور می توانم با قیمت قبل، کالا به شما بدهم. نمی توانم بدهم. تا بیایند این مساله را مدیریت کنند، طول کشید، فهم آن سخت نیست که این مسائل روی قیمت تمام شده تاثیر می گذارد. قبل از اینکه این اتفاقات بیفتد باید سناریو برای آن داشته باشید، مدیریت کنید، قیمت تعیین کنید، شرایط یک، دو و شرایط سه تعریف شده باشد. هر کدام از اینها را باید داشته باشید که به آنها مراجعه شود نه اینکه منتظر شویم شرایط بیاید و تازه به فکر آن بیفتیم.

* کمبودهای تجهیزات پزشکی بیشتر چیست؟
روئینی: از اقلام پارچه ای مصرفی در بیمارستان ها مانند زیرانداز، باند و گاز، نخ جراحی، دستکش، آنژیوکت، استنت تا کاترهای مختلف و دریچه های قلبی کمبود داریم. فراوان است یعنی اینکه امروز یک قلم تجهیزات و فردا قلم دیگری کمبود دارد. در تجهیزات پزشکی چیزی به اسم «نبود» نداریم، بیشتر کمبود داریم و اگر نقدینگی شرکتها به موقع جبران شده بود و اگر که سازمان های بیمه گر به موقع پولشان را داده بودند و اگر ما مطالباتمان را از طرح تحول سلامت به موقع گرفته بودیم واقعا خیلی از مسائلی که امروز داریم، نداشتیم.
برخی مسائل اجتناب ناپذیر است به طور مثال یک شرکت آمریکایی است که به ما جنس نمی دهد. حالا باید فکر دیگری برای آن کرد. گاهی بیماری هست که درمان آن فوریتی و اورژانسی نیست. مثلا اگر بیماری زانویش درد می کند و پروتز زانو می خواهد اگر امروز یا سه ماه دیگر عمل شود خیلی اتفاق خاصی نمی افتد. اما وقتی بیمار قلبی دارید که نخ بخیه خاص می خواهد و نمی توانی آن را تامین کنی، آن گاه بحران، ناراحتی و استرس ایجاد می شود.

* آیا عملی داشتیم که به خاطر این کمبودها کنسل شده باشد؟
روئینی: خیلی عملی که تابه حال کنسل شده باشد، انصافا نداشتیم یعنی ما حداقل از مجموعه بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران اطلاع دارم. ما چون به صورت متمرکز کالا تامین می کنیم از این بیمارستان به آن بیمارستان منتقل و جابه جا می کنیم. امروز این کالا را، فردا آن کالا را از این بیمارستان به آن بیمارستان و تابه حال این کمبودها را مدیریت کردیم. البته استرس آن خیلی زیاد است، فرض کنید ساعت 11 شب به شما زنگ بزنند و بگویند این بیمارستان الان این کالا را ندارد، اورژانسی هم هست. حتی مواردی شده که ما از یک بیمارستان در شهرستان یک کالا را گرفته ایم و آورده ایم رساندیم به تهران برای اینکه یک مشکل را مدیریت کنیم. این مسائل استرس فراوانی دارد. باید مدیریت می کردیم. اقلامی که از دستمان خارج است هیچکس هیچ ادعایی ندارد. اما برخی از آنها را می شد مدیریت کرد.

* وضعیت اقلام مصرفی خدمات پاراکلینیکی (تجهیزات تشخیصی و تصویربرداری) چگونه است؟
روئینی: آنها هم اقلام مصرفی دارند و اقلام مصرفی آنها وقتی از کار بیفتد اگر بخواهیم آنها را تهیه کنیم بالاخره تهیه آن بسیار سخت و گران است.

* آیا شده که خدمات پاراکلینیکی به خاطر مسائلی مانند نبود طلق، تیوپ از کار بیفتد و مثلا دستگاه رادیولوژی متوقف شود؟
روئینی: بله، البته سیستم رادیولوژی در حال حاضر بیشتر به صورت دیجیتال است و به شما فایل می دهند اما به هر صورت تیوپ دستگاه ام آر آی از کار افتاده و هزینه آن گران است. خوشبختانه بخشی در وزارت بهداشت به نام هیات امنای ارزی وزارت بهداشت شکل گرفته که بیش از پیش با جدیت و با قدرت بهتری عمل می کند و کارها را متمرکز انجام می دهد. شاید این تیم جدیدی که آمده بهتر شرایط را بهتر درک کرده و تیم کارآزموده تری هستند و امید است مشکل تجهیزات پزشکی نیز حل شود.