7 فيلم متفاوت از سينماي رسمي و غيررسمي كشور در مورد كشف حجاب
«غزال» تنها واكنش سينماي ايران به واقعه كشف حجاب
يكي از وقايع بزرگي كه مربوط به 80سال پيش اين مرز و بوم است، واقعه كشف حجاب رضاخان است كه در سال ۱۳۱۴ به طور رسمي آغاز شد. بررسي فيلم‌هاي توليد شده با اين موضوع، ضعف توليدات را هم به لحاظ كمي و هم كيفي براي ما روشن مي‌كند و ضرورت توجه بيشتري را از ما مي‌‌طلبد.
به گزارش بولتن نیوز، واقعه كشف حجاب رضاخان در سال ۱۳۱۴ به طور رسمي آغاز شد؛ اگرچه زمينه‌سازي‌اش از سال‌ها قبل از آن آغاز شده بود. اتفاقات ريز و درشتي كه در پي اين واقعه صورت پذيرفت، مثل اعتراضات مردم و علما در شهرهاي مشهد، شيراز و قم، كشتارها و ظلم‌هايي كه به زنان و مردان همه شهرها و روستاهاي كشور صورت گرفت و همچنين آثار شوم اين واقعه كه سال‌ها بعد در دوره محمدرضا پهلوي بيشتر نمايان شد، اينها مسائلي است كه اگر مورد اعتناي فيلمسازان قرار گيرد، گنجينه‌اي از سوژه‌هاي بكر و جذاب براي سينماي ايران به وجود مي‌آورد كه به احياي هويت مذهبي و ملي زنان و مردان ايراني نيز خواهد انجاميد.
در ادامه، فيلم‌هايي كه در قالب‌هايي مختلف به طور مستقيم به موضوع كشف حجاب مي‌‌پردازند، معرفي مي‌شوند. نمي‌توان گفت اينها همه ظرفيتي است كه سينماي رسمي و غيررسمي كشور براي اين موضوع انجام داده، اما نتيجه واقعي خيلي بيش از اين نخواهد بود. البته در اين مطلب سريال‌هاي تلويزيون در نظر گرفته نشده‌اند.
شرق بهشت
فيلمي به كارگرداني الهام آقالري و مهدي جوزايي است؛ دو زن محجبه‌اي از دست مأمور نظميه كه مي‌خواهد چادر از سرشان بردارد، فرار مي‌كنند و به عكاسخانه پناه مي‌آورند. از لهجه پيرمرد عكاس‌باشي معلوم مي‌شود كه داستان فيلم مربوط است به شهر مشهد. عكاس‌باشي بي‌معطلي مادر و دختر محجبه را به پستو مي‌برد و پشت پرده‌اي كه حرم امام رضا(ع) روي آن نقاشي شده، پناهشان مي‌دهد. اگرچه فيلم، به خاطر ضعف‌هاي زياد و شخصيت‌پردازي‌هاي ناقص، چندان جذاب از آب درنيامده، اما تلاش كارگردان‌هاي جوان آن براي نشان دادن فضاي ترس‌آلودي كه رضاخان براي زنان با ايمان ايراني به وجود آورده، موفق بوده است.
چارقد بي‌بي
«چارقد بي بي»، به كارگرداني محسن جهاني نمونه خوبي از يك فيلم ساده و مردمي است كه مي‌توان با كمترين امكانات صدها شبيه آن را ساخت، فقط كافي است سوژه‌اي پيدا كرد، از او خواست تا خاطراتش را بگويد و دوربين را روبه‌روي او گرفت. با افزودن كمي ابتكار و سليقه مي‌توان فيلمي ساخت كه اندازه يك فيلم سينمايي پيام منتقل كند و مخاطب را تا مدت‌ها درگير ماجراي آن كند.
نيمه تاريك ماه
مستند «نيمه تاريك ماه» به كارگرداني مهدي عزتي چهارقلعه يك مستند كاملاً آرشيوي با موضوع كشف حجاب است كه براي آن تحقيقات خوب و گسترده‌اي همراه با مدرك‌يابي و سنديابي دقيق انجام شده است. اين مستند با استفاده از تصاوير آرشيوي كمتر ديده شده است؛ قانون كشف حجاب را از پيش از تصويب و زمينه‌هاي شكل‌گيري آن خصوصاً زمينه‌سازي‌هاي فرهنگي آن تا اجراي آن در سال ۱۳۱۴ و شكل‌گيري اعتراضات مردمي و سرانجام خروج رضا شاه و ملغي شدن خود به خود اين قانون مورد بررسي قرار مي‌دهد.
