توسعه گرافیک اطلاع رسان در ایران ؛ توجه به ژانرهای بصری مختلف در آینده

به گزارش بولتن نیوز،مریم سلیمی*گرافیک اطلاع رسان در ایران خوشبختانه رو به توسعه است و رسانه ها و سازمانهای بیشتری از آن بهره می گیرند. در آینده ژانرهای بصری مختلفی در جهان مورد توجه و استفاده خواهند بود که امیدوارم این توجه در خصوص دیگر ژانرها نیز استمرار داشته باشد.

کاوشگران روابط عمومی ، مریم سلیمی مسئول گرافیک خبری و اطلاع رسان خبرگزاری نسیم، مولف کتاب گرافیک خبری و اطلاع رسان (به همراه دکتر یونس شکرخواه) ، مترجم تخصصی گرافیک اطلاع رسان 2 (به همراه اشرفی)، مدرس دانشگاههای سوره و آزاد اسلامی و مدرس گرافیک اطلاع رسان و خبری است که تاکنون کارگاههای آموزشی بسیاری در این خصوص داشته است.

وی  به یاری جمعی از طراحان فعال در حوزه گرافیک خبری و اطلاع رسان، نخستین نمایشگاه گرافیک اطلاع رسان در ایران را در حاشیه بیستمین جشنواره مطبوعات برگزار کرده است.

سلیمی به آینده گرافیک اطلاع رسان و خبری در ایران امیدوار است و خواستار تداوم توجه به دیگر ژانرهای بصری جهان در آینده است.

وی به علاقمندان ورود به حوزه گرافیک اطلاع رسان ، بیش از هرچیز ابتدا آشنایی علمی و سپس گام عملی را در این خصوص پیشنهاد می کند.

دیگر نظرات وی را در ادامه و در گفت وگو با خبرنگار  کاوشگران روابط عمومی در ادامه می خوانید.

لطفا گرافیکهای اطلاع رسان (اینفوگرافیک) را برای کسانی که با این سبک آشنایی ندارند شرح دهید.

سلیمی: گرافیک اطلاع رسان یا اینفوگرافیک نوعی گرافیک است که اطلاعات را به زبانی بسیار ساده و غیرپیچیده و به کمک ابزارهایی همچون  علائم، دیاگرام، انواع نمودار، انواع نقشه، مقیاسها، نقشک ، عکس ، تصویرسازی و... در قالبهای نمایشی مختلف ایستا، متحرک، برهم کنشی ، اینترنتی و... به مخاطبان ارائه می کند.

گرافیک اطلاع رسان مبتنی بر ماهیت محتوایی به دو نوع خبری (فوری) و غیرخبری (غیر فوری)، مبتنی بر تأکید عناصر به انواع متن محور و تصویر محور و مبتنی بر شیوه نمایش به انواع ایستا، برهم کنشی، متحرک، اینترنتی /آنلاین، چند رسانه ای، ویدئویی، دیجیتالی، تأتو، فیزیکال، اینفوگرافیتی، نوری/ لیزری و... تقسیم می شود.

در انواع متن محور این نوع گرافیک، از جداول، فلوچارت، تایم لاین یا سیر زمانی و... می توان یاد کرد.

در یک تعریف ساده تر، گرافیک اطلاع رسان ، از اطلاعات، گرافیک به یاری دانش بصری سازی اطلاعات ساخته می شود.

چطور شد که یک طراح اینفوگرافیک شدید؟

سلیمی: وقتی در دانشگاه سوره بر روی پایان نامه  کارشناسی ارشدم  با موضوع کاربرد گرافیک خبری در رسانه های آنلاین کار می کردم، برای اخذ نمره نظری و عملی، در بخش عملی موظف به تولید چند گرافیک خبری بودم تا به یاری آن بتوانم نمره نهایی پایان نامه را اخذ کنم. آن زمان بر روی موضوع خروج از ریل قطار تهران به کرمان کار کردم. نتیجه آن تعدادی گرافیک خبری شد. یکسال زندگی با حوزه گرافیک اطلاع رسان و خبری مرا به این حوزه علاقمند کرد. در پایان نامه بعدی ام این مسیر را ادامه دادم.

