در حیاط خلوت بودجه چه خبر است؟

گروه اقتصادی: در حالی که در لایحه سال 98، بودجه عمومی تنها 7.8 درصد نسبت به بودجه سال 97 رشد داشته است، اما بودجه شرکت‌ها، موسسات و بانک‌های دولتی با رشد نزدیک به 52 درصدی از 839 هزار و 125 میلیارد تومان در بودجه سال 97 به 1274 هزار و 755 میلیارد تومان در این لایحه رسیده است. اما مساله به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ بررسی جزئیات پیوست سه لایحه پیشنهادی بودجه سال 98 نشان می‌دهد از بودجه 1274 هزار میلیارد تومانی سه بخش شرکت‌ها، موسسات و بانک‌های دولتی، سهم شرکت‌های دولتی نزدیک به 91 درصد، سهم بانک‌های دولتی 8.3 درصد و سهم موسسات انتفاعی نیز کمتر از یک‌درصد است.

به گزارش بولتن نیوز، عمده بودجه پیوست سه لایحه سال 98 در اختیار شرکت‌های دولتی است. همچنین بررسی جزئیات تخصیص این بودجه به شرکت‌های دولتی نشان می‌دهد سهم شرکت‌های زیان‌ده از بودجه دولتی در لایحه سال جاری به‌طور چشمگیری افزایش یافته است، به‌طوری که بودجه این شرکت‌ها در لایحه سال 98 با رشد 113 درصدی از 8.8 هزار میلیارد تومان در بودجه سال 97 به 18.9 هزار میلیارد تومان در لایحه پیشنهادی سال 98 رسیده است. همچنین تعداد شرکت‌های زیان‌ده از 10 شرکت در بودجه سال 97 به 65 شرکت یا موسسه در لایحه پیشنهادی سال 98 افزایش یافته است. در بین شرکت‌های زیان‌ده دولتی، زیان 300 میلیارد تومانی شرکت راه‌آهن، زیان 145 میلیارد تومانی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، زیان 32 میلیارد تومانی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و زیان 26 میلیارد تومان شرکت خدمات کشاورزی از نکات قابل‌تامل شرکت‌های دولتی زیان‌ده است. بررسی بودجه و عملکرد این شرکت‌ها به‌خوبی ناکارآمدی دولت در اداره شرکت‌ها و موسسات را نشان می‌دهد، به‌طوری که علاوه‌بر زیان‌ده شدن 66 شرکت، شرکت‌های سودده نیز با دست‌اندازی به منابع بانکی، زنده مانده‌اند. در این زمینه ‌فقط اشاره به بدهی نزدیک به 28 هزار میلیارد تومانی این شرکت‌ها به‌خوبی وضعیت بحرانی شرکت‌های دولتی را نشان می‌دهد.

  رشد 113 درصدی بودجه شرکت‌های زیان‌ده

در لایحه پیشنهادی بودجه سال 1398، بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات انتفاعی شامل 1- بودجه موسسات و شرکت‌های سودده یا سربه‌سر و 2- بودجه شرکت‌ها یا موسسات زیان‌ده است. بر این اساس در قانون بودجه سال 97 بودجه شرکت‌ها و موسسات دولتی سودده یا سربه‌سر حدود 830 هزار میلیارد تومان بوده که با رشد 51 درصدی در لایحه بودجه سال 98 به 1255 هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین بودجه شرکت‌های زیان‌ده دولتی از 8.8 هزار میلیارد تومان در بودجه سال 97 به 18.9 هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه 98 رسیده است که حاکی از رشد 113 درصدی بودجه شرکت‌های زیان‌ده است. اولین برداشت از افزایش 113 درصدی بودجه شرکت‌ها و موسسات دولتی زیان‌ده این است که تعداد شرکت‌های زیان‌ده دولتی در سال جاری افزایش چشمگیری داشته که دولت برای جبران این زیان‌های انباشته، مجبور به افزایش رقم بودجه این شرکت‌ها شده است. به‌طور کلی می‌توان گفت حرکت شرکت‌های دولتی به ریل ورشکستگی دولت را مجبور به افزایش 113 درصدی بودجه شرکت‌های زیان‌ده کرده است.

