مصائب زنان در مشاغل خانگی

به گزارش بولتن نیوز، در شرایط کنونی که امرار معاش به یکی از دغدغه‌های اصلی خانوار تبدیل شده است، کسب درآمد و راه اندازی یک کسب و کار در کنج خانه شاید مُسکنی باشد برای درمان دردِ بیکاری.

مرکز آمار نرخ بیکاری در بهار امسال را ۱۲.۱ درصد اعلام کرده است. بر اساس نتایج اعلام شده نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیشتر بوده است. زنان در شهرهای کوچک و محیط‌های سنتی‌تر به دلایل متعدد مانند نداشتن تحصیلات عالی، نگاه عرف و سنت به زن، توان حضور در مشاغل رسمی را نداشته و به مشاغل خانگی برای امرار معاش متوسل می‌شوند. البته این تنها محدود به زنان در شهرهای دور از مرکز محدود نشده و دامن‌گیر زنان پایتخت نشین هم می‌شود.

بر اساس اعلام رسمی وزارت تعاون در پایان سال گذشته نزدیک به ۲۱۴ شغل خانگی شناسایی شده است که بیش از ۹۰ درصد شاغلان آن را زنان تشکیل می‌دهند. رشته‌های شناسایی شده در گروه‌های اصلی شغلی مانند کشاورزی، صنعت، فناوری اطلاعات و همچنین فعالیت‌های اقتصادی فرهنگی قرار دارد. همچنین در خدمات کشاورزی، دامپروری و شیلات نیز ۱۸ رشته شناسایی شد که فعالیت‌های تولیدی نیز در صنعت ۴۱ رشته را به خود اختصاص داد. کسب و کارهای با گرایش فناوری اطلاعات نیز ۱۷رشته و خدمات هم ۷ رشته شغل خانگی را ارائه کرده است. در این میان صنایع دستی در صدر تولیدات بانوان شاغل در منزل است. صنایع دستی که در هر ۳۱ استان کشور، سبک و سیاق خود را دارد به عنوان یکی از بخش های مهم تولید در کشور به شمار می رود.

به همین دلیل سراغ زنانی رفتیم که خارج از پوشش قانون کار در کارگاه‌های خانگی یا در مشاغل خُرد مشغول به کار هستند:

سمن حاجی، خیاط ساکن در یکی از محله‌های غرب تهران است؛ او می‌گوید: راه اندازی یک کسب و کار ساده در منزل هزینه‌های اولیه زیادی دارد که هر کسی توانایی آن را ندارد.

وی ادامه می‌دهد: برای راه اندازی یک کارگاه خیاطی تک نفره نیاز به یک چرخ خیاطی ۲ میلیون تومانی، قیچی برش ۸۰۰ هزار تومانی، بسته کامل نخ ۴۰۰ هزار تومانی، چرخ زیگزال ۹۰۰ هزار تومانی و بسیاری وسایل ریز دیگر است که نزدیک به ده میلیون تومان سرمایه نیاز دارد و هر بانوی خانه‌داری توان تهیه وسایل اولیه آن را ندارد. اما در صورت تدارک دیدن وسایل اولیه، یک زن شاغل در خانه می‌تواند ماهیانه بین یک و نیم تا ۲ میلیون تومان از خیاطی درآمد داشته باشد.

یک بافنده فرش تنها ماهی ۳۸۰هزار تومان حقوق می‌گیرد

سارا ایرانمنش(فعال حوزه صنایع دستی در شهرستان کرمان) می گوید: زنان روستاهای اطراف کرمان، فرش و گلیم‌های گران قیمت با طرح‌های کاملا بومی این منطقه می‌بافند . اما از میزان فروش آن مبلغ بسیار ناچیز و اندکی به زنان بافنده می‌رسد. چون بازار فروش از خودشان ندارند. اما دلال‌ها با فروش فرش‌ها پول خوبی به جیب می‌زنند. بعضا با پیش خرید کردن فرش‌ها از بافنده‌‌ها، پولی بابت افزایش نرخ فرش به بافنده نمی‌دهند.

ایرانمنش ادامه می‌دهد: زنان روستایی سرمایه ندارند. برای همین نمی‌توانند خودشان مواد اولیه تولید فرش از دار و چله را تهیه کنند. همین باعث می شود که زنان روستایی که مواد اولیه نمی‌توانند تهیه کنند، در ازای تهیه مواداولیه برای سودجویان کار کنند. آن‌ها هم درنهایت کار زنان را به اصطلاح "بُزخری" می‌کنند. برای مثال یک فرش دستبافِ شش متری که با نخ طبیعی تهیه می‌شود بیش از دو ماه زمان نیاز دارد.

زنان با تلاش شبانه روزی و فعالیت بیش از ۱۸ ساعت در روز این محصول را تهیه می کنند اما دستمزد متوسطی که از سوی پیمانکاران پرداخت می شود ماهیانه ۳۸۰هزار تومان است. به همین دلیل زنان کارکردن در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها با ماهی ۹۵۰ هزار تومان را به اشتغالزایی در منزل ترجیح می‌دهند. این حتی کمتر از حداقل حقوق وزارت کاراست. از کل یک فرش ۶متری دستباف به زن بافنده ۷۶۰هزار تومان می‌رسد. کل فرش اما نزدیک ۱۱میلیون به فروش می‌رسد.

پوران ورزنده زنی است که برای رستوران‌های لوکس تهران آشپزی می‌کند. وی می‌گوید: پس از وفات همسرم کار خود را با تهیه ترشی خانگی شروع کردم و در سال ۸۹ ماهیانه بین ۱۵۰تا ۲۵۰ هزار تومان درآمد داشتم. در حال حاضر با توسعه شغل خود، تهیه غذای مورد نیازِ مهمانی‌های زنان در غرب تهران را بر عهده دارم و با ۴نیروی کار چیزی حدود ۶تا۷میلیون درآمد دارم. البته این را بگویم که ما اجاره مکان دیگر نمی‌دهیم و در زیر زمین خانه شخصی من کار می‌کنیم. بسته به فصل‌های مختلف سال درآمدمان متفاوت می‌شود. با درست کردن ترشی، مربا و خرد کردن سبزی سعی در توسعه کار داریم.

این زنان همگی در مشاغل خانگی و بدون پوشش قانون کار مشغول هستند؛ اینگونه اشتغال به دلیل عدم پوشش حمایتی کافی، ابهامات و پرسش‌هایی را به وجود می‌آورد که یکی از آنها مساله بیمه است.

سروه فتحی( کارشناس بیمه) در این باره می‌گوید مشاغل خانگی در زمینه‌های مختلف وجود دارد که می‌توان به نمونه‌هایی از آن که شامل صنایع دستی، فرش دستباف و رشته‌های مرتبط به صنایع، تجارت الکترونیک، امور تولیدات دامی، شیلات، صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، عشایری، امور تولیدات گیاهی، در بخش تولیدی( صنعت و خدمات)، فعالیت‌های فرهنگی و هنری است، اشاره کرد.

وی ادامه داد: افرادی که مشغول به فعالیت در حوزه مشاغل خانگی هستند، با ارائه مجوز کسب و کار خانگی می‌توانند به تامین اجتماعی مراجعه کنند. چندی پیش هم مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی خبر داد که افرادی که مشاغل خانگی دارند، با معرفی صنوف مربوطه، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار خواهند گرفت.

این کارشناس بیمه تاکید می‌کند که زنان در صورت آشنایی با حقوق قانونی خود می‌توانند از حمایت‌های اجتماعی بهره‌مند شوند منتها بحث آموزش و آشنایی با قوانین نیز اهمیت دارد.