تقوی بهترین لباس است

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب روز 9 آذر به آیه 26 سوره اعراف پرداخته شده و در آن آمده است:

يا بَني‏ آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُواري سَوْآتِكُمْ وَ ريشاً وَ لِباسُ التَّقْوى‏ ذلِكَ خَيْرٌ ذلِكَ مِنْ آياتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ                
سوره اعراف (7) آیه 26         

ترجمه
ای فرزندان آدم! محققا بر شما لباسی که شرم‌گاه‌هایتان را بپوشاند و نیز [لباسی که] زیور و زینتی باشد فروفرستادیم؛ و لباس تقوی است که بهترین [لباس] است؛ اینها از آیات خداست، باشد متذکر شوند.

نکات ترجمه‌ای و نحوی
«لباس»:
به هرچه با آن بدن را بپوشانند، گفته می‌شود (كتاب العين، ج‏7، ص263؛ المحيط في اللغة، ج‏8، ص329) خواه پیراهن (ثوب) و مانند آن باشد یا حتی زره، و بلکه برای پوشاندن امور دیگر هم به کار می‌رود، مانند لباس کعبه و لباس هودج (مجمع البيان، ج‏4، ص631؛ المصباح المنير، ج‏2، ص548). این کلمه از ماده «لبس» گرفته شده است. برخی بر این باورند که اصل این ماده دلالت بر «اختلاط» و «درهم‌آمیختن»ی می‌کند که موجب مشتبه شدن امور می‌گردد (معجم المقاييس اللغة، ج‏5، ص230) اما ظاهرا حق با کسانی است که توضیح داده‌اند اصل این ماده بر همان پوشاندن (ستر) دلالت می‌کند؛ و از آنجا که با پوشاندن مطلبی، زمینه برای اشتباه مهیا می‌شود، در معنای اختلاط و مشتبه شدن امور هم به کار رفته است (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏10، ص160)
«ريش»:
 اصل ماده «ریش» را به معنای حُسن حال و خیر و خوبی‌ای که نصیب شخص می‌شود (معجم المقاييس اللغة، ج‏2، ص466) و مایه ارتقاء و برتری می‌گردد (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏4، ص294) دانسته‌اند و از همین باب به بال و پر پرندگان در زبان عربی «ریش» گفته می‌شود. برخی اصل معنا را از همین استعمال آن در مورد پر پرندگان دانسته و با استشهاد به آیه محل بحث، گفته‌اند همان گونه که پر پرندگان برای آنها مانند لباس است، این کلمه به نحو استعاری برای لباس انسانها هم به کار می‌رود (مفردات ألفاظ القرآن، ص372) و در معنای معاش و مال اثاث و لباس فاخر نیز به کار می‌رود (لسان العرب، ج6، ص309) و در مورد لباس، به آن قسمت از لباس که در معرض دید قرار دارد، گفته می‌شود (النهاية، ج‏2، ص289) و در هر صورت در کلمه «ریش» زیبایی مد نظر است (المیزان، ج8، ص68) و این ماده بویژه در مورد لباس‌های نیکو (کتاب العین، ج6، ص283) و به معنای لباس زینت به کار می‌رود (إعراب القرآن و بيانه، ج‏3، ص329). این ماده به لحاظ معنایی به کلمه «آرایش» در فارسی بسیار نزدیک است.
«لِباساً يُواري سَوْآتِكُمْ وَ ريشاً»:
کلمه «لباسا» در اینجا مفعول برای فعل «أنزلنا» است.
عبارت «يُواري سَوْآتِكُمْ» صفت برای «لباساً» می‌باشد.
عبارت «ریشاً» را هم می‌توان عطف به کلمه «لباسا» دانست، یعنی دو گونه لباس فرستادیم (الکشاف، ج2، ص97) که در این صورت معنای چنین می‌شود: «فروفرستادیم لباسی که شرمگاهتان را بپوشاند و لباسی که مایه زینت باشد»؛ و هم می‌توان عطف به عبارت «يُواري سَوْآتِكُمْ» دانست که در واقع، صفت دومی برای «لباسا» قرار بگیرد یعنی: «فروفرستادیم لباسی که هم شرمگاهتان را می‌پوشاند و هم مایه زینت شماست».

