کوک ساعت سوییسی سیاست خارجی ایران

رییس جمهوری کنفدراسیون سوییس، جمعه هفتم اسفندماه در صدر هیاتی بلندپایه وارد تهران شد و مورد استقبال «محمدرضا نعمت زاده» وزیر صنعت، معدن و تجارت قرار گرفت. آمان در این سفر با رهبر انقلاب و رییس جمهوری دیدار و گفت وگو کرد. توسعه و تعمیق مناسبات دو جانبه، منطقه ای و بین المللی و همچنین ارتقای سطح همکاری های مشترک در حوزه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان تهران و برن به عنوان هدف های سفر رییس جمهوری سوییس به تهران محور اصلی این گفت وگوها قرار گرفت. در مجموع، می توان روابط تهران- برن را از چند منظر مورد بررسی قرار داد:
1- نخستین منظر به وجه نمادین روابط با سوییس باز می گردد. در چارچوب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، سوییس را می توان نماد مقصدی برای روابط کم تنش و پرسود دانست. سوییس به خاطر دوری از منازعه و جبهه بندی های سیاسی در اروپا و جهان و تکیه بر اصل بی طرفی، نزد دیگر بازیگران بین المللی از جایگاه خاصی برخوردار است. سوییس در سخت ترین شرایط، حتی در برهه جنگ های جهانی اول و دوم، از سیاست بی طرفانه خود عقب ننشسته و از ورود به درگیری ها دور مانده است؛ رویکردی سازنده که زمینه ساز آن شده تا روابط تهران و برن در دوره های گوناگون تاریخی همواره منطقی، متوازن و به دور از تنش های سیاسی باقی بماند. با نگاهی به تجربه های گذشته، امروز می توان به ثبات و پایداری روابط با سوییس امیدوار بود.
پرونده سازی علیه برنامه صلح آمیز هسته ای ایران و کشیده شدن پای شورای امنیت به اختلاف های هسته ای تهران و غرب البته بر روابط ایران و سوییس نیز سایه افکند. در اوج فشارهای غرب بر برنامه هسته ای ایران، سوییس به ناچار به صف تحریم کنندگان پیوست. برن که در زمره آخرین کشورهای تحریم کننده ایران به شمار می رفت، نخستین کشوری بود که پس از اجرای برجام به لغو تحریم های ضدایرانی همت گماشت. حدود یک ماه قبل از اینکه توافق هسته ای ایران و 1+5 به مرحله اجرا برسد، یعنی در تاریخ سیزدهم اوت (بیست و دوم مرداد) دولت سوییس به طور رسمی از لغو تحریم های ضدایرانی خبر داد.
2- امروز ظرفیت ها و بسترهای فراوانی برای همکاری تهران و برن وجود دارد؛ بسترهایی که در فضای پسابرجام هموارتر از گذشته است. پیش از شکل گیری تحریم های هسته ای، نزدیک به 300 شرکت سوییسی در بخش های گوناگون ایران به فعالیت مشغول بودند. آمارهای موجود حاکی از آن است که ارزش معامله های 2 کشور در سال 2007 ( 1386) حدود 800 میلیون دلار بود. این میزان اما پس از شدت یابی تحریم های ضدایرانی در سال 2014 ( 1393) به حدود 400 میلیون دلار کاهش یافت. اینک در شرایطی که تحریم های هسته ای لغو شده است با سفر رییس جمهوری سوییس به تهران می توان انتظار افزایش مبادله های اقتصادی و تجاری را داشت.
در فضای کنونی، عرصه ها و ظرفیت های قابل توجهی برای همکاری های بانکی، مالی، تجاری، صنعتی، فناوری، کشاورزی و زیست محیطی 2 کشور وجود دارد. در جریان سفر رییس جمهوری سوییس به ایران موافقت نامه ها و تفاهم نامه هایی به امضای مقام های 2 کشور رسیده و خواهد رسید. افزون بر آن، ادامه گفت وگوهای دوجانبه تهران- برن این امکان را فراهم می کند تا 2 کشور برای از سرگیری توافق های ناتمام گذشته اقدامی موثر صورت دهند. یکی از این موارد پیگیری قرارداد 25 ساله گازی ایران با شرکت سوییس ی «ای.جی.ال» (EGL) است که در سال 2008 منعقد شد اما به دلیل مخالفت های آمریکا هرگز عملی نشد. افزون بر آن، گسترش همکاری های اقتصادی با کشورهایی نظیر سوییس می تواند به گسترده تر شدن پیوندهای ایران با اقتصاد جهانی کمک کند.
3- در ارزیابی روابط تهران- برن، عنصر دیپلماسی بیش از هر عنصر دیگری برجسته است. سران سوییس در طول تاریخ در کنار پایبندی به بی طرفی، نقش فعال و سازنده ای را در حل وفصل مسالمت آمیز اختلاف های بین المللی ایفا کرده اند. سوییس به رغم اینکه تلاش می کند در جبهه بندی ها و ائتلاف های نظامی بین المللی شرکت نکند در ارایه خدمت های دیپلماتیک و مساعی جمیله، بر مناسبات جهانی تاثیرگذار بوده است.
طی سال های گذشته این کشور بیش از هر کشور دیگری میزبانی گفت وگوهای هسته ای ایران و قدرت های جهانی را برعهده داشت. سه نشست رسمی نخست ایران و کشورهای گروه 1+5 در ژنو برگزار شد که در نهایت درنشست ژنو3، ایران و 6 قدرت جهانی به «طرح اقدام مشترک» دست یافتند. همچنین سیزدهم فروردین ماه امسال بود که در «لوزان» سوییس بیانیه تفاهم خوانده شد و 2 طرف در مجموعه ای از راه حل ها برای پایان دادن به اختلاف 12 ساله هسته ای به توافق رسیدند.
در گذشته نیز بارها شاهد اقدام هایی از این دست بوده ایم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قطع روابط دیپلماتیک ایران با آفریقای جنوبی و مصر، سوییس عهده دار حفاظت از منافع کشورمان در آن 2 کشور شد. همچنین به دنبال قطع روابط ایران و آمریکا، جدا از اینکه سوییس حفاظت از منافع اتباع آمریکایی را در ایران بر عهده گرفت، سران برن بارها با پیام رسانی های دیپلماتیک خود در صدد رفع بحران های روابط تهران- واشنگتن بر آمدند.
4- در این سفر مهم، جدا از تلاش برای بهبود روابط تجاری و اقتصادی، در ارتباط با گسترش همکاری های علمی، پژوهشی و فرهنگی نیز گفت وگوهایی صورت گرفته است. به همین دلیل است که شاهد حضور هیاتی علمی از مسوولان دانشگاه های معتبر سوییس به همراه رییس جمهوری این کشور به ایران هستیم. همچنین در این میان فرصتی پیش آمده است تا 2 طرف به صورت دوجانبه در ارتباط با مسایل منطقه ای و بین المللی با یکدیگر گفت وگو کنند. لازم به یادآوری است ژنو در حال حاضر از جمله میزبانان گفت وگوهایی است که با هدف حل وفصل بحران سوریه صورت می گیرد.