«چهارشنبانه» در پایتخت گیلاس ایران

به گزارش بولتن نیوز، عیسی عزیزنژاد - مردم‌شناس - اظهار کرد: کودکان و نوجوانان در این مراسم از عصر تا زمانی که هوا تاریک می‌شود، به خانه‌های مختلف سر می‌زنند و سهم «چهارشنبانه» خود را از صاحب خانه‌ها طلب می‌کنند. تخم مرغ یا خوراکی‌های مرتبط با این ایام، از جمله هدایایی است که بچه‌ها می‌گیرند.

او گفت: هنگامی که هوا تاریک‌تر می‌شود، بزرگسالان هم به پشت بام خانه‌ها می‌روند. در زمان‌های گذشته که در هر خانه تنوری وجود داشت، آن‌ها از لوله دودکش تنور، شال کردی خود را آویزان می‌کردند و بدون آن‌که چیزی بگویند زمانی که صاحب خانه هدایایی را به شال می‌بست، آن را بالا می‌کشیدند. امروزه که در خانه‌ها تنور وجود ندارد، بزرگترها به پشت بام می‌روند و شال خود را از پنجره آویزان می‌کنند. هدایایی هم که امروز به شال می‌بندند، نسبت به گذشته تغییر کرده است.  

این کارشناس ادامه داد: «شَمو» رسم دیگری است که در «اُشنویه» وجود دارد. در این رسم چند جوان دور هم جمع می‌شوند و لباس چوپانان یا به عبارتی لباس ژولیده به تن می‌کنند، طوری که شناخته نشوند. هنگام شب، جلوی خانه‌ها می‌روند و هدیه جمع می‌کنند. در زمان قدیم به آن‌ها هدایایی مثل تخم رنگ شده با پوست پیاز می‌دادند؛ اما امروزه به آن‌ها پول می‌دهند. این مراسم هنوز هم در اُشنویه برگزار می‌شود.

عزیزنژاد درباره مراسم دیگری که در مناطق کردنشین برگزار می‌شود، گفت: روستاهای کردنشین معمولا در ارتفاعات هستند، مردم هم در چهارشنبه‌سوری روی چوب‌دستی‌ها را با چند پارچه به‌شکل مشعل درست می‌کنند و با تاریک شدن هوا سر این مشعل‌ها را آتش می‌زنند و از روی پشت بام به حومه روستا یا به سمت رودخانه پرت می‌کنند. این رسم به آیین دیرینه کردها برمی‌گردد و چون آتش برای آن‌ها مقدس بوده است، آن را در بلندی روشن می‌کردند.

او با بیان این‌که در چهارشنبه آخر سال، بازی‌های متنوعی از جمله بادام‌بازی نیز انجام می‌شد، اظهار کرد: متاسفانه همان‌طور که این مراسم در همه نقاط ایران دستخوش تغییر شده، در شهرهای استان آذربایجان غربی نیز دچار تغییراتی شده و هرج و مرج، از جمله استفاده از مواد محترقه آتش‌زا هم به آن اضافه شده است.

عزیزنژاد درباره این‌که آیا این مراسم قابلیت ثبت ملی دارد؟ توضیح داد: این مراسم قابلیت ثبت ملی شدن را دارد؛ اما به پژوهش و جمع‌آوری اطلاعات نیاز است که می‌تواند در دستور کار اداره کل سازمان میراث فرهنگی قرار بگیرد، اما متاسفانه بودجه کافی برای پژوهش درباره این کار وجود ندارد.

«اُشنویه» یکی از شهرهای مرزی و کردنشین آذربایجان غربی است که به واسطه وجود باغ‌های گیلاسی که دارد، از آن به‌عنوان «پایتخت گیلاس ایران» نام برده شده است.