مستندهایی با حرف‌های دلچسب

گروه سینما و تلویزیون: در مستندهای شش کاندیدای ریاست‌جمهوری، کارگردان شاخصی دیده نمی‌شود یا اگر هم باشد در پشت صحنه است و نامش علنی نمی‌شود. دلیل آن معلوم نیست. از آن‌طرف هم کاندیداها اغلب به فرهنگ و هنر بی‌توجه بوده‌اند و به‌جز مستند اول روحانی و بخش‌هایی از مستند هاشمی‌طبا، سایرین به آرامی از این مقوله گذشته‌اند.

به گزارش بولتن نیوز، یکی از مستندهای انتخاباتی حسن روحانی با تصنیف گلچهره از فیلم «دلشدگان» با صدای محمدرضا شجریان شروع می‌شود و با تصاویری از لحظه اعلام نام اصغر فرهادی به‌عنوان برنده اسکار بهترین فیلم خارجی ادامه می‌یابد و از همین‌جا شاهد تمرکز این مستند بر فرهنگ و هنر هستیم. در مستند تازه‌ای که از سوي ستاد انتخاباتی حسن روحانی ساخته شده، برنامه‌ها و توفیق‌های دولت یازدهم در حوزه سینما مرور شده است. در این فیلم دولت روحانی، دولتی مردم‌سالار و فرهنگ‌سالار معرفی شده است. ازجمله دستاوردهای فرهنگی و هنری دولت یازدهم در حوزه سینما كه به آنها اشاره شده، افزایش ۲۰۰ درصدی تولید فیلم، تعداد مخاطبان، اکران و فروش، افزایش ۲۲۰ درصدی تعداد تماشاگران و افزایش آنها از هفت ‌میلیون و ۸۰۰‌ هزار نفر در سال ۹۲ به ۲۵‌میلیون و ۳۰۰‌هزار نفر در سال ۹۵، افزایش ۴۰۷ درصدی فروش سینما از ۳۰‌میلیارد تومان در سال ۹۲ به ۱۷۰‌میلیارد تومان در سال ۹۵، برون‌سپاری تجهیزات فنی با هدف توانمندسازی بخش خصوصی سینما، دیجيتالی‌شدن سیستم پخش همه سینماهای ایران، بازگشایی خانه سینما، احیای تولید فیلم‌های کودک و نوجوان، حمایت از فیلم‌اولی‌ها، تأسیس گروه سینمایی هنر و تجربه با اکران ۳۳۶ فیلم مستند، کوتاه، انیمیشن و بلند از سال ۹۲، راه‌اندازی و آغازبه‌کار مدرسه ملی سینما، طراحی و استقرار سینما سیار در بیش از صد شهر فاقد سینما، افزایش سالن‌های سینما از ۳۰۶ پرده به ۴۱۴ پرده در سال‌های ۹۲ الی ۹۵، بازسازی و تجهیز سالن‌های سینما با هزینه‌ای بالغ بر ۱۱‌میلیارد و ۹۸۲‌میلیون تومان برای ۱۷۲ سینما در سال‌های ۹۲ الی ۹۵، افزایش تولید فیلم مشترک با سایر کشورها و راه‌اندازی سامانه نمایش درخواستی (وی‌او‌دی) با سه‌میلیون و ۴۰۰‌هزار نفر مشترک است.

اما مستند اصلی روحانی، همان فیلم قبلی تبلیغاتی اوست که در آن بخش‌هایی درباره رقبای روحانی در انتخابات دوره دوازدهم ریاست‌جمهوری و بحث اقوام و هنرمندان اضافه شده است. همچنین تمامی حذفیات فیلم پیشین دکتر حسن روحانی که صداوسیما آن را در زمان پخش از سیما و شبکه اول حذف کرده ‌است، بار دیگر در فیلم گنجانده شده. فیلم با کلیپ اختصاصی مستند رئیس‌جمهور روحانی به پایان می‌رسد.

مستند دوم دکتر حسن روحانی شب گذشته (۱۹ اردیبهشت) ساعت ۲۲ از شبکه یک سیما پخش شد.