گوهر فيلم مستندي به كارگرداني زهير ميرمحمدي
مهم‌ترين اقدام رضاشاه براي شروع گسترده قانون كشف حجاب در همه كشور، راه‌اندازي جشن دانشسراي مقدماتي تهران در ۱۷ دي ماه ۱۳۱۴ بود كه به بهانه افتتاح بنا و اعطاي ديپلم دانش‌آموختگان، با دو دختر خود شمس و اشرف رسماً پروسه كشف حجاب اجباري زنان و دختران مسلمان كشور را آغاز كند.
كارگردان «گوهر» هم مستند را با همين مطلب شروع مي‌كند و با تصاوير اين جشن و پيامدهاي بعدي‌اش، فاجعه‌اي را كه در كشور در حال وقوع است، به نمايش مي‌گذارد. مستندساز كار را با اين نقطه تاريخي آغاز مي‌كند، اما خيلي زود سراغ تاريخچه و زمينه‌هاي شكل‌گيري آن از حكومت قاجار مي‌رود.
قيام گوهرشاد
انيميشن به كارگرداني سيدجواد هاشمي‌نژاد اشرفي با داستان كودكي به نام اكبر شروع مي‌شود كه با مادرش به حرم امام رضا(ع) مي‌روند براي زيارت كه اتفاقي باعث گم شدن اكبر در حرم مي‌شود.
اين اتفاق دستگير كردن شيخ بهلول توسط نيروهاي رضاشاه بود كه براي آزاد كردن آيت‌الله قمي به كمك مردم به مشهد آمده بود.
ماجراي نارضايتي مردم و علما از جايي شروع شد كه رضاشاه از سفر تركيه برگشته بود و تحت‌تأثير فرهنگ غربي كه در آنجا ديده بود، تصميم به انجام يك سري مثلاً اصلاحات گرفت تا كشور را به سمت توسعه و پيشرفت ببرد. از جمله آن اصلاحات متحدالشكل كردن لباس و ممنوعيت حجاب بود كه البته با مخالفت شديد روحانيت و مردم مواجه شد. رضاخان هم براي سركوب اين مخالفت‌ها اقدام به دستگيري علماي بزرگي از جمله آيت‌الله قمي كرد. بعد از دستگيري آيت‌الله قمي در مشهد ولوله‌اي شد و مردم براي آزادي او به تكاپو افتادند.
خورشيد مرده بود
مستندي به كارگرداني مريم‌السادات مؤمن‌زاده يكي ديگر از مستندهايي است كه با نگاهي تاريخي به واقعه كشف حجاب مي‌پردازد و در اين راه از تاريخ حجاب قبل از ورود اسلام به ايران و اهميت پوشش در بين زنان ايراني آغاز مي‌كند تا به دوره مشروطه و قاجار برسد و به هتك حرمتي كه همسر رضا شاه و زنان اطرافش به حرم حضرت معصومه (س) مي‌كنند، مي‌رسد؛ عملي كه با اعتراض علما مواجه مي‌شود و حاج شيخ محمد بافقي براي خانواده شاه پيام مي‌فرستد و وقتي اخطارش با بي‌توجهي مواجه مي‌شود با شهامت تمام به حرم رفته و از خانواده رضا شاه مي‌خواهد كه حرم را ترك كنند.
غزال
فيلم‌سينمايي به كارگرداني مجتبي راعي تنها واكنش سينماي ايران به واقعه كشف حجاب است. فيلم «غزال» را بايد تنها واكنش جدي سينماي ايران به واقعه كشف حجاب دانست. با اينكه «غزال» را مي‌توان فيلم ارزشمندي دانست كه بيانيه تندي عليه روشنفكري بيمار است، اما چندان براي ديده‌شدن توسط مخاطب معمولي مناسب نيست. پيچيدگي در داستان، بازيگراني كه به جاي چندشخصيت بازي مي‌كنند، نمادپردازي‌هاي متعدد و فضاي وهم آلود اغراق شده ويژگي‌هايي است كه مخاطب را از دنبال كردن خط اصلي داستان و فهم پيام فيلم دور مي‌كند.
