بررسی دلایل کاهش قیمت نفت و تاثیرات آن بر اقتصاد ایران

به گزارش بولتن نیوز ، نفت به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای اقتصاد کلان جهانی شناخته می شود و با توجه به اهمیت و کاربردهای متفاوت این کالا ، در جهان امروز نه تنها به عنوان یک عامل تعیین کننده اقتصادی وصنعتی بلکه به عنوان یک عامل سیاسی و امنیتی نیز مطرح است ، در واقع نفت عاملی اساسی برای رسیدن به هدف های اقتصادی، صنعتی، سیاسی و تأمین امنیت ملی به حساب می آید و از لحاظ تأمین سرمایه باید به این واقعیت اشاره شود که تجارت نفت خام از نظر ارزش پولی، 10درصد از مجموع تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است که در قیاس با کالاهای تجاری دیگر مانند گندم با 3 الی4 درصد سهم ازکل تجارت جهانی، اهمیت آن در تأمین سرمایه برای کشورهای دارای نفت و در جهت رشد اقتصادی بیشتر نمایان می شود. امروزه بیش از70 درصد انرژی مورد نیاز انسان را نفت و گاز و 15 تا25 درصد آن را زغال سنگ و حدود10 درصد آن را برق و اتم تأمین می کند و با توجه به اینکه کشور ما نیز به عنوان کشوری که دارای منابع عظیم نفت و گاز بوده و قسمت عمده درآمدهای ارزی آن ناشی از فروش نفت و فرآورده های نفتی می باشد ، طبیعتا هرگونه کاهش و یا افزایش غیر نرمال می تواند تاثیری شگرف در اقتصاد و افق های اقتصادی و صنعتی کشور داشته باشد.

کاهش قیمت نفت و دلایل آن

قیمت نفت در ماه های اخیر با روند نزولی مواجه بوده است و اخیرا کاهش نفت به محدوده 80 دلاری موجب نگرانی شدید کشورهای نفتی گشته است و با توجه به اینکه بوذجه اکثر کشورهای صادر کننده نفت مابین 90 الی 100 دلار بسته شده ، تثبیت نفت در محدوده فعلی و یا تداوم نزول قیمتی نفت اقتصادهای این کشورها را با خطر کسری بودجه مواجه ساخته است ، اما در رابطه با کاهش قیمت نفت می توان به دو دلیل اصلی اشاره داشت که در قسمت ذیل به بررسی و تاثیر گذاری این عوامل پرداخته می شود.

دلایل اقتصادی

در رابطه با کاهش قیمت نفت عده ای از کارشناسان بر این عقیده هستند که دلایل اقتصادی عمده ترین دلیل نزول قیمتی نفت می باشد و عرضه و تقاضا جهانی این کالا باعث افت قیمتی نفت شده است و در مقابل عده ای نیز تضاد و تناقض های سیاسی و آسیب پذیری اقتصاد کشورهایی به مانند روسیه ، ایران را دلیل اصلی نزول قیمتی نفت معرفی می کنند.

· کاهش تقاضای جهانی نفت : گزارش اخیر صندوق بین المللی پول که حاکی از وضعیت نامناسب اقتصادی های بزرگی به مانند چین ، آلمان و فرانسه دارد باعث شد تا آژانس بین المللی انرژی نیز در گزارش اخیر خود میزان تقاضای نفت در سال 2015 را با کاهش همراه سازد و همین عوامل باعث نزول چند دلاری نفت و لمس محدوده 80 دلار برای نفت گشت ، در واقع بعد از بحران اقتصادی سالهای اخیر اقتصاد جهانی همچنان با رشد آرامی مواجه است و علارغم اینکه صندوق بین المللی پول هنوز در پیش بینی های خود بر خروج از رکود در سطح جهانی امیدوار است ، با این حال در گزارشات اخیر خود رشد سال جاری اقتصادهایی به مانند چین ، آلمان و فرانسه را کاهش داده است و در این بین صرفا کشور امریکا با شرایط مساعدتری همراه است که با توجه به تولید نفت های ماسه ای تقاضای این کشور نیز از بازار جهانی در حال کاهش می باشد.

· افزایش عرضه نفت : در واقع علاوه بر کاهش تقاضا در اقتصاد جهانی در سال اخیر شاهد افزایش عرضه نفت در بازارهای جهانی هستیم و با صرف نظر از افزایش مقداری تولید نفت توسط اعضای اوپک و غیر اوپک شاهد پدیده نسبتا نو ظهوری در عرصه نفت و گاز تحت عنوان نفت و گاز شیل هستیم که میتواند تمامی افق های قیمتی نفت را تحت تاثیر قرار دهد ، در واقع ایالات متحده با استفاده از تکنولوژی پیشرفته اقدام به تولید نفتی سبک کرده است که می تواند معادلات عرضه و تقاضای جهانی را در هم ریزد.

