فریز نفتی؛ شکست مقابله با بازگشت ایران

گروه اقتصاد: نفت خام در حدود یک سال و نیم است که در جاده‌ای خشن و سخت و نفرین شده پا گذاشته، به‌گونه‌ای که قیمت بیش از ١٠٠ دلار برای هر بشکه‌ آن به رقمی در حدود ٣٠ دلار برای هر بشکه رسیده است. اوپک بدون هیچ مقاومتی خود را در این مسیر کاهشی قرار داده و با جریان حرکت می‌کند.

به گزارش بولتن نیوز، در طرف دیگر روسیه نیز بدون هیچ‌گونه اعتراضی با مسیر موجود بازار نفت همگام شده و به نظر می‌رسد شرایط را پذیرفته است. این در حالی است که این دو کشور به شدت متأثر از افت بهای نفت بوده و بودجه‌های کاهشی را تجربه می‌کنند. این داستان تا جایی ادامه‌دار شده که همه کشورهای اوپک و روسیه اگرچه با تردید و نه‌چندان با اراده قوی، به فکر راه چاره‌ای افتاده‌اند. در این بین با توجه به آنکه این واقعه با بازگشت ایران به بازارهای بین‌المللی مصادف شده، این سوال پیش می‌آید که چرا دقیقا در زمان بازگشت کشورمان همه به فکر چاره افتاده‌اند؟ آیا نشست دوحه ابزاری برای محدود کردن ایران و مقاومت در برابر باز پس دادن بازارهای ما نیست؟

در این میان اوپک به‌عنوان موثرترین عامل تعیین‌کننده قیمت طلای سیاه در یک سال و نیم گذشته طی ٣ جلسه هر‌بار نرخی پایین‌تر را برای نفت خام رقم زده و کار به‌جایی رسیده که نتوانسته سقف تولیدی مشخصی را برای اعضای خود معین کند. ماحصل این استراتژی اوپک محدود کردن نفت شیل آمریکا بود به گونه‌ای که ایالات متحده آمریکا تعداد زیادی از دکل‌های خود را از زنجیره تولید خارج کرد اما با این حال هنوز هم تولید نفت از منابع جدید در این کشور رقمی بالغ بر ٩ میلیون بشکه در روز است. بالاخره در اواخر بهمن ماه نشانه‌هایی از اعتراض اعضای اوپک در قالب جلسه این سازمان به گوش رسید که در این جلسه روسیه یکی از مدعیان قدرتمند در بازار نفت هم حضور داشت.

بازی اوپک و روسیه

تولید اوپک در ماه ژانویه رقمی بالغ بر ٣٢میلیون بشکه بوده است که از این مقدار ١٠ میلیون بشکه در روز سهم بزرگترین تولید‌کننده اوپک (عربستان) است. این در شرایطی است که دومین تولید‌کننده غیر‌اوپکی هم روزانه بیش از ١٠ میلیون بشکه در این ماه تولید کرده است. در این بین ایران تازه نفس هم شروع به افزایش تولید کرده و به وعده افزایش ٥٠٠ هزار بشکه تولید روزانه نفت خود عمل کرده است.

تولید نفت روسیه و همچنین روابطش با ایران و عربستان و اهداف مشترکش در منطقه این کشور را در شرایط ویژه‌ای قرار داده که به‌عنوان داور بین ریاض و تهران قرار بگیرد که شرکت در جلسه دوحه اولین اقدامش برای شروع این داوری بود. این در حالی است که روسیه سیاست یک بام و دو هوا را در پیش گرفته؛ از یک طرف وضعیت اقتصادی کشورش و تکیه بر درآمدهای نفتی باعث نگرانی دولتمردانش شده تا جایی که برای رفع این نگرانی دست به سیاست‌های پولی گسترده‌ای زده و ارزش روبل را به مقدار قابل‌توجهی پایین آورده‌ و هنوز هم این سیاست را ادامه می‌دهد. از طرف دیگر به هیچ‌عنوان حاضر نیست با اوپک در کاهش تولید همراهی کند چون کنترل تولید را وظیفه اوپک می‌داند و حال با توجه به شرایط پیش آمده، هوشیارانه از شرایط پیش‌آمده برای نفوذ در اوپک و جهت‌دهی به اعضای این سازمان تلاش می‌کند.

