آب پنهان یا مجازی؟!

گروه ادبیات، نشر و رسانه: کتاب آب پنهان (آب مجازی) در دو جلد منتشر شده است. این کتاب که آن را تونی الن جغرافیدان به رشته تحریر درآورده؛ به همت نشر مثلث به زیور طبع آراسته شده است.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه شهروند، تونی آلن با نام اصلی جان آنتونی آلن یک جغرافیدان بریتانیایی ٨٠ساله است. او در‌سال ٢٠٠٨ به دلیل وضع مفهوم انقلابی آب مجازی (آب پنهان) برنده جایزه آب استکهلم شد. علاوه بر این‌که او در مدرسه مطالعات آفریقا و کینگ کالج لندن در دانشگاه لندن فعالیت می‌کند؛ اما همزمان به‌عنوان پروفسور در کینگ کالج لندن نیز به کار مشغول است. آب پنهان یا همان آب مجازی که این روزها در بازار کتاب در دسترس است،نخستین بار در ‌سال۲۰۱۱ توسط انتشارات تاوریس انگلستان به چاپ رسیده ‌است.

درباره کتاب آب پنهان (آب مجازی) باید گفت که این کتاب نگاهی نو و تکان‌دهنده به موضوع آب ارایه می‌دهد. کتاب آب پنهان چشم به وجه ناپیدای مقدار آب به‌ کار رفته در زندگی روزانه دارد و با نگاهی بسیار عمیق اما عمومی و همه‌فهم و با بیان تصاویری تأمل‌برانگیز، به بیان موضوع آب مجازی پرداخته است. واقعی این است که ما انسان‌ها درکی از ارزش واقعی آب نداریم و امروزه در نقطه‌ای از رابطه‌مان با منابع آبی عظیم، اما محدود طبیعت قرار گرفته‌ایم که دیگر نمی‌توانیم نسبت به این موضوع بی‌اعتنا باشیم.

در این کتاب در این موارد بحث شده است که تا امروز مصرف بیش از حد و فقدان مدیریت آب اثری بسیار جدی بر این منابع و خدمات حیاتی داشته است. ما در این موضوع بسیار ناآگاهیم. بیشتر ما کمترین اطلاعی از میزان آبی که روزانه مصرف می‌کنیم، نداریم. در آغاز قرن بیستم، زمانی که جمعیت جهان یک‌میلیارد نفر بود، نادیده گرفتن این موضوع چندان اهمیتی نداشت. مقدار آب به نسبت جمعیت آن‌قدر بود که نامحدود به نظر می‌رسید. اما این تصور واقعیت ندارد و امروز، در جهانی با ٧میلیارد نفر جمعیت، کم‌آبی نه‌تنها یک احتمال نیست، بلکه بحرانی بسیار جدی است.

کتاب آب پنهان نوشته تونی آلن و با ترجمه آرش حسینیان، محبوب خبوشانی و میترا مکاسبی است. در پشت جلد کتاب می‌خوانید: این کتاب نگاهی نو و تکان‌دهنده به موضوع آب ارایه می‌دهد. واقعیت این است که ما انسان‌ها درکی از ارزش واقعی آب نداریم و امروز در نقطه‌ای از رابطه‌مان با منابع آبی عظیم اما محدود طبیعت قرار گرفته‌ایم که دیگر نمی‌توانیم نسبت به این موضوع بی‌اعتنا باشیم. تا امروز، مصرف بیش ازحد و فقدان مدیریت آب، اثری بسیار جدی بر این منابع و خدمات حیاتی‌شان داشته است. ما در این موضوع بسیار ناآگاهیم. بیشتر ما کمترین اطلاعی از میزان آبی که روزانه مصرف می‌کنیم، نداریم. در آغاز قرن بیستم، زمانی که جمعیت جهان یک‌میلیارد نفر بود، نادیده‌گرفتن این موضوع چندان اهمیتی نداشت. مقدار آب به نسبت جمعیت آن‌قدر بود که نامحدود به نظر می‌رسید؛ اما این تصور واقعیت ندارد و امروز، در جهانی با ٧میلیارد نفر جمعیت، کم‌آبی نه‌تنها یک احتمال نیست، بلکه بحرانی بسیار جدی است.