حدیث
1) از امیرالمومنین ع روایتی نقل شده که در یک مجلس، به اصحابش، چهارصد باب که مایه صلاح دین و دنیای مسلمان است، تعلیم داد در فراز دیگری از آن آمده است:
لباس پنبه‌ای بپوشید که لباس رسول خدا ص بود و لباس ماست؛ و ما روالمان نیست که لباس [از جنس] مو و پشم بپوشیم مگر اینکه علت خاصی در کار باشد؛
و فرمود: همانا خداوند عز و جل زیباست، زیبایی را دوست دارد و دوست دارد که اثر نعمتش را بر بنده ببیند.
الخصال، ج‏2، ص613
حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ الْيَقْطِينِيُّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَى عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ‏ آبَائِهِ ع أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع عَلَّمَ أَصْحَابَهُ فِي مَجْلِسٍ وَاحِدٍ أَرْبَعَمِائَةِ بَابٍ مِمَّا يُصْلِحُ لِلْمُسْلِمِ فِي دِينِهِ وَ دُنْيَاهُ قَالَ ع‏ ...
الْبَسُوا ثِيَابَ الْقُطْنِ فَإِنَّهَا لِبَاسُ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ هُوَ لِبَاسُنَا وَ لَمْ نَكُنْ نَلْبَسُ الشَّعْرَ وَ الصُّوفَ إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ وَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَمِيلٌ يُحِبُّ الْجَمَالَ وَ يُحِبُّ أَنْ يَرَى أَثَرَ نِعْمَتِهِ عَلَى عَبْدِه‏...

2) از امام صادق ع روایت شده است:زیباترین لباس برای مومن، لباس تقوی است که خداوند متعال می‌فرماید: «لباس تقوی است که بهترین [لباس] است»؛ و اما همین لباس ظاهری هم نعمتی از جانب خداوند متعال است که فرزندان آدم بدان شرم‌گاه‌های خود را بپوشانند؛ و این کرامتی است که خداوند با آن ذریه آدم را کرامت بخشید و غیر آنها را چنین کرامتی نبخشید؛
و آن برای مومن وسیله‌ای است برای ادای آنچه خداوند بر ایشان واجب فرموده است؛
و بهترین لباست آن است که تو را از خداوند عز و جل به خود مشغول نسازد، بلکه تو را به یاد و شکر و طاعت وی نزدیک کند و تو را بر عُجب و ریاء و آرایشگری و فخرفروشی و تکبر نکشاند که اینها از آفات دین و مایه قساوت قلب‌اند؛
پس هنگامی که لباست را پوشیدی به یاد آور که خداوند گناهانت را با رحمت خویش بر تو پوشانده است؛ و همان گونه که ظاهرت را پوشاندی، باطنت را هم بپوشان؛ و باطنت از صدق در پوشش هیبت [الهی] باشد و ظاهرت در پوشش طاعت؛
و عبرت بگیر از فضل خداوند عز و جل که وسایل [تهیه] لباس را آفرید تا شرم‌گاه‌های ظاهری بدان پوشیده شود و درهای توبه و بازگشت و فریادرسی را باز کرد تا شرم‌گاه‌های باطنی، اعم از گناهان و اخلاق بد بدان پوشانده شود؛
و هیچکس را رسوا نکن چرا که خداوند برای تو عظیم‌تر از آن را [که مایه رسوایی می‌شود] پوشاند؛ و به عیب خویش مشغول شو و از آنچه حال و روزش ربطی به تو ندارد درگذر؛ و برحذر باش که عمرت را با [سرک کشیدن در] عمل غیر خویش هدر دهی و غیر تو با سرمایه‌ات تجارت کند و خود را به هلاکت افکنی، که فراموشی گناهان، از بزرگترین عقوبت‌های خداوند متعال در حال [= در دنیا] ، و از مهمترین عوامل عقوبت ساز در آینده [= در قیامت] است؛
و بنده مادام که مشغول است به طاعت خداوند متعال و شناخت [ریشه‌یابی] عیوب خویش و ترک آنچه در دین خدا مایه زشتی است، از آفات در امان و غواص دریای رحمت خداوند متعال می‌باشد و به گوهرهای گرانبهایی از حکمت و بیان نایل می‌گردد؛ و مادام که در فراموشی از گناهان و جاهل به عیوب خویش است، به حال و توان خود واگذار شده، و هیچگاه روی رستگاری را نخواهد دید.
مصباح الشريعة، ص30-31