  بدهی شرکت‌های دولتی به بانک‌ها؛ 27 هزار میلیارد تومان

بررسی جزئیات بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات انتفاعی در لایحه بودجه 98 نشان می‌دهد در سال 98 بدهی آنها به بانک‌ها حدود 27 هزار و 843 میلیارد تومان خواهد بود که از محل بودجه این شرکت‌ها، مبالغ پرداخت خواهد شد. نکته قابل‌تامل این است که از مجموع بدهی 27.8 هزار میلیارد تومانی شرکت‌های دولتی، 27.7 هزار میلیارد تومان آن بدهی شرکت‌ها و موسسات سودده یا سربه‌سر بوده و فقط 75.5 میلیارد تومان آن مربوط به بدهی شرکت‌های زیان‌ده است. به عبارت دیگر، علاوه بر عملکرد نامطلوب 66 شرکت زیان‌ده، شرکت‌های سودده دولتی نیز عملا با منابع و وام بانکی نفس می‌کشند.

  چگونگی توزیع بودجه دولتی‌ها

همان‌طور که در «پیوست سوم» لایحه بودجه سال ۹۸ آمده است، این بخش از بودجه شامل: 1- بودجه شرکت‌های دولتی، 2- موسسات انتفاعی و 3- بانک‌های دولتی است. بر این اساس در ادامه میزان بودجه سه بخش مذکور به تفکیک بحث خواهد شد. البته در «پیوست سوم» لایحه پیشنهادی، بودجه‌ پنج‌هزار میلیارد تومانی نیز به سازمان‌های مناطق آزاد تجاری- صنعتی اختصاص یافته که این  پنج‌هزار میلیارد تومان جدای از بودجه سه بخش مذکور است.

  سهم موسسات انتفاعی از بودجه؛ زیر یک درصد

بررسی جزئیات بودجه شرکت‌ها، موسسات انتفاعی و بانک‌های دولتی نشان می‌دهد از مجموع بودجه 1275 هزار میلیارد تومانی این سه بخش در لایحه بودجه سال 98، حدود 10.2 هزار میلیارد تومان آن سهم موسسات انتفاعی، 106.6 هزار میلیارد تومان آن سهم بانک‌های دولتی و 1157.8 هزار میلیارد تومان آن نیز سهم شرکت‌های دولتی است. بر این اساس سهم موسسات انتفاعی از کل بودجه سه بخش کمتر از یک‌درصد (0.81 درصد)، سهم بانک‌های دولتی 3.8 درصد و سهم شرکت‌های دولتی 90.8 درصد است. همچنین بررسی آماری نشان می‌دهد در لایحه بودجه 98 سهم موسسات انتفاعی با رشد 15.1 درصدی از هشت‌هزار و 924 میلیارد تومان در بودجه 97 به 10 هزار و 279 میلیارد تومان در لایحه 98 رسیده است.

  سهم بانک‌های دولتی از بودجه؛ 8.3 درصد

براساس آنچه گفته شد، از مجموع بودجه 1275 هزار میلیارد تومانی این سه بخش شرکت‌ها، بانک‌های دولتی و موسسات انتفاعی، سهم بودجه بانک‌های دولتی 106.6 هزار میلیارد تومان است که این میزان 8.3 درصد از کل بودجه سه بخش را شامل می‌شود. همچنین بودجه بانک‌های دولتی در بودجه سال 97 حدود 103 هزار میلیارد تومان بوده که با رشد 3.5 درصدی در لایحه بودجه 98 به 106 هزار و 660 میلیارد تومان در لایحه سال 98 رسیده است.

  سهم شرکت‌های دولتی از بودجه؛ نزدیک به 91 درصد

شرکت‌های دولتی بیشترین سهم را در افزایش بودجه سه بخش شرکت‌ها، موسسات انتفاعی و بانک‌های دولتی در لایحه سال 98 داشته‌اند، به‌طوری که از مجموع بودجه 1275 هزار میلیارد تومانی این سه بخش، سهم شرکت‌های دولتی 1157 هزار میلیارد تومان است که این میزان 90.83 درصد از کل بودجه سه بخش را شامل می‌شود. همچنین بررسی جزئیات بودجه سه بخش نشان می‌دهد در بودجه سال 97 بودجه شرکت‌های دولتی حدود 727 هزار و 164 میلیارد تومان بوده که در لایحه سال 98 این میزان با رشد 59 درصدی به 1157 هزار میلیارد تومان رسیده است. بنابراین از آنجاکه نزدیک به 91 درصد از بودجه سه بخش شرکت‌ها، موسسات انتفاعی و بانک‌های دولتی در اختیار شرکت‌های دولتی بوده و تنها 9 درصد آن سهم بانک‌های دولتی و موسسات انتفاعی است، در ادامه درمورد وضعیت توزیع بودجه شرکت‌های دولتی به تفصیل بحث می‌شود.