دلایل سیاسی

در بررسی دلایل سیاسی نزول قیمتی نفت میتوان به اقدامات سیاسی عربستان اشاره داشت که با اهداف خاصی در پی کاهش قیمتی نفت می باشد ، در واقع این کشور برای کاهش قیمتی نفت دلایل متعددی داراست که در قسمت زیرین به این دلایل پرداخته می شود.

ü تحلیل گران سیاسی بر این نظر هستند که آسیب پذیری اقتصادهای روسیه و ایران و همچنین ونزوئلا از قیمت های نفت باعث شده است که آمریکا و عربستان اقدام به افزایش عرضه و کاهش عمدی قیمت نماید تا بدین منظور باعث بحران های اقتصادی در کشور روسیه و ایران شوند ، در واقع بودجه های این دو کشور با نفت صد دلاری بسته شده است و هرگونه کاهش قیمتی نفت می تواند کشورهای مزبور را با بحران کسری بودجه مواجه سازد و باعث عقب نشینی و یا احیانا انعطاف پذیری بیشتر این حکومت ها در مقابل خواسته های آمریکا و عربستان شود ، در واقع قضیه اوکراین و یا قضیه سوریه که ایران و روسیه در آن در جبهه های واحدی قرار گرفتن می تواند دلیلی بر اقدامات اخیر عربستان تلقی شود و از سوی دیگر کاهش قیمتی نفت ایران را در مسئله هسته ای در موضع انفعال قرار خواهد داد که می تواند برای آمریکا و عربستان موقعیت خوبی تلقی شود.

ü از طرفی دیگر اقدام اخیر عربستان را نیز می توان به صورت دیگری مورد بررسی قرار داد و اقدامات اخیر کشور مزبور را واکنشی به تولیدات نفت شیل آمریکا و سعی بر از بین بردن توجیهات اقتصادی تولید چنین نفتی تلقی کرد ، در حقیقت عربستان با احساس خطر نسبت به افزایش عرضه نفت حاصل از تولیدات نفت ماسه ای سعی بر این دارد که تولیدات چنین نفتی را غیر اقتصادی نماید و از طرفی با واکنش سریع سعی بر کسب مشتریان بیشتری از بازار جهانی دارد.

ثبات و یا عدم ثبات دلایل کاهش قیمتی نفت

دلایل کاهش قیمتی نفت را از هر بعدی در نظر بگیریم ، نمی توانیم در کوتاه مدت انتظار برگشت قیمتی نفت به سقف های تاریخی داشته باشیم و چه بسا دیگر شاید شو ک های تقاضای نفتی نداشته باشیم ، در واقع از دیدگاه تقاضا جهانی انتظار نمی رود که تقاضای جهانی در کوتاه مدت تحریک شود و طبق آخرین آمار صندوق بین المللی پول کاهش رشد اقتصادی حوضه یورو و همچنین کاهش رشد اقتصادی چین باعث کاهش تقاضای نفت شده است و اخیرا آژانس بین المللی انرزی برآورد پیشین خود را برای تقاضای نفتی سال ٢٠١٥ میلادی ٣٠٠ هزار بشکه در روز کاهش داده است و هم اکنون پیش بینی می کند که تقاضای نفت سال آینده با افزایش ١,١ میلیون بشکه ای به ٩٣.٥ میلیون بشکه در روز برسد. آژانس بین المللی انرژی برآورد سال ٢٠١٤ خود را با ٢٠٠ هزار بشکه کاهش به ٠.٧ میلیون بشکه در روز رساند و از طرفی افزایش عرضه توسط اعضای اوپک و غیر اوپک و عرضه مازاد در بازار احتمال جنگ قیمتی و کاهش هر چه بیشتر نفت را در ماه های اتی را تشدید ساخته است و به نظر می رسد که مازاد عرضه در کوتاه مدت قابل رفع باشد.

از طرفی تولیدات نفت شیل آمریکا بازار نفت را با خطر جدی مواجه ساخته که نه تنها موجب کاهش تقاضا شده است ، بلکه انتظار می رود که سالهای آتی این نوع نفت نیز به عرضه های جهانی افزوده شود و با تحقق این امر انتظار صعود قیمتی نفت در کوتاه مدت بعید به نظر می رسد ، البته تولید این نوع نفت موجب دگرگونی اساسی در صنعت نفت خواهد شد که به بیان ساده می توان گفت که که نفت میرود تا بجای یک کالای استخراجی و تولید معدنی، به یک کالای تولیدی صنعتی تبدیل گردد. تفاوت نفت بعنوان یک کالای استخراجی و نفت بعنوان یک کالای صنعتی در اینست که در حالت اول میزان ذخیره، فشار فورانی و موقعیت محلی نسبت به بازار و.. ، تعین کننده قیمت تمام شده است و درحالت دوم کار و تکنولوژی تولیدی استفاده شده و چه بسا در سال های آتی با پیشرفت این نوع تکنولوژی شاهد کاهش بیشتر قیمت نفت نیز باشیم.