سال 90 که زمینه همکاری با خبرگزاری نسیم فراهم شد همکاری با این خبرگزاری را پذیرفتم و به عنوان مسئول گرافیک خبری و اطلاع رسان آن مشغول به کار شدم. همسرم آقای بهروز مظلومی فر نیز به من پیوست و تیم ما در عمل شکل گرفت. از آن زمان تاکنون 600 اثر گرافیک اطلاع رسان و خبری تولید کرده ایم. در کنار کار عملی، از حوزه تولید مقاله و محتوا غافل نماندم و تاکنون به لطف و همراهی استاد عزیزم دکتر شکرخواه کتاب گرافیک خبری و اطلاع رسان (منتشر شده توسط دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها) و به یاری آقای اشرفی کتاب گرافیک اطلاع رسان 2 (انتشارات سروش) و به یاری مدیرمسئول و سردبیر مدیریت ارتباطات 16 مقاله مرتبط با حوزه گرافیک اطلاع رسان را منتشر کرده ام. رزومه، کارت ویزیت، کارت پستال، بروشور، تقویم و کاغذ کادو و بسته­بندی مبتنی بر گرافیک اطلاع­رسان و همچنین گرافیک اطلاع­رسان تأتو و ابزارهای پوشیدنی و گرافیک اطلاع­رسان محیطی، نصبی و فیزیکال (فیزیکی) و نیز بررسی رابطه این نوع گرافیک با عکاسی، گرافیک اطلاع رسان و آموزش ، گرافیک اطلاع رسان و نابینایان و گرافیک اطلاع رسان و نور از جمله این موضوعات بوده اند. پیشنهاد می کنم حتما شماره اسفند این ماهنامه را بخوانید که بحث «گرافیک اطلاع رسان و انتخابات» اختصاص دارد که در آن به تشریح کاربرد گرافیک اطلاع رسان در انتخابات پرداخته ام و در آن توصیه هایی به مسئولان ، نامزدهای انتخاباتی، مراکز نظرسنجی، فعالان حوزه انتخابات و... داشته ام.

به طور کلی می توانم بگویم، گرافیک اطلاع رسان و خبری به بخشی از زندگی من تبدیل شده و با آن زندگی می کنم.

به نظر شما یک طراح گرافیک اطلاع رسان چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟

سلیمی: طراح گرافیک اطلاع رسان ضمن مهارت در بصری سازی اطلاعات و آشنایی با این دانش، باید با انواع نرم افزارهای لازم در این حوزه آشنا باشد. همچنین شناخت علمی کافی با گرافیک اطلاع رسان و خبری داشته باشد.

این سوال شما مرا به یاد یکی از سوالات پرسشنامه پایان نامه ام انداخت. از صاحبنظران و فعالان دنیا در این حوزه پرسیدم که یک طراح گرافیک اطلاع رسان حرفه ای کیست، بیشترشان پاسخ دادند که باید تحصیلات دانشگاهی در حوزه روزنامه نگاری یا گرافیک داشته باشد و حداقل 3 تا 5 سال تجربه حرفه ای در این خصوص داشته باشد تا یک طراح را در این حوزه حرفه ای بنامیم.

فعالانی را در این حوزه در ایران می شناسیم که تحصیلات دانشگاهی در حوزه گرافیک یا روزنامه نگاری ندارند ولی حداقل انتظار این است که در کنار کار عملی به مباحث نظری این حوزه نیز از طریق مطالعه، شرکت در دوره های آموزشی، مشق نظری سایر آثار و... مسلط شوند.

یکی از بزرگترین مشکلات حوزه گرافیک از جمله گرافیک اطلاع رسان، جزیره ای عمل کردن فعالان آن است. همدلی، هم افزایی و... می تواند به خلق آثار بهتر علمی و تولیدات بیشتر و حرفه ای تر  در این حوزه منجر شود.