آرش حسینیان، مترجم کتاب آب پنهان (آب مجازی) درباره این کتاب عنوان داشته که مخاطب نویسنده در این کتاب افراد تحصیلکرده اما غیرمتخصص و علاقه‌مند به مباحث اقتصادی،  سیاسی، زیست‌محیطی و تاریخی هستند. او افزود: با این حال، آمار و ارقام موجود در کتاب آب پنهان (آب مجازی) به قدری جامع، جدید و دقیق است که شایستگی قرارگرفتن در قفسه‌ کتاب‌های تخصصی-دانشگاهی ایران در رشته‌های مرتبط را نیز دارد.

در بخشی از کتاب آب پنهان آمده است: در اقتصادهای پیشرفته دنیا، تعداد اندکی از خانواده‌ها با فقر آب مواجه‌اند. البته این بدان معنا نیست که در کشورهای ثروتمند مشکل فقر آب وجود ندارد. فقرا در هر جای دنیا با تهدید ناشی از فقر آب روبه‌رویند. بنا به تعریف انجمن امور مصرف‌کنندگان آب در بریتانیا، هر خانوار که بیش از ۳‌درصد درآمد خود را صرف هزینه‌های آب کند، در فقر آب به سر می‌برد. در همین حال، برخی از خانواده‌ها در کشورهای درحال توسعه، ۲۵‌درصد درآمد خود را صرف مقادیر اندکی آب، آن هم با کیفیتی نامطلوب می‌کنند. فراموش نکنیم که علت این مسأله فقدان فناوری یا منابع آب نیست، بلکه عدم سرمایه‌گذاری بخش دولتی و نبود قدرت خرید است که مانع دسترسی به آب می‌شود. اقشار ثروتمند هر کشوری به خدمات آبی، تقریبا مشابه خدمات آبی کشورهای درحال‌توسعه در قرن نوزدهم، دسترسی دارند. جالب است بدانید که ثروتمندان در کشورهای درحال‌توسعه، در مقایسه با ثروتمندان سایر کشورها، به مقادیر بیشتر و بهتری از آب و اغلب با هزینه‌های کمتر دسترسی دارند.

همچنین باید اضافه کرد که در ادامه تلاش‌های اندیشکده تدبیر آب ایران که سعی دارد کتب ارزشمندی در حوزه‌ عمومی مسأله آب را به مخاطبان خود معرفی کند؛ کتاب شماره‌ پنج این مجموعه تحت عنوان پایداری منابع آب زیرزمینی: مطالعه موردی دشت رفسنجان نیز با تاکید بر بررسی منابع عدم‌قطعیت در محاسبات بیلان آب زیرزمینی نگاهی نو به این مقوله دارد.

این کتاب بر این نکته تمرکز دارد که اهمیت پایداری منابع آب زیرزمینی به‌عنوان تنها منبع آبی در مناطق خشک و نیمه‌خشک روزبه‌روز افزایش می‌یابد. بررسی تجارب مناطقی که با ناپایداری منابع آب زیرزمینی مواجه‌اند، نشان می‌دهد که علاوه‌بر راهکارهای سازه‌ای، بیشترین تمرکز مدیران و برنامه‌ریزان بر شناخت سفره‌ها، تدوین برنامه‌ها، اصلاح رویکردها و پایش مداوم با هدف کاهش ناپایداری بوده است. به‌منظور رسیدن به شناخت، انجام محاسبات مربوط به مؤلفه‌های ورودی و خروجی یک سفره‌ آب زیرزمینی -محاسبات بیلان- امری اجتناب‌ناپذیر است. بررسی گزارش‌های بیلان انجام‌شده برای دشت مورد مطالعه نشان می‌دهد که در روش موجود برای انجام چنین محاسباتی منابع متعددی از عدم قطعیت وجود دارد که منجر به حصول نتایج متفاوتی برای بیان شرایط سفره‌ آب زیرزمینی می‌شود.