کدام ساخت و سازها مشمول مالیات می‌شوند؟ کدام بخش‌ها معافند؟

مالیات بر ساخت و ساز

بر اساس این مصوبه، هر گونه ساخت و ساز مسکن شامل ۱۵ تا ۲۵ درصد مالیات از محل سود سازنده از اولین فروش آن واحد مسکونی می شود. این تصویب نامه که در راستای بررسی آیین نامه های اجرایی ماده ۷۷ قانون مالیات های مستقیم مورد تأیید اکثر اعضای هیئت دولت قرار گرفت، به عنوان مبنای جدید دریافت مالیات از سازندگان مسکن قرار می گیرد. ضمن اینکه از این پس تنها واحدهایی که پروانه ساختمانی آنها از ابتدای ۹۵ صادر شده باشد، مشمول مالیات بر ساخت مسکن قرار می گیرند؛ بنابراین سازندگانی که پروانه ساختمانی واحد مسکونی مورد نظر را تا پایان اسفند ۹۴ اخذ کرده اند از شمول این تصویب نامه هیئت دولت خارج خواهند شد.

بر اساس این مصوبه سازندگان حقیقی اعم از خرده سازان (بساز و بفروش ها) و انبوه سازان می بایست رقمی معادل ۱۵ تا ۲۵ درصد درآمد حاصل از اولین فروش واحد یا واحدهای ساخته شده را به دولت اختصاص دهند؛ سازندگان حقوقی (شرکت های ساختمانی دارای مجوز از سازمان برنامه و بودجه) ۲۵ درصد از درآمد حاصل از فروش واحدهای نوساز خود را به دولت می دهند؛ شرکت های تعاونی مسکن نیز ۱۸.۷۵ صدم درصد از سود ساخت و فروش املاک نوساز خود را به سازمان امور مالیاتی واگذار خواهند کرد.

گفتنی است در فرمول جدید محاسبه سود سازنده، هزینه زمین و هزینه های جاری ساخت و ساز از قیمت نهایی فروش کسر می شود.

این در حالی است که در مصوبات قبلی، مالیات این بخش به صورت ۱۰ درصد از ارزش منطقه ای ملک تعیین شده بود که بر این اساس عملا امکان ارزش گذاری آن وجود نداشت؛ اما از این پس مسکن سازان نیز مالیاتی در حد و اندازه سایر تولیدکنندگان پرداخت می کنند که به اجرای عدالت اجتماعی و جلوگیری از فرار مالیاتی نزدیک تر است.

در ادامه به قوانینی که تا امروز ناظر بر موضوع مالیات بر مسکن و معافیت از مالیات بوده اند نگاهی خواهیم انداخت.  

مالیات بر انتقال ملک

همچنین بر اساس ماده ۵۹ قانون مالیات های مستقیم، هر گونه جابه جایی و انتقال ملک مشمول ۵ درصد مالیات بر ارزش معامله می شود. اما در اجرای این قانون، فاکتورها و عوامل زیادی درگیر هستند که فاکتورهایی چون مساحت عرصه، مساحت بنا، قدمت بنا یا سال ساخت آن، نوع اسکلت بنا، تأسیسات و تجهیزات به کار رفته مانند آسانسور، نوع استفاده و کاربری ملک (مسکونی، تجاری، اداری و ...)، نوع مالکیت (مشاع یا شش دانگی) برِ خیابان بودن یا نبودن محل وقوع ملک و ... بخشی از این پارامترها هستند.

این قانون به دلیل آنکه ارزش معاملاتی را مشمول مالیات می داند، بسیار ناکارآمد است؛ ارزش معاملاتی به این معناست که بر اساس همین ماده از قانون مالیات های مستقیم، کمیسیونی متشکل از سازمان امور مالیاتی، وزارت خانه های راه و شهرسازی و جهاد کشاورزی، سازمان ثبت اسناد و املاک و شورای شهر میانگین قیمت روز ملک در هر منطقه را تعیین کرده و بر اساس آن مالیات بر جابه جایی و نقل و انتقال ملک را محاسبه می کنند که بر این اساس ارزش معاملاتی یک ملک گاه تا یک چهلم قیمت واقعی آن نازلتر است بنابراین اگر خانه ای در تهران ۲۰۰ میلیون تومان ارزش داشته باشد، ارزش معاملاتی آن ممکن است ۵ میلیون تومان تعیین شود که ۵ درصد مالیات بر این ارزش معاملاتی، رقمی معادل ۲۵۰ هزار تومان مالیات این نقل و انتقال تعیین خواهد شد.

مالیات بر خانه های خالی

ماده ۱۶۷ مکرر اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم مصوب سال ۹۴ بر لزوم اخذ مالیات از خانه های خالی اصرار دارد. در پی ساخت بیش از نیاز واحدهای مسکونی در دهه های ۸۰ و ۹۰، در حال حاضر با معضلی به نام خانه های خالی مواجهیم که بر اساس اظهارات عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، در کشور سرمایه ای معادل ۲۵۰ میلیارد دلار خانه خالی انباشته شده که ارزش افزوده ای برای اقتصاد ملی ندارد.

با این وجود و علی رغم اینکه وزارت راه و شهرسازی و امور اقتصادی و دارایی می بایست سامانه ای طراحی کرده و بر اساس آن خانه های خالی کشور شناسایی شوند، این سامانه هنوز راه اندازی نشده و بعید است این قانون در سال جاری به اجرا برسد.

طبق قانون مالیات بر خانه های خالی، این واحدها در سال دوم نصف مالیات متعلقه، در سال سوم معادل کل مالیات متعلقه و در سال های چهارم و پس از آن یک و نیم برابر مالیات متعلقه به آن ملک می بایست مالیات بدهند.

با این حال هنوز این قانون اجرایی نشده است.

معافیت های مالیاتی مسکن سازان در شهرهای کوچک

بر اساس مصوبه ای که اخیرا هیئت دولت در خصوص مالیات بر ساخت و ساز به تصویب رسانده، ساخت و ساز واحد مسکونی در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر معاف از مالیات است.

معافیت مالیاتی صندوق های زمین و ساختمان

همچنین بر اساس ماده ۱۴۳ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی مصوب سال ۸۷، صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت از هر گونه مالیات شامل مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده و عوارض شهرداری معاف هستند. بنابراین هر گونه ساخت و ساز واحد مسکونی از محل صندوق های سرمایه گذاری زمین و ساختمان که بر پایه بازار سرمایه شکل می گیرند، از مالیات معاف هستند.

به نظر می رسد با توجه به واقعی شدن نرخ گذاری مالیات بر ساخت و ساز با ابلاغ مصوبه اخیر هیئت دولت مبنی بر اخذ یک چهارم از سود حاصل از فروش واحد مسکونی نوساز از سازنده به عنوان مالیات، بسیاری از سازندگان حقیقی و حقوقی به سمت ایجاد و تأسیس صندوق های سرمایه گذاری زمین و ساختمان حرکت کنند تا از شمول مالیات بر فروش واحدهای مسکونی خود خارج شوند.

معافیت مالیاتی اولین سال خالی بودن خانه

از دیگر معافیت های مالیاتی بخش مسکن، مالیات بر خانه های خالی در نخستین سال خالی بودن ملک است که بر اساس قانون، مالیات این واحدها از سال دوم محاسبه می شود.