به نظرم با دروازه های باز ذهنی باید نسبت به تحولات بصری جهان برخورد کرد. چون ابزارها و روشها در دنیا در حوزه بصری سازی اطلاعات به سرعت در حال تغییر است و نباید با اطلاعات گذشته و در جزایر انفرادی به فعالیت ادامه داد.

 چرا گرافیک اطلاع رسان به درک بهتر ما کمک می کند و تجربه شما و چیزی که سعی کردید در اینفوگرافیکتان با بقیه به اشتراک گذارید بیانگر چیست؟

سلیمی: یکی از دلایل بهره گیری از گرافیک اطلاع رسان و دیگر عناصر بصری به عملکرد مغز انسان مربوط است. درک و پردازش تصویر برای انسانها بسیار آسانتر از متن است. 60 درصد مردم یادگیرندگان بصری هستند. از سویی باید گفت 90 درصد اطلاعاتی که به مغز ما منتقل می شود بصری است. جالب است بدانید که تصاویر به صورت همزمان پردازش می شوند. همچنین تصاویر 60 هزار بار سریعتر پردازش می شوند.

از طرف دیگر باید یادآور شوم که محدودیتهای زمانی و فضایی در فضاهای چاپی و آنلاین و از سویی صرفه جویی در زمان مخاطبان و کاربران، بهره گیری از آن را افزایش می یابد.

از نکات جالب در این خصوص، افزایش امکان به اشتراک گذاری این نوع گرافیک است که اقبال را نسبت به آن افزایش می دهد.

تجربه شخصی من در حوزه گرافیک اطلاع رسان، نشان داده که استقبال رسانه ها در ایران در حوزه  رسانه های آنلاین بیش از حوزه چاپی است. با آمدن پیام رسان های تلفن همراه به خصوص تلگرام، این استقبال بیشتر شده است. حتی کانال بانک مرکزی و برخی سازمانها در کنار سایر رسانه ها، به بهره گیری از این نوع گرافیک روی آورده اند.  در حال حاضر حتی روابط عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی به این حوزه توجه خاص کرده و تلاش کرده تا برای ارتقای اطلاعات اقتصادی مردم، از توان این گرافیک استفاده کند که ما نیز یاریشان می کنیم. در کل بسیار خوشحالم که این نوع گرافیک در ایران نسبت به گذشته جدی تر گرفته شده و مورد توجه است.

از آنجایی که در دنیای امروز خیلی از مفاهیم قابل اندازه گیری هستند، آیا شاخصی هست که میزان توجه به یک اینفوگرافیکی را در مقایسه با متن ساده یا عکس ساده اندازه گیری کند؟

سلیمی: بسیاری از پژوهشهای علمی در این حوزه موید اثرگذاری گرافیک اطلاع رسان بیش از متن و عکس است. به یکی از نمونه پژوهشهای معتبر انجام شده توسط جامعه طراحی اخبار و موسسه پوینتر اشاره می کنم که در جریان این پژوهش اطلاعات به چهار شکل فقط لغات، لغات و گرافیک، عکس و لغات، عکس و لغات و گرافیک در خصوص سقوط یک هواپیما در یک فرودگاه محلی در اختیار چهار گروه از افراد قرار گرفت. تلاش شد تا در پایان این پژوهش سنجیده شود که کدام گروه جزئیات بیشتری از حادثه را به یاد دارند. نتیجه پژوهش نشان داد افرادی که اطلاعات به صورت عکس و لغات و گرافیک در اختیارشان قرار گرفت بیش از سایرین جزئیات را به یاد داشتند. بعد گروه لغات و گرافیک، سپس عکس و لغات ودسته آخر فقط لغات بودند.

