جای تئاتر دینی و مذهبی، هنوز خالی است

در روزهایی که سالن‌های تئاتر و سینما به مناسبت ایام شهادت حضرت علی (ع) تعطیل شده‌اند، تئاتر ایران می‌توانست از ظرفیتی که دارد بهترین استفاده را ببرد و اجراهای ویژه‌ای را به فراخور این مناسبت عظیم، برای مخاطبانش آماده کند، اتفاقی که تقریبا هیچ سالی رخ نمی‌دهد.

به گزارش بولتن نیوز،  تولید آثار مناسبتی بویژه در حوزه سینما و تئاتر تا به حال آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته و از بین آنچه تولید شده هم، معدود آثاری بودند که با استقبال مخاطب روبرو شده‌اند. این مسئله در تئاتر پررنگ‌تر است؛ چراکه با وجود نمایشنامه‌های مختلف دینی و مذهبی که به نگارش در آمده و موجود هستند، انتظار برنامه‌ریزی بهتری برای اجرای آن‌ها می‌رود.

در بخش نمایش‌های دینی همواره اجرای آثار مربوط به عاشورا در اولویت بوده است، در حالی که در همین شب‌های قدر و شهادت امیرالمومنین علی (ع) هم می شد امکانی برای اجرای نمایشنامه‌هایی که حول شخصیت ایشان است فراهم کرد؛ نمایشنامه‌هایی همچون «مجلس ضربت زدن» بهرام ببضایی، «امیر» محمد رحمانیان و «مهر و آیینه‌ها» حمید امجد که از بین آن‌ها فقط کار امجد موق به اجرا شده است.

پیگیری خبرنگار ایسنا از چند کارگردان و نمایشنامه‌نویس که البته تمایلی هم به گفت و گوی رسمی نداشتند، حاکی از این بود که این روزها کسی نمی خواهد در باب نمایش دینی و مذهبی خود را به دردسر بیندازد، حال چه هنرمند باشد و چه سفارش‌دهنده کار، چرا‌که اتفاق‌های رخ داده برای نمایشنامه هایی که نتوانستند به اجرا برسند، سبب شده همه ترجیح دهند لباس عافیت بر تن کنند!

این روند گویا برخی نمایشنامه‌نویسان را به این وادی کشانده که آثاری را برای خود خلق کرده‌اند ولی حتی تمایلی ندارند که آن‌ها را رسانه‌ای کنند و بگویند که در مقام کدام معصوم یا شخصیت مذهبی نمایشنامه نوشته‌اند. البته در این میان نباید جو عمومی رایج نزد مخاطبان متمایل به روشنفکری را هم از نظر دور داشت که به‌نوعی، برخی هنرمندان را متاسفانه به پنهان‌کاری در عقایدشان سوق می‌دهد.

با این اوصاف، نظر مدیرکل اسبق هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را جویا شدیم و او هم تاکید کرد که تولید نمایش‌های دینی و مذهبی جرأت می‌خواهد و شرایط موجود باعث شده است هنرمندان از خود سلب مسئولیت کنند.

حسین پارسایی - مدیرکل اسبق هنرهای نمایشی - به خبرنگار تئاتر ایسنا گفت: موضوع نمایش‌های مذهبی در کشور ما همیشه فراز و نشیب داشته و گاهی یک ارگان، نهاد یا هنرمندی به شکل خوجوش یا ساماندهی شده به این مسئله پرداخته و جریان‌ساز شده است. نمونه این جریان هم دوره‌ای است که همایش سراسری آیین‌های عاشورایی برگزار می‌شد که پنج، شش دوره در آن دبیر بودم و یک دوره هم آقای رحمت امینی مسئولیت داشتند، اما بعد از آن با تغییر مدیریت قرار شد این همایش در دل تئاتر دینی مورد توجه قرار گیرد که در آخر به دلیل کمبود منابع مالی کلا حذف شد.

مدیر کل اسبق هنرهای نمایشی ادامه داد: این روند را در موضوعات دیگری مثل تئاتر رضوی یا کارهای دیگری که با عنوان علوی برگزار شده شاهد هستیم و نکته مهم آن ها این است که تمام این برنامه‌ها مناسبتی شده و با تأکید بر ضرورت فرهنگی با آن ها برخورد نمی‌شود.