معصومه نويسنده‌اي است كه قصد دارد با استفاده از خاطرات مادرش قصه‌اي در مورد زمان جواني مادر شوهر خود، غزال بنويسد. غزال در مورد اتفاقاتي كه در زمان كشف حجاب براي او رخ داده برايش مي‌گويد. روزي از طرف يك آژان به خاطر داشتن حجاب مورد حمله قرار مي‌گيرد. او آژان را با آجري زخمي مي‌كند و آژان با قداره‌اي به دنبال او مي‌رود، اما موفق به گرفتنش نمي‌شود. همين اتفاق و ترس از اين ماجرا غزال جوان و زيبا را دچار ناراحتي روحي مي‌كند و باعث مي‌شود كه خواستگارهايش را از دست بدهد. معصومه در نوشتن داستانش، آدم‌هاي داستان را از افراد واقعي دور و برش انتخاب مي‌كند.
منبع : روزنامه جوان
در ادامه، فيلم‌هايي كه در قالب‌هايي مختلف به طور مستقيم به موضوع كشف حجاب مي‌‌پردازند، معرفي مي‌شوند. نمي‌توان گفت اينها همه ظرفيتي است كه سينماي رسمي و غيررسمي كشور براي اين موضوع انجام داده، اما نتيجه واقعي خيلي بيش از اين نخواهد بود. البته در اين مطلب سريال‌هاي تلويزيون در نظر گرفته نشده‌اند.
شرق بهشت
فيلمي به كارگرداني الهام آقالري و مهدي جوزايي است؛ دو زن محجبه‌اي از دست مأمور نظميه كه مي‌خواهد چادر از سرشان بردارد، فرار مي‌كنند و به عكاسخانه پناه مي‌آورند. از لهجه پيرمرد عكاس‌باشي معلوم مي‌شود كه داستان فيلم مربوط است به شهر مشهد. عكاس‌باشي بي‌معطلي مادر و دختر محجبه را به پستو مي‌برد و پشت پرده‌اي كه حرم امام رضا(ع) روي آن نقاشي شده، پناهشان مي‌دهد. اگرچه فيلم، به خاطر ضعف‌هاي زياد و شخصيت‌پردازي‌هاي ناقص، چندان جذاب از آب درنيامده، اما تلاش كارگردان‌هاي جوان آن براي نشان دادن فضاي ترس‌آلودي كه رضاخان براي زنان با ايمان ايراني به وجود آورده، موفق بوده است.
چارقد بي‌بي
«چارقد بي بي»، به كارگرداني محسن جهاني نمونه خوبي از يك فيلم ساده و مردمي است كه مي‌توان با كمترين امكانات صدها شبيه آن را ساخت، فقط كافي است سوژه‌اي پيدا كرد، از او خواست تا خاطراتش را بگويد و دوربين را روبه‌روي او گرفت. با افزودن كمي ابتكار و سليقه مي‌توان فيلمي ساخت كه اندازه يك فيلم سينمايي پيام منتقل كند و مخاطب را تا مدت‌ها درگير ماجراي آن كند.
نيمه تاريك ماه
مستند «نيمه تاريك ماه» به كارگرداني مهدي عزتي چهارقلعه يك مستند كاملاً آرشيوي با موضوع كشف حجاب است كه براي آن تحقيقات خوب و گسترده‌اي همراه با مدرك‌يابي و سنديابي دقيق انجام شده است. اين مستند با استفاده از تصاوير آرشيوي كمتر ديده شده است؛ قانون كشف حجاب را از پيش از تصويب و زمينه‌هاي شكل‌گيري آن خصوصاً زمينه‌سازي‌هاي فرهنگي آن تا اجراي آن در سال ۱۳۱۴ و شكل‌گيري اعتراضات مردمي و سرانجام خروج رضا شاه و ملغي شدن خود به خود اين قانون مورد بررسي قرار مي‌دهد.
گوهر فيلم مستندي به كارگرداني زهير ميرمحمدي
مهم‌ترين اقدام رضاشاه براي شروع گسترده قانون كشف حجاب در همه كشور، راه‌اندازي جشن دانشسراي مقدماتي تهران در ۱۷ دي ماه ۱۳۱۴ بود كه به بهانه افتتاح بنا و اعطاي ديپلم دانش‌آموختگان، با دو دختر خود شمس و اشرف رسماً پروسه كشف حجاب اجباري زنان و دختران مسلمان كشور را آغاز كند.
