پتروشیمی ها قبل از تاسیس بورس کالا ما را به شرکت شان راه نمی دادند/ از قحطی قلابی مواد تا اورهال مصنوعی پتروشیمی ها

از شما به عنوان یکی از مدیران قدیمی و موفق صنعت پلاستیک یاد می شود که دوران قبل و بعد تاسیس بورس کالا از سال 86 را تجربه کرده اید، به نظر شما آیا وجود بورس کالا برای معاملات محصولات پتروشیمی ضرورتی دارد؟

تا به حال این عبارت ها را شنیده اید، « دلالان پولدار شورآبادی»، « برادری فلان مدیر پتروشیمی با دلالان»، «قحطی قلابی مواد»، « اورهال مصنوعی پتروشیمی ها» و چندین و چند عبارت دیگر که قبل از تاسیس بورس کالا از ادبیات رایج بازار پتروشیمی بود اما امروز به لطف شفافیت و قوانین موجود در بورس کالا دیگر خبری از آن باندبازی ها در صنعت پتروشیمی نیست. در اینجا مشخص است که همان مدیران صنعت پتروشیمی تلاش می کنند تا دوباره معاملات به شیوه گذشته برگردد و به هر طریقی سعی می کنند معاملات بورس را ناکارآمد جلوه دهند. بدون تعارف بگویم تنها ماحاصل خروج معاملات محصولات پتروشیمی از بورس کالا، بازگشت رانت های عظیم به این صنعت است.

پس شما از مخالفان سرسخت خروج معاملات پتروشیمی از بورس کالا هستید؟

بله، باورتان می شود قبل از تاسیس بورس کالا من تولیدکننده وقتی برای خرید فلان مواد اولیه به سراغ تعدادی از مجتمع های پتروشیمی می رفتم، آنها من و امثال من را به شرکت راه نداده و یا جواب سربالا می دادند. دلیل آن هم مشخص بود؛ مدیران میانی آن شرکت ها با ارتباطی که با چند واسطه پولدار داشتند محصولات را به آنها می فروختند و به ازای هر کیلو 30،40 تومان برای خود برمی داشتند؛ حساب کنید با درنظر گرفتن حجم معاملات پتروشیمی میزان پول دریافتی آن مدیران از دلالان چه مقدار می شود.

شما می گویید مدیران میانی، یعنی مدیران عامل پتروشیمی ها از فروش کالاها به دلالان با خبر نبودند؟

به راحتی با نفوذ آن مدیر میانی بر تصمیمات مدیرعامل و همچنین مشاوره دروغین دلالان، فروش محصولات ممکن می شود.

درمورد « دلالان پولدار شورآبادی»، «قحطی قلابی مواد»، « اورهال مصنوعی پتروشیمی ها» توضیح می دهید؟

قبل از تاسیس بورس کالا، شماری از دلالان پولدار وقتی محصول را از پتروشیمی ها می خریدند، آن را مستقیم راهی انبارهای خصوصی خود در شورآباد می کردند. پس از چند هفته یا ماه که قحطی قلابی در بازار ایجاد کردند، به صورت کاذب بر حجم تقاضای موجود نیز می افزودند و یا انجام یک پارت معامله در قیمتی بسیار بالا، سایر مصرف کنندگان را به صف های خرید می کشاندند و جو بازار را به کلی در دست می گرفتند. نتیجه کار نیز فروش محصولات حداقل هزار تومان در هر کیلو بالاتر از قیمت خریداری شده از پتروشیمی ها و فشار مضاعف به تولیدکنندگان بود.

اورهال مصنوعی نیز به زمانی برمی گشت که پتروشیمی ها پس از فروش عمده محصولاتشان به دلالان، کالایی برای عرضه به واحدهای تولیدی نداشتند و این موضوع را به دلیل اورهال یا ایراد فنی در خط تولید خود عنوان می کردند.