ترجمه طرح فریز نفت چیست؟

در این بین اما نشست اعضای اوپک در دوحه و تهران که بر اساس آن میزان تولید نفت به سطح ژانویه رسیده به عقیده کارشناسان اهرمی برای مهار حضور ایران در بازارهای نفت بوده است. کارشناسان داخلی و بین‌المللی معتقدند ایران که بر اساس برنامه‌های زنگنه قرار است به زودی یک میلیون بشکه بیش از میزان فروش دوره تحریم نفت به بازار عرضه کند، هدف اصلی کشورهای شرکت‌کننده در جلسه دوحه است. به عقیده آنها تاکنون چنین تصمیمی در بازار نفت برای اتحاد اوپک و غیراوپک گرفته نشده و همزمانی این تصمیم با رفع تحریم‌ها نشان می‌دهد عربستان و برخی کشورهای عضو اوپک به دنبال جلوگیری از برگشت ایران هستند. به گزارش «دنیای اقتصاد» در اواخر بهمن ماه بازار نفت شاهد دو نشست مهم بود؛ اولی موسوم به نشست دوحه که در پایتخت قطر بین ٤ کشور ونزوئلا، روسیه، عربستان و قطر برگزار شد و ماحصل این نشست ثبت سطح تولید در ارقام ژانویه ٢٠١٦ بود. کاهش قیمت این کالای استراتژیک در بازارهای بین‌المللی فشارهای زیادی را بر اعضای اوپک (چه غنی و چه فقیر) آورده است. برای مثال عربستان برای مقابله با مشکلات اقتصادی که با آنها روبه‌رو شده، در برابر کاهش درآمد کشورش و افزایش هزینه‌های نظامی با توجه به جنگ در یمن به قرض کردن پول از بازارهای بدهی عمومی پرداخته و حتی تا جایی پیش‌رفته که علاوه بر استفاده بی‌رویه از صندوق ذخیره ارزی دست به فروش قسمتی از بزرگترین شرکت نفتی این کشور یعنی آرامکو زده و ریخت وپاش‌های شاهزادگان عرب را تا حد چشمگیری کاهش داده است.

با این حال عربستان با یک سیاست دوگانه در حال طی کردن مسیر است. این کشور با آغاز بازگشت ایران به بازار نفت به دنبال محدود کردن صادرات کشورمان است درحالیکه در اقتصاد کلان خود مشکلات عدیده‌ای را تحمل می‌کند. عربستان و روسیه، نیمی از درآمدهای خود را از فروش انرژی تامین می‌کنند؛ در حالی که اقتصاد متنوع ایران به‌ لطف تحریم‌های غرب وابستگی خود به درآمدهای نفتی را کاهش داده و این امیدواری وجود دارد که با رشد و رونق اقتصادی و افزایش درآمدهای مالیاتی، این کشور بتواند وابستگی خود به درآمدهای نفتی را بیش از پیش کمتر کند.

با توجه به این وضعیت، بدون شک افت قیمت نفت بیش از ایران به‌ضرر عربستان و روسیه خواهد بود و این کشورها که با استفاده از موقعیت تحریم ایران، عرضه روزانه نفت خود را به بالای ١٠ میلیون بشکه در روز رسانده‌اند، باید به‌جای انداختن توپ کاهش تولید در زمین ایران، دست از زیاده‌خواهی در بازار بردارند و بشکه‌های نفتی کمتری به‌ بازار ارسال کنند، تا بازار جهانی نفت به‌سوی توازن مجدد حرکت کند.

اگرچه برخی منتقدان داخلی سعی دارند با استناد به تصمیمات برخی کشورها از جمله عربستان، رفتار دولت و وزارت نفت را مخدوش کنند، با این حال وزیر نفت به صراحت اعلام کرده است که حاضر نیست عملیات تولید نفت را بر اساس برنامه پیشین خود کاهش دهد. به عقیده کارشناسان، ایران به دلیل فاصله خالی تا ظرفیت تولیدی خود برای تولید بیش از یک میلیون بشکه نیز جا دارد و بی‌معنا است که کشور یا کشورهایی بخواهند ایران را تحت فشار چنین تصمیمی قرار دهند.