آغاز اجرای برجام دو در سکوت؟

اف‌ای‌تی‌اف چیست؟

این گروه از سال ۱۹۸۹ و زیر نظر گروه G7 ایجاد شده و ماموریت آن مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم در نظام بانکی جهانی است. اف‌ای‌تی‌اف از سال ۲۰۰۸ خطر پولشویی و تامین مالی تروریسم را در چند کشور از جمله ایران هشدار و از سال ۲۰۱۰ ایران را در لیست سیاه کشورهایی که خطر بالای پولشویی و تامین مالی تروریسم در نظام بانکی آنها وجود دارد، قرار داد. شاید برایتان جالب باشد بدانید که در حال حاضر در این لیست تنها ایران و کره شمالی قرار دارند. اف‌ای‌تی‌اف همچنین مشاور کمیته تحریم سازمان ملل در تحریم مالی ایران هم بود و دستورالعمل‌های لازم برای رعایت از سوی کشورهای عضو سازمان ملل را تهیه می‌کرد. برای همین در مقدمه قطعنامه ۱۹۲۹ از این گروه تشکر شده است.

اف‌ای‌تی‌اف از ایران چه می‌خواهد؟

ایران از همان سال‌های اولیه که گروه کاری اقدام مالی هشدارهای خود را آغاز کرده بود،‌ به مذاکره با این گروه پرداخت و برای جلب رضایت این گروه تلاش کرد. گفتگوها تا آنجا که از ایران تصویب قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم را مطالبه می‌کنند، پیش می‌رود. حین مذاکرات منجر به برجام اما نزدیک به دو سال مذاکرات با اف‌ای‌تی‌اف متوقف می‌شود و در نهایت، پس از نهایی شدن برجام، قانون «مبارزه با تامین مالی تروریسم» در اسفند ۹۴ در مجلس تصویب می‌شود. پس از تصویب این قانون تهرانفر، معاون وقت بانک مرکزی می‌گوید: «تصویب قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، زمینه ارتقای رتبه اعتباری ایران در سطح بین‌المللی را فراهم می‌کند.»

این قانون از نظام بانکی می‌خواهد اقدامات سخت‌گیرانه‌تری برای مبارزه با تامین مالی تروریسم انجام دهد. تصویب این قانون به پیگیری‌های گروه ویژه اقدام مالی بازمی‌گردد که تهرانفر اینگونه درباره آن توضیح می‌دهد: «متاسفانه طی سال های اخیر، گروه ویژه اقدام مالی به دلیل فقدان قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، علیه ایران بیانیه صادر می‌کرد و تصویب این قانون در کشور برای بانک‌های خارجی و مراجع مالی بسیار با اهمیت است.» به گفته معاون بانک مرکزی، اجرای قانون یادشده در کم شدن نگرانی بانک های دنیا برای افزایش همکاری ها با بانک های ایرانی بسیار موثر است و خیلی از نگرانی ها را برطرف خواهد کرد.

نگرانی‌ها از چیست؟

از موقعی که بیانیه اف‌ای‌تی‌اف رسانه‌ای شده، اشخاص و رسانه‌هایی نسبت به توافق محرمانه با این گروه هشدار داده‌اند. بانک مرکزی در بیانیه‌ای که پس از این اتفاق روی سایت خودش منتشر کرده، از خروج نام ایران از فهرست اقدامات متقابل کارگروه مالی استقبال کرده و از آن به عنوان یک موفقیت یاد کرده است. با این حال هیچ اشاره ای به Action Plan یا برنامه اقدام توافق شده بین ایران و این گروه نشده است. از سوی دیگر مذاکرات منجر به برنامه اقدام کاملا در سکوت خبری پیش رفته و در مورد مفاد آن هیچ اطلاعی در دست نیست. نه مسئولان بانک مرکزی و نه ستاد مبارزه با پولشویی در وزارت اقتصاد و دارایی درباره تعهدات ایران در برنامه اقدام ادعای اف‌ای‌تی‌اف توضیحی نداده‌اند. حالا معلوم نیست که در برنامه اقدامی که به گفته اف‌ای‌تی‌اف اجرای آن آغاز شده، ایران تعهدات جدیدی پذیرفته یا صرفا قرار است همان مفاد قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم که پارسال در مجلس تصویب شده را اجرا کند.

علاوه بر این بدیهی است که در تعریف ترویسم، بین ایران و غرب فاصله بسیاری هست. یعنی وقتی صحبت از تامین مالی تروریسم به میان بیاید،‌ معلوم نیست که ملاک تروریسم مد نظر ایران است یا غرب. با این توضیح بخشی از نگرانی‌های منتقدان این توافقنامه مربوط به این است که نکند برنامه اقدام توافق شده، بر سر راه حمایت ایران از گروههای مقاومت در منطقه از جمله حزب الله مانع ایجاد کند.

از سوی دیگر با توجه به اینکه در متن قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، به دولت این اجازه داده شده که با کشورهای دیگر همکاری اطلاعاتی و قضایی داشته باشد، منتقدان نگران این هستند که در توافق یاد شده هم بعضی همکاری‌های اطلاعاتی شرط شده باشد و نهایتاً این همکاری به درز اطلاعات محرمانه بانکی کشور به خارج منجر شود. چیزی که بعدها ممکن است در تحریم‌های احتمالی حسابی به کار غرب بیاید و پاشنه آشیل کشور شود.