با وجود همه این معضلات و رانت های عنوان شده، چرا برخی مسوولان همچنان به دنبال خروج محصولات از بورس کالا هستند؟

اول اینکه نباید نفوذ بالای مدیران صنعت پتروشیمی و واسطه های بزرگ را نادیده بگیریم. دوم اینکه هر کدام از مسوولان فعلی در هر سطحی که باشند اگر موافق بازگشت معاملات به سیستم خرید مستقیم واحدهای تولیدی از پتروشیمی ها هستند، ایرادهای ذکر شده در بالا به آنها نیز وارد بوده و این شائبه ایجاد می شود که آنها از غیرشفاف شدن معاملات و بازگشت رانت و دلالی به صنعت پتروشیمی سود می برند.

اما برخی مسوولان عالی رتبه فعلی عنوان می کنند که در هیچ کجای دنیا اجباری برای عرضه محصولات پتروشیمی در بورس وجود ندارد و در ایران هم نباید اجباری برای عرضه وجود داشته باشد. همچنین گفته می شود که بورس ارتباط میان پتروشیمی ها و واحدهای تولیدی را از بین برده و برای مثال خرید و فروش اعتباری و چکی محصولات در بورس میسر نیست. آیا این موارد دلایل قانع کننده ای برای اختیاری شدن عرضه محصولات در بورس کالا نیست؟

عنوان این دلایل خیلی جالب است. باید از افرادی که این دلایل را عنوان می کنند سوال کرد که در کجای دنیا تا این حد امکان استفاده از رانت در بازار پتروشیمی وجود دارد؟ در کجای دنیا ساختار اقتصادی اش مانند ایران دولتی و غیر شفاف است؟ در کجا خصوصی سازی صنعت پتروشیمی به شیوه ما انجام می شود؟ و ده ها سوال دیگر که باعث می شود نتوان اقتصاد ما را با کشورهای دیگر مقایسه کرد. پرسش دیگر این است که آیا می توان محصول پتروشیمی و استراتژیکی را که فقط دو مجتمع در کشور تولید می کنند را به حال خود در بازار آزاد رها کرد؟ میزان تولید، عرضه و قیمت آن دو تولیدکننده که از خوراک دولتی استفاده می کنند نباید مشخص باشد؟ به این ترتیب اگر فروش محصولات در بورس اختیاری شود، به همان اوضاع سال های قبل برمی گردیم که دلال در بازار سروری می کرد و تولیدکننده ... .

اما در مورد پرسش دوم یعنی کمرنگ شدن ارتباط واحدهای تولیدی با پتروشیمی ها؛ همان طور که در ابتدای مصاحبه عنوان کردم، یکی از مزیت های بزرگ بورس کالا طی سال های اخیر به حداقل رساندن ارتباط صنایع پایین دستی با پتروشیمی ها بوده است به طوریکه بورس به عنوان مکانی شفاف، بستر عرضه محصولات مورد نیاز واحدهای تولیدی را فراهم می کند و محصولات در رقابت تعیین می شود. امروز شمار زیادی از تعاونی ها هر هفته از بورس خرید می کنند اما اگر بورسی وجود نداشت شک نکنید که این مواد به این راحتی ها به دست تعاونی ها نمی رسید. همچنین برای فروش اعتباری نیز اگر یک مجتمع پتروشیمی بخواهد محصولش را به صورت اعتباری بفروشد، این امکان در بورس وجود دارد.

در پایان اگر نکته ای باقی مانده است بفرمایید.

با همه این تفاسیر باید اشاره کنم که ساختار نظارتی بازار آزاد محصولات پتروشیمی با سال های قبل هیچ تفاوتی نکرده و مسوولان مربوطه و دولت باید عواقب اتخاذ تصمیمی در رابطه با عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا را به عهده بگیرند. چراکه تضمینی برای به وجود نیامدن رانت های گذشته و واسطه گری های قوی در بازار پتروشیمی وجود ندارد. از طرف دیگر صنایع پایین دستی به عنوان مصرف کنندگان مواد اولیه حامی بورس کالا هستند و مشخص نیست که افراد مخالف بر چه اساسی می خواهند معاملات را به سیستم گذشته برگردانند.