  بودجه شرکت‌های دولتی چگونه توزیع می‌شود؟

براساس آنچه بحث شد، نزدیک به 91 درصد از بودجه سه بخش شرکت‌ها، موسسات انتفاعی و بانک‌های دولتی در لایحه بودجه سال 98 به شرکت‌های دولتی اختصاص دارد. همچنین بررسی جزئیات بودجه شرکت‌های دولتی نشان می‌دهد این شرکت‌ها به 1- شرکت‌ها سودده یا سربه‌سر و 2- شرکت‌های زیان‌ده تقسیم می‌شوند. در ادامه درمورد جزئیات بودجه شرکت‌های دولتی بحث شده است.

  95 درصد بودجه شرکت‌های دولتی در اختیار اقتصادی‌ها

در لایحه بودجه سال 98 دولت شرکت‌های خود را در هفت بخش شامل: 1- شرکت‌های حوزه رفاه اجتماعی، 2- شرکت‌های حوزه فرهنگ و گردشگری، 3- شرکت‌های امور سلامت، 4- شرکت‌های امور اقتصادی، 5- شرکت‌های امور امنیتی و دفاعی، 6- شرکت‌های امور خدمات عمومی و 7- شرکت‌های امور مسکن، عمران شهری و روستایی تقسیم‌بندی کرده است. بررسی جزئیات بودجه این شرکت‌ها نشان می‌دهد از مجموع 1157 هزار و 814 میلیارد تومانی بودجه شرکت‌های دولتی در لایحه پیشنهادی سال 98، حدود 95.87 درصد آن در اختیار شرکت‌های اقتصادی، 0.44 درصد آن در اختیار شرکت‌های حوزه فرهنگ، گردشگری و تربیت‌بدنی، 0.88 درصد آن در اختیار حوزه دفاعی- امنیتی، 0.09 درصد آن در اختیار شرکت‌های امور عمومی، 0.69 درصد آن در اختیار شرکت‌های امور عمران روستایی و شهری، 0.01 درصد آن در اختیار شرکت‌های امور سلامت و 2.01 درصد آن نیز در اختیار شرکت‌های حوزه رفاه اجتماعی است. بر این اساس شرکت‌های امور اقتصادی با 95.87 درصد از بودجه شرکت‌های دولتی، بیشترین بودجه و 6 حوزه دیگر تنها 4.13 درصد از کل بودجه شرکت‌های دولتی را در اختیار دارند.

  ورود شرکت راه‌آهن به جمع 66 شرکت زیان‌ده

بررسی جزئیات بودجه پیشنهادی شرکت‌های دولتی برای سال 98 نشان می‌دهد در بودجه سال 97 فقط نام 10 شرکت و موسسه زیان‌ده شامل سازمان تعاون روستایی، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، سازمان راهداری، سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، صداوسیما، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی، شرکت شهرک‌های کشاورزی و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها ذکر شده است؛ اما در لایحه پیشنهادی بودجه سال 98 علاوه‌بر شرکت‌های مذکور، 56 شرکت و موسسه دولتی دیگر نیز به جمع زیان‌ده‌ها اضافه شده‌اند که بین جدیدالورودها می‌توان به نام‌هایی چون شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی اشاره کرد که از بودجه چهارهزار و 98 میلیارد تومانی شرکت راه‌آهن، 300 میلیارد تومان آن زیان‌ده است که دولت باید از منابع عمومی به این شرکت تزریق کند. بر این اساس در یک جمع‌بندی، شرکت‌ها و موسسات زیان‌ده دولتی در لایحه پیشنهادی بودجه سال 1398 شامل 31 شرکت آب و فاضلاب روستایی، 25 شرکت آب منطقه‌ای، سه موسسه حوزه فرهنگ شامل خبرگزاری جمهوری اسلامی، صداوسیما و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و هفت موسسه یا شرکت شامل سازمان تعاون روستایی، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، سازمان راهداری، شرکت راه‌آهن، شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی، شرکت شهرک‌های کشاورزی و سازمان هدفمندسازی یارانه‌هاست.

مهدی عبداللهی روزنامه نگار