فیلم مستند اسحاق جهانگیری با عنوان «همه برای ایران» هرچند در ظاهر شکل فیلم مستند نداشت، اما به نظر می‌رسد مباحثی که قرار بود جهانگیری به آنها بپردازد در آن مطرح می‌شود؛ مباحثی که شاید هیچ‌وقت در مناظره‌ها فرصت پرداختن به آنها به دست نمی‌آمد، اما در این مستند نیم‌ساعته این نامزد درباره موضوعاتی چون بازشدن فضای گفت‌وگو در دولت یازدهم، سیاست خارجی، اقتصاد، فرهنگ و سینما، ورزش و دانشگاه، فرصت صحبت، ارائه نظرات و تبادل آن را در حضور چهره‌های شاخص سیاسی، فرهنگی و هنری همچون سعید لیلاز، صادق زیباکلام، سیدمحمد بهشتی، فرشته طائرپور و سمیه توحیدلو پیدا کرد.

در بخش‌هایی از این میزگرد، به مباحث فرهنگی به صورت ویژه اشاره شد، هرچند طائرپور کمتر صحبت کرد، اما سیدمحمد بهشتی به‌عنوان یکی از پایه‌گذاران سینمای بعد از انقلاب گفت: «همین اتفاقی که در این جلسه افتاد، در چهار سال دولت یازدهم رخ داد؛ یعنی اقتصاد و سیاست آنچنان فضا را پر کردند که اجازه عرض‌اندام به فرهنگ را ندادند كه فضای متشنج حوزه فرهنگ را آرام کنند، اما نشاط بر آن حاکم نشد. امنیت ایجاد شد، اما احساس امنیت نه».

در بخشی دیگر هم جهانگیری با اشاره به تعطیلی خانه سینما در دولت پیشین و برنده‌شدن جایزه اسکار از سوي اصغر فرهادی گفت: «پایه هر توسعه‌ای فرهنگ است و بدون آن امکان‌پذیر نیست. از قضا دولت بیشترین پول را به همین نهادها می‌دهد، اما هیچ‌کدام هم به دولت پاسخ‌گو نیستند. من امیدوارم که در دولت بعدی تعامل بین هنرمندان و دولت بیشتر باشد». سمیه توحیدلو هم در بخشی از صحبت‌هایش گفت: «درست است که مردم با اقتصاد نان می‌خورند، اما با فرهنگ و آزادی‌های فرهنگی نفس می‌کشند».

در پایان این مستند- میزگرد، قطعه‌اي موسیقی با ترجیع‌بند «دریغ است ایران که ویران شود» به آهنگ‌سازی صادق چراغی و با صدای علیرضا قربانی با تصاویری از مکان‌های دیدنی ایران پخش شد.

سیدمصطفی میرسلیم، دیگر کاندیداي ریاست‌جمهوری، نیز با فیلم مستندی، روایتی از زندگی و فعالیتش داشت. روایت سال‌های کودکی و نوجوانی از زبان میرسلیم و هم‌زمانی این روایت با نشان‌دادن تصاویری از گذشته، لحن مناسبی به مستند داده، اما با تغییر راوی در بخش‌هایي از فیلم، ارتباط و تمرکز مخاطب را در زمان دیدن فیلم کم می‌کرد. استفاده از موسیقی در این مستند بسیار کم‌رنگ بوده و در یک‌سوم نهایی فیلم، پررنگ‌شدن موسیقی هم کمک چندانی به روایت نکرده است، اما سهم مستند تبلیغاتی میرسلیم در پرداختن به فرهنگ تنها اشاره‌ای به سوابق او در دوران مدیریتش در وزارت ارشاد بود و اشاره به زمان مدیریت او در وزارت ارشاد و اقداماتی مانند تکریم هنرمندان و ساخت فیلم‌های فاخری مانند روز واقعه، روسری آبی، لیلی با من است، بچه‌های آسمان و کیمیا در زمان مدیریت او، تنها بخش پرداختن به فرهنگ در این مستند است.

مستند انتخاباتی سیدابراهیم رئیسی را محمدعلی فارسی ساخته. فارسی فارغ‌التحصیل فیلم‌نامه‌نویسی از دانشکده صداوسیماست؛ او از سال ۶۷ به‌عنوان دستیار کارگردان و تدوینگر، با شهید آوینی در تولید مجموعه تلویزیونی «سراب» همکاری داشته و پس از تأسیس «روایت فتح» به همکاری خود با شهید آوینی ادامه داد. فارسی پس از شهادت آوینی در بهار سال ۷۲ مسئولیت معاونت تولید مؤسسه روایت فتح را تا سال ۸۱ به عهده داشت. در پرونده کاری محمدعلی فارسی مستندهایی مانند مهاجران، گلستان آتش، شلمچه، ماه و خورشید، سراب۲، تصویرگران جنگ، پایان انتظار، قصه‌های جنگ، غواصان، کبوتران امید، حقیقت گمشده، فانوس رو به باد، رستاخیز، خلوت دل، معلم و مجنون به چشم می‌خورد.