پژوهشهای حوزه آمورش نیز این مسأله را در خصوص کمک گرافیک اطلاع رسان برای به یادداری اطلاعات توسط دانش آموزان و دانشجویان تأیید می کنند.

وقتی راجع به اشتراک گذاری و دعوت افراد بیشتری به دیدن اینفوگرافیکها صحبت می شود، راجع به حقوق مولف چه مواردی قابل توجه است؟

سلیمی: گرافیک اطلاع رسان که عموما به صورت یک کپسول بصری اطلاعات ارائه می شود عمدتا در ذیل خود نام تولیدکننده و آرم سفارش دهنده را با خود به همراه دارند که در جریان دروازه بانی اطلاعات، همچنان حقوق مولف حفظ می شود. از جمله نکات مثبت در خصوص گرافیک اطلاع رسان، امکان دروازه بانی کمتر آن در جریان اشتراک گذاری است و این نکته بسیار برای روابط عمومی ها حائز توجه است.

آینده گرافیک اطلاع رسان در ایران را چگونه می بینید؟

سلیمی: گرافیک اطلاع رسان در ایران خوشبختانه رو به توسعه است و رسانه ها و سازمانهای بیشتری از آن بهره می گیرند. در آینده ژانرهای بصری مختلفی در جهان مورد توجه و استفاده خواهند بود که امیدوارم این توجه در خصوص دیگر ژانرها نیز استمرار داشته باشد.

تنها نگرانی من در خصوص این حوزه، ورود افراد غیر متخصص در حوزه تولید و آموزش این حوزه است که گاه با حداقل دانش ورود می یابند.

پیشنهادتان به کسانی که می خواهند به این سبک از طراحی روی بیاورند چیست؟

هر میزان در این حوزه تولید کتاب و مقاله و... شود و به دامنه ادبیات آن کمک کند این حوزه را علمی تر می سازد . انتظار می رود هر یک از دوستان که قدم در این حوزه می گذارند ، پیش از ورود، حداقل خود را به لحاظ علمی تقویت کنند. سپس با تسلط بر ابزارها و به روزسازی اطلاعات، با آثار به خصوص نمونه های خارجی و... آشنا شوند.

از طرف دیگر، این تصور در ایران هست که می توان گرافیک اطلاع رسان را تک نفری نیز تولید کرد. واقعیت این است که این حوزه، یک کار تیمی است. کاش درک بهتر و دقیقتری نسبت به این حوزه ایجاد شود و همه علاقمندان و سفارش دهندگان این حوزه ، با حداقل اعضای تیم و تخصصها و نیز فرآیند حرفه ای آن آشنا شوند.

منتظر کتاب جدیدی در حوزه گرافیک اطلاع رسان به یاری انتشارات سیمای شرق باشید

پیش از پایان سخنانم، جا دارد به پیشگاه استاد والامقام دکتر شکرخواه که گرافیک اطلاع رسان به ایشان وامدار است ادعای دین و احترام کنم، کسی که در آشنایی ایران با این حوزه بصری، زحمت بسیار کشیده  و یاریگر بسیاری از دانشجویان بوده اند عاری از اینکه دانشجوی ایشان باشند یا نباشند. خدا را شاکرم که در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا، افتخار شاگردی ایشان را در این حوزه داشته ام و ایشان نقش استاد مشاور بنده را داشته اند و این بزرگترین افتخار زندگی ام بوده و هست.

همچنین بر خود واجب می دانم از همراهی دکتر سلطانی فر رئیس دفتر مطالعات و برنامه ریزی  و این دفتر ، همچنین انتشارات سروش و ماهنامه مدیریت ارتباطات، در باور علمی این حوزه و یاریشان به توسعه ادبیات گرافیک اطلاع رسان تشکر کنم. به زودی نیز به یاری انتشارات سیمای شرق کتاب جدیدی را در همین حوزه، تقدیم علاقمندان خواهیم کرد که از همراهی مدیران این انتشارات سپاسگزارم.

مریم سلیمی*

منبع:کاوشگران روابط عمومی