وی گفت: اگر این نوع برنامه‌ها در تقویم فرهنگی سال قرار گیرند، خارج از مناسبت‌ها و در طول سال جاری و ساری خواهند بود، اما بیشتر جنبه سوگ به خود گرفته‌اند. در حالی که اگر مثلا نمایش‌های عاشورایی را با برخوردی مفهومی ببینیم و فلسفی به آن نگاه شود، دیگر فقط یک موقعیت مناسبتی نخواهد بود.

پارسایی با اشاره به اینکه ماه‌های محرم و صفر چنین رویکردی پیدا کرده‌اند و بیشتر نگاه سوگوارانه به آن‌ها وجود دارد، بیان کرد: به دلیل ضعف آثار نمایشی در تولید، برخی از این آثار ضد خودشان عمل کرده‌اند و این مجال را ندارند که بتوانند مخاطب را جذب کنند، در نتیجه با اقبالی هم روبه‌رو نمی‌شوند.

این کارگردان تئاتر مصداق این مسئله را جشنواره تئاتر رضوی دانست و گفت: در بیشتر آثار این جشنواره به جز شفا و پنجره فولاد چیز دیگری نمی‌بینیم. انگار که تمام لطف و کرامت امام رضا (ع) را کنار گذاشته‌ایم و همه چیز فقط به شفا محدود شده است. در حالی که ایشان فضایل اخلاقی و حرف‌هایی از جنس زمان و مخاطب امروز دارند که باید تفسیر شود و یک اثر خلاقه به‌وجود آید.

او اضافه کرد: احساس می‌کنم گروه‌های نمایشی دوست دارند همه اقشار و ذائقه‌ها را جذب کنند اما در این باره سیاست‌گذاری وجود ندارد و همه چیز خودجوش است؛ در حالی که به نظر می‌رسد دستگاه فرهنگی یا نهادی که می‌تواند در این حوزه تولیداتی داشته باشد، باید با برنامه کار کند تا نگاه تک بعدی و تک ساحتی وجود نداشته باشد.

پارسایی در ادامه با اشاره به نمایشنامه‌های «مهر و آیینه‌ها» نوشته حمید امجد و «مجلس ضربت‌ زدن» بهرام بیضایی گفت: ‌درباره امام علی (ع) نمایشنامه‌هایی داریم که تاکنون حتی اجرا نشده‌اند؛ درصورتی که نگاهی تفسیری، تحلیلی و ارتقادهنده دارند.

او بیان کرد: اساسا شرایط موجود و موضوع سیاست‌گذاری در نمایش‌های مذهبی باعث شده هنرمندان از خود سلب مسئولیت کنند و احساس کنند در یک جریان تبلیغی گرفتار شده‌اند، ضمن اینکه این گونه آثار معمولا توسط گروه‌های جوان اجرا می‌شوند که قدرت لازم را ندارند و در جذب مخاطب آن‌طور که باید موفق عمل نمی‌کنند.

کارگردان نمایش «بانوی آب و آیینه» با طرح این سوال که چرا این گونه نمایش‌های دینی نباید دست‌مایه کار هنرمندان حرفه‌ای قرار گیرد و آن‌ها چرا نباید با نگاه خلاقانه خود این نوع نمایش‌ها را اجرا کنند؟ تاکید کرد که سالن‌های حرفه‌ای هم باید در این موضوعات وارد شوند و برای اجرای این آثار اقدام کنند.

حسین پارسایی در پایان با اشاره به زمان مسئولیت خود در اداره کل هنرهای نمایشی گفت: در دوره‌ای که مسئولیت داشتم، همیشه این سوال برایم مطرح بود که چرا در ایام سوگواری تئاتر باید تعطیل باشد؟ چرا ما هیچ سهمی در آیین‌ها و مناسک دینی خود نداریم، چرا در باورهای مردمی مشارکت نداریم و اینکه چرا همه چیز به سوگ گره خورده است؟ این شرایط در موضوع تئاتر دینی در شرایطی وجود دارد که حتی در قرآن هم بزنگاه‌های نمایشی زیادی است که به روز و شورانگیز هستند، بنابراین الان نمی‌توانیم مدعی باشیم که تئاتر دینی و مذهبی ما در جای شایسته‌ای قرار دارد، چون تولید چنین آثاری جرأت می‌خواهد.