اما نکته‌ای که پیش از هر چیز در ساخت این مستند خودنمایی می‌کرد، عدم روایت یکدست آن بود، چندپاره‌شدن روایت فیلم و عدم روایت سرراست از رویداد‌ها فیلم را در بسیاری از لحظه‌ها دچار لکنت می‌کند و باوجود ریتم نسبتا مناسبی که برای آن در نظر گرفته شده است، بازگشت به گذشته از طریق نشان‌دادن تصاویری از فیلم‌ها و سریال‌های سال‌های گذشته تلویزیون و سینما تا حد زیادی به روایت این فیلم آسیب زده است، حضور نادر طالب‌زاده در بسیاری از صحنه‌های فیلم به‌عنوان پرسشگر و شخصی که قرار است بخشی از روایت این فیلم با همراهی او نتیجه‌بخش باشد نیز نتوانسته این ایده را به‌درستی به نتیجه دلخواه برساند.

فیلم با تصاویری از حضور سرزده قالیباف در مناطق حاشیه‌نشین و فقیر خوزستان شروع می‌شود. درحالی‌که راوی خود قالیباف است. «... من محمدباقر قالیباف به شما متعهد می‌شوم دولت مردم را تشکیل دهم و در یک دوره چهارساله با انقلابی اقتصادی پنج ‌میلیون شغل ایجاد کنم...»

هم‌زمان دوربین کارگردان این فیلم که پلان‌هایش به پلان‌های محمدحسین مهدویان در ماجرای نمیروز بی‌شباهت نیست، روی چهره شهروندان اغلب خسته و غمزده حرکت می‌کند و موسیقی‌ای محزون که به‌خوبی در خدمت فضای اندوهگین فیلم است، پخش می‌شود. مستند با همین ریتم ادامه می‌یابد، درحالی‌که قالیباف در مقام راوی، به ثروتمندبودن کشور ایران اشاره می‌کند و تفاوت آب‌و‌هوای شمال و جنوب و زیبایی‌های این سرزمین، ریزگردها، برخورد دو قطار مسافربری در سمنان، انفجار معدن آزادشهر و وضعیت نابسامان زندگی حاشیه‌نشین‌ها، پلان‌های بعدي را تشکیل می‌دهند. تأکید مستند بر زندگی دشوار روستايیان و کشاورزان و ورشکستگی و تعطیلی واحدهای صنعتی است.

مستند کمی كه جلوتر می‌رود، سوزناک‌تر می‌شود و نقطه قوت آن پلان‌هایی است که به پلان‌های مهدویان شباهت دارد. فیلم، ناگهان ریتم مهیج و شاد به خود می‌گیرد و با تصاویر مربوط به متروی تهران و پروژه‌های شهرداری میکس می‌شود و با موسیقی متن شاد و ریتمیک و مصاحبه با شهروندانی که قالیباف را«ناجی تهران» معرفی می‌کنند، پخش می‌شود.

در مستند بارها بر مردمی‌بودن قالیباف تأکید می‌شود. در این مستند ٢٧دقیقه‌ای، هیچ اشاره‌ای به فرهنگ و هنر ایران نمی‌شود. تنها اشاره به فرهنگ، قراردادن آهنگ معروف «نوایی» با چند پلان کوچک از نوازندگان سازهای محلی و بناهایی از اماکن معماری و آداب و رسوم اقوام ایران در دو دقیقه آخر آن است.

موسیقی و تنوع تصویری از ارکان اصلی ساخت مستند تبلیغاتی سیدمصطفی هاشمی‌طباست. مستندی که با روایت هاشمی‌طبا از فرهنگ و هنر ایران آغاز می‌شود و در ادامه با مرور دستاوردهای ایران در سال‌ها روایتش را ادامه می‌دهد. پرداختن به فرهنگ ایران‌زمین و بناهایی که نشانه‌های رشد و بالندگی فرهنگی ما است از نکات حائز اهمیت این مستند است. مستند هاشمی‌طبا را فرزین رضائیان ساخته است. رضائیان پیش از این، ساخت سه مستند شکوه تخت جمشید، هفت رخ فرخ ایران و بازسازی پاسارگاد-بهشت کوروش بزرگ را به عهده داشته است. او همچنین نویسنده کتاب میراث جهانی ایران است که با همکاری خانه فرهنگ و هنر گویا و کمیسیون ملی یونسکو در ایران تألیف شده است.

منبع: شرق