كارگردان «گوهر» هم مستند را با همين مطلب شروع مي‌كند و با تصاوير اين جشن و پيامدهاي بعدي‌اش، فاجعه‌اي را كه در كشور در حال وقوع است، به نمايش مي‌گذارد. مستندساز كار را با اين نقطه تاريخي آغاز مي‌كند، اما خيلي زود سراغ تاريخچه و زمينه‌هاي شكل‌گيري آن از حكومت قاجار مي‌رود.
قيام گوهرشاد
انيميشن به كارگرداني سيدجواد هاشمي‌نژاد اشرفي با داستان كودكي به نام اكبر شروع مي‌شود كه با مادرش به حرم امام رضا(ع) مي‌روند براي زيارت كه اتفاقي باعث گم شدن اكبر در حرم مي‌شود.
اين اتفاق دستگير كردن شيخ بهلول توسط نيروهاي رضاشاه بود كه براي آزاد كردن آيت‌الله قمي به كمك مردم به مشهد آمده بود.
ماجراي نارضايتي مردم و علما از جايي شروع شد كه رضاشاه از سفر تركيه برگشته بود و تحت‌تأثير فرهنگ غربي كه در آنجا ديده بود، تصميم به انجام يك سري مثلاً اصلاحات گرفت تا كشور را به سمت توسعه و پيشرفت ببرد. از جمله آن اصلاحات متحدالشكل كردن لباس و ممنوعيت حجاب بود كه البته با مخالفت شديد روحانيت و مردم مواجه شد. رضاخان هم براي سركوب اين مخالفت‌ها اقدام به دستگيري علماي بزرگي از جمله آيت‌الله قمي كرد. بعد از دستگيري آيت‌الله قمي در مشهد ولوله‌اي شد و مردم براي آزادي او به تكاپو افتادند.
خورشيد مرده بود
مستندي به كارگرداني مريم‌السادات مؤمن‌زاده يكي ديگر از مستندهايي است كه با نگاهي تاريخي به واقعه كشف حجاب مي‌پردازد و در اين راه از تاريخ حجاب قبل از ورود اسلام به ايران و اهميت پوشش در بين زنان ايراني آغاز مي‌كند تا به دوره مشروطه و قاجار برسد و به هتك حرمتي كه همسر رضا شاه و زنان اطرافش به حرم حضرت معصومه (س) مي‌كنند، مي‌رسد؛ عملي كه با اعتراض علما مواجه مي‌شود و حاج شيخ محمد بافقي براي خانواده شاه پيام مي‌فرستد و وقتي اخطارش با بي‌توجهي مواجه مي‌شود با شهامت تمام به حرم رفته و از خانواده رضا شاه مي‌خواهد كه حرم را ترك كنند.
غزال
فيلم‌سينمايي به كارگرداني مجتبي راعي تنها واكنش سينماي ايران به واقعه كشف حجاب است. فيلم «غزال» را بايد تنها واكنش جدي سينماي ايران به واقعه كشف حجاب دانست. با اينكه «غزال» را مي‌توان فيلم ارزشمندي دانست كه بيانيه تندي عليه روشنفكري بيمار است، اما چندان براي ديده‌شدن توسط مخاطب معمولي مناسب نيست. پيچيدگي در داستان، بازيگراني كه به جاي چندشخصيت بازي مي‌كنند، نمادپردازي‌هاي متعدد و فضاي وهم آلود اغراق شده ويژگي‌هايي است كه مخاطب را از دنبال كردن خط اصلي داستان و فهم پيام فيلم دور مي‌كند.
معصومه نويسنده‌اي است كه قصد دارد با استفاده از خاطرات مادرش قصه‌اي در مورد زمان جواني مادر شوهر خود، غزال بنويسد. غزال در مورد اتفاقاتي كه در زمان كشف حجاب براي او رخ داده برايش مي‌گويد. روزي از طرف يك آژان به خاطر داشتن حجاب مورد حمله قرار مي‌گيرد. او آژان را با آجري زخمي مي‌كند و آژان با قداره‌اي به دنبال او مي‌رود، اما موفق به گرفتنش نمي‌شود. همين اتفاق و ترس از اين ماجرا غزال جوان و زيبا را دچار ناراحتي روحي مي‌كند و باعث مي‌شود كه خواستگارهايش را از دست بدهد. معصومه در نوشتن داستانش، آدم‌هاي داستان را از افراد واقعي دور و برش انتخاب مي‌كند.
منبع : روزنامه جوان
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