قَالَ الصَّادِقُ ع:يْهِمْ وَ خَيْرُ لِبَاسِكَ مَا لَا يَشْغَلُكَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بَلْ يُقَرِّبُكَ مِنْ ذِكْرِهِ وَ شُكْرِهِ وَ طَاعَتِهِ وَ لَا يَحْمِلْكَ عَلَى الْعُجْبِ وَ الرِّيَاءِ وَ التَّزْيِينِ وَ التَّفَاخُرِ وَ الْخُيَلَاءِ فَإِنَّهَا مِنْ آفَاتِ الدِّينِ وَ مُورِثَةُ الْقَسْوَةِ فِي الْقَلْبِ فَإِذَا لَبِسْتَ ثَوْبَكَ فَاذْكُرْ سَتْرَ اللَّهِ عَلَيْكَ ذُنُوبَكَ بِرَحْمَتِهِ وَ أَلْبِسْ بَاطِنَكَ كَمَا أَلْبَسْتَ ظَاهِرَكَ بِثَوْبِكَ وَ لْيَكُنْ بَاطِنُكَ مِنَ الصِّدْقِ فِي سِتْرِ الْهَيْبَةِ وَ ظَاهِرُكَ فِي سِتْرِ الطَّاعَةِ وَ اعْتَبِرْ بِفَضْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَيْثُ خَلَقَ أَسْبَابَ اللِّبَاسِ لِيَسْتُرَ الْعَوْرَاتِ الظَّاهِرَةَ وَ فَتَحَ أَبْوَابَ التَّوْبَةِ وَ الْإِنَابَةِ وَ الْإِغَاثَةِ لِيَسْتُرَ بِهَا الْعَوْرَاتِ الْبَاطِنَةَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ أَخْلَاقِ السَّوْءِ وَ لَا تَفْضَحْ أَحَداً حَيْثُ سَتَرَ اللَّهُ عَلَيْكَ مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْهُ وَ اشْتَغِلْ بِعَيْبِ نَفْسِكَ وَ اصْفَحْ عَمَّا لَا يَعْنِيكَ حَالُهُ وَ أَمْرُهُ وَ احْذَرْ أَنْ يَفْنَى عُمُرُكَ بِعَمَلِ غَيْرِكَ وَ يَتَّجِرَ بِرَأْسِ مَالِكَ غَيْرُكَ وَ تَهْلِكَ نَفْسُكَ فَإِنَّ نِسْيَانَ الذُّنُوبِ مِنْ أَعْظَمِ عُقُوبَةِ اللَّهِ تَعَالَى فِي الْعَاجِلِ وَ أَوْفَرِ أَسْبَابِ الْعُقُوبَةِ فِي الْآجِلِ وَ مَا دَامَ الْعَبْدُ مُشْتَغِلًا بِطَاعَةِ اللَّهِ تَعَالَى وَ مَعْرِفَةِ عُيُوبِ نَفْسِهِ وَ تَرْكِ مَا يَشِينُ فِي دِينِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَهُوَ بِمَعْزِلٍ عَنِ الْآفَاتِ غَائِصٌ فِي بَحْرِ رَحْمَةِ اللَّهِ تَعَالَى يَفُوزُ بِجَوَاهِرِ الْفَوَائِدِ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ الْبَيَانِ وَ مَا دَامَ نَاسِياً لِذُنُوبِهِ جَاهِلًا لِعُيُوبِهِ رَاجِعاً إِلَى حَوْلِهِ وَ قُوَّتِهِ لَا يُفْلِحُ إِذاً أَبَدا.

تدبر
1⃣ «يا بَني‏ آدَمَ...»:
آیات قبل خطاب به آدم و حوا و گاه ابلیس بود، اما در این آیه خطاب به «بنی‌آدم» شد.
این بخوبی نشان می‌دهد که آدم و حوا در این آیات قبل، به عنوان نماینده نوع انسان بوده‌اند، فرشتگان بر آنها به عنوان نماینده نوع بشر سجده کردند و آنها به عنوان نماینده نوع بشر ابتدا در بهشت زندگی کردند و هبوط کردند و ... .

2⃣ «يا بَني‏ آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُواري سَوْآتِكُمْ ...»:
شیطان کوشید انسان را برهنه کند تا از بهشت بیرون شود (اعراف/20).
خدا هم بلافاصله بعد از اینکه زندگی انسان را در زمین تعریف کرد (آیه قبل) اولین نعمتی که برایش از آسمان نازل کرد وسیله پوشش بود تا از برهنگی درآید.
و تمدن غرب، دست کم در این جهت که توانسته فرهنگ برهنگی را ترویج کند، در مسیر شیطان و مخالف فطرت انسانی انسان گام برمی‌دارد.

3⃣ «قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُواري سَوْآتِكُمْ وَ ريشاً ...»:
«لباس» یک موهبت آسمانی است با دو کارکرد اصلی است:
حفظ حرمت انسان (يُواري سَوْآتِكُمْ)، و زیبا جلوه نشان دادن انسان (ريشاً)؛ و هردوی اینها از امتیازات اساسی انسان نسبت به سایر موجودات زمینی است

بحث تخصصی انسان‌شناسی و سبک زندگی
غلبه رویکردهای انتزاعی در انسان‌شناسی موجب شده غالبا در حوزه تفاوت‌های انسان با حیوان به اموری همچون عقل، اراده، فطریات حقیقت‌جویی و ... اشاره ‌شود؛ اما امور انضمامی‌ای همچون پوشش ظاهری مورد غفلت قرار گیرد؛ در حالی که این آیه بخوبی تذکر می‌دهد که از اموری که در تفاوتهای انسان و حیوان بنیادی است همین است که انسان موجودی است که از لباس استفاده می‌کند و لباس‌های انسان‌ها بشدت در فرهنگ آنها موثر است.
از شواهد مهم این مطلب همین است که با اینکه ورود فرهنگ غربی به جوامع اسلامی از دو سه قرن قبل آغاز شد، اما در فرهنگ عمومی این جوامع اثری گسترده‌ای نداشت و بسیاری از کشورهای اسلامی (مثلا