بنایراین می توان چنین برداشت کرد که در شرایط فعلی نه تنها نمی توان افق مثبتی برا قیمت های نفت متصور شد ، بلکه چه بسا شاهد نزول بیشتر نفت در ماه های آتی نیز باشیم.

مسیر قیمتی نفت

هرچند بررسی مسیر قیمتی کالایی به مانند نفت پیچیده و مشکل می باشد و اتفاقات بسیاری می توانند پیش بینی های قیمتی این کالا را دگرگون سازند ، اما در مقطع کنونی و با در نظر گرفتن عوامل سیاسی و اقتصادی نزول قیمتی نفت محتمل و ممکن به نظر می رسد و انتظار می رود که عوامل عرضه نسبت به عواما تقاضا در کوتاه مدت برتری نسبی دارا باشند.

بررسی نمودار نفت در تایم فریم روزانه نیز نشان میدهد که روند نزولی نفت چندین ماه است که تداوم داشته است و صرفا نزول نفت در سه ماه اخیر تشدید گشته است و با توجه به روند ایجاد شده در نفت و دلایل مطرح شده می توان انتظار داشت که نزول قیمتی نفت همچنان تداوم داشته باشد.و شکست حمایت محدوده 84 دلاری نفت نیز می تواند دلیل بیشتری مبنی بر احتمال نزول قیمتی نفت باشد و در صورتی که نفت بتواند از عدد روانی 80 دلار نیز عبور کند ، انتظار میرود که حمایت های 77 دلار و 70 دلار پیش روی مسیر قیمتی نفت قرار گیرد .

بنابراین با در نظر گرفتن دلایل بنیادین به مانند افزایش عرضه نفت کشورهای تولید کننده و از طرفی کاهش تقاضای جهانی و نیم نگاهی به دلایل و فاکتورهای سیاسی و در نهایت با بررسی تکنیکالی مسیر قیمتی نفت میتوان احتمال نزول قیمت نفت را بالا دانسته و چه بسا در روزها و ماه های آتی شاهد نزول بیشتر نفت جهانی و تحقق تارگت های 77 دلار و 70 دلار نیز باشیم و با توجه به اینکه انتظار نمی رود دلایل غالب بر نزول قیمتی نفت در کوتاه مدت قابل برطرف شدن باشد نزول های بیشتر قیمت نفت نیز بعید نخواهد بود .

تاثیرات قیمت نفت در اقتصاد ایران

بخش نفت در اقتصاد ايران سال ‌هاي زيادي است که عمده درآمد ملي کشور را تامين مي ‌کند و در واقع اين بخش در اقتصاد کشور نقش مسلط را ايفا مي کند و در بودجه سال جاری که ملاحظات زیادی به دلیل تحریم های نفتی صورت گرفته ، حداقل 40 درصد از درآمدهای ارزی دولت از محل فروش نفت شناسایی می شود ، حال اینکه با در نظر گرفتن مشتقات نفتی می توان حداقل 70 درصد از درآمدهای ارزی دولت را از محل فروش نفت و فرآورده های ان تعیین کرد، در واقع نفت در اقتصاد ایران مهمترین فاکتور تاثیر گذار بر سایر شاخص های اقتصادی می باشد و عدم مدیریت شوک های قیمتی نفتی علاوه بر تاثیرات اقتصادی ، تاثیرات سیاسی و امنیتی نیز به دنبال خواهد داشت ، در واقع کاهش قیمت نفت سبب می‌شود که دولت، به علت انعطاف‌پذیری هزینه‌های جاری، که بخش عمده آن مربوط به حقوق و دستمزد کارکنان دولتی است، از هزینه‌های عمرانی بکاهد و آن را به هزینه‌های جاری منتقل کند. بنابراین اولین اثر آن ظهور انبوهی از طرح‌های نیمه‌تمام در بخش عمرانی است و این مسأله سبب رکود و بیکاری به خصوص در بخش‌هایی می‌شود که عمدتاً از کارگران غیرماهر استفاده می‌کنند و بدین ترتیب بی‌ثباتی از حوزه اقتصاد به حوزه‌های اجتماعی و سیاسی نیز سرایت می‌کندو بخش ارزی ، پرداخت‌ها و کسری بودجه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تورم که از همان ابتدا وجود داشته است سبب کاهش رشد اقتصادی می‌شود.

البته با در نظر گرفتن شرایط فعلی اقتصاد که دچار رکود و تورم همزمان می باشد ، شرایط بدتری را پیش روی اقتصاد ایران قرار خواهد داد و نه تنها احتمال دارد که برنامه های دولت برای خروج از رکود اقتصادی با شکست مواجه شود ، بلکه می تواند منجر به تشدید شرایط رکود و تورمی نیز گردد که در این صورت بایستی منتظر کوچکتر شدن اقتصاد ایران و به تبع آن رکود در اکثر بازارهای مولد باشیم.