توصیه‌های کاربردی بزرگان دین برای زندگی امروز

به گزارش بولتن نیوز، بی‌تردید مشکلات روزمرهٔ زندگی بسیار زیاد است و در تمام اقشار و طبقات جامعه کم یا زیاد وجود دارد. پای صحبت قدیمی‌ها که بنشینید متوجه می‌شوید خیلی از این مشکلات مربوط به زمانهٔ ماست و حاصل شهرنشینی، زندگی ماشینی، شبکه‌های اجتماعی، اینترنت و آپارتمان نشینی و چیز‌هایی از این قبیل است که قبلا وجود نداشته یا خیلی کم بوده‌اند.

دیده‌های جدید با خود مشکلات جدیدی آورده‌اند. پیدا نکردن راه حل برای مشکلات، منجر به سردرگمی و درماندگی در زندگی می‌شود و آمار جدایی، درگیری خیابانی، درگیری درون خانواده، اعتیاد و انواع بزهکاری رو به افزایش می‌رود.

اما از آنجا که معتقدیم دین ما‌‌ همان برنامهٔ جامع زندگی ماست، چه بهتر است برای حل مشکلات و درمان درد‌ها به‌‌ همان برنامه رجوع کنیم. در واقع این تفاوت جامعهٔ دین مدار با جامعهٔ مادی گراست. دانشمندانی که منبع الهی را ندارند سال هاست که در غرب نظریه‌پردازی می‌کنند. شاید هدف آن‌ها نیز خیر و سعادت بشر است اما خیلی از همین نظریه‌ها پیروانشان را به ورطهٔ تباهی کشانده‌اند. اما نقشهٔ راهی که منبع آن اصیل و الهی باشد بدون شک به بیراهه ختم نمی‌شود.

اکنون به چند نسخهٔ کاربردی مطابق با مشکلات روز می‌پردازیم که از چشمهٔ غنی دین اسلام به دست آمده‌اند. مجموعهٔ این اندرز‌ها به مرامنامه‌ای می‌مانند که عمل به آن تضمین کنندهٔ سعادت انسان و رسیدن به حیات طیبه است. هر چند که نمی‌توان بحر را در کوزه ریخت اما می‌شود به سهم خودمان از این پند‌های گران بها سود ببریم.

۱- ازدواج: در مورد تشکیل زندگی مشترک احادیث و روایات بسیار زیاد است و در مورد جنبه‌های مختلف آن بحث شده است. بزرگان دینی در مورد شناخت و انتخاب همسر، خواستگاری، مهریه و اهمیت ازدواج سخن گفته‌اند. پیامبر گرامی اسلام فرموده‌اند: «با خانوادهٔ خوب و شایسته وصلت کنید، زیرا خون اثر دارد» و در جایی دیگر فرمودند: «هر که با زنی به خاطر زیباییش ازدواج کند دلخواه خود را در او نبیند و هر که با زنی به خاطر مال و ثروتش ازدواج کند خداوند او را به‌‌ همان مال و ثروت واگذارد، پس بر شما باد ازدواج با زنان دین دار». بدین ترتیب ملاک‌های انتخاب همسر معرفی شده‌اند و همهٔ ویژگی‌های همسر پس از اولویت اصلی یعنی دین داری قرار می‌گیرند.

همچنین پیامبر گرامی اسلام در حدیثی می‌فرمایند: «خواستگاری آسان و مهریهٔ اندک نشانهٔ مبارکی زن است». عمل به همین رهنمود‌ها از پیش آمدن بسیاری از مشکلاتی که امروزی به نظر می‌رسند جلوگیری می‌کند.

 هر‌گاه دیدیم پسری با ترس و واهمه به خواستگاری می‌رود و سخت گیری برای او زیاد است، بدانیم که این امر منطبق با اسلام نیست.

 امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «هر که از ترس تهیدستی ازدواج نکند، به خدای متعال گمان بد برده است. خدای متعال می‌فرماید: اگر تهیدست باشند خدا از فضل خود توانگرشان می‌سازد». این حدیث به برکتی اشاره دارد که حاصل ازدواج است. خداوند روزی دهنده است و می‌تواند سهمیهٔ روزی افراد را پس از ازدواج افزایش می‌دهد.

۲- همسرداری: متاسفانه جامعهٔ ما به ویژه در کلانشهر‌ها شرایط خوبی از لحاظ آمار طلاق ندارد. این در حالی است که ایران به عنوان جامعه‌ای اسلامی باید در این زمینه الگو باشد.

 روایات بسیاری دربارهٔ رفتار با همسر، عفت و قناعت در زندگی وجود دارند که باعث بقای زندگی مشترک می‌شوند. پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: «هنگامی که مرد به همسر خود با محبت می‌نگرد و همسرش نیز به او با مهر بنگرد، خداوند به دیدهٔ رحمت به آن‌ها نگاه می‌کند.» بزرگان دینی ما هم بر ابراز محبت به همسر تاکید کرده‌اند و هم این امر در سیرهٔ عملی آن‌ها به چشم می‌خورد.

پیامبر رحمت و مهربانی می‌فرمایند: «این گفتار مرد به زن که (من تو را دوست دارم) هرگز از قلب زن بیرون نمی‌رود.» همچنین در روایات و احادیث متعددی به جزئی‌ترین مسایل درون منزل و همسر داری پرداخته شده و وظایف زن و شوهر نسبت به یکدیگر تبیین شده است.

۳- نیکی به پدر و مادر: خداوند متعال در قرآن به صورت صریح و مؤکد و دقیق به نیکی به پدر و مادر سفارش نموده است و حتی در چهار سوره از قرآن این مسأله بلافاصله پس از توحید آمده و هم ردیف آن قرار داده شده است. به ویژه در دوران پیری فرزندان وظایف خاصی دربارهٔ نگهداری از والدین دارند.

احترام به پدر و مادر هم پاداش اخروی دارد و هم دنیوی. پیامبر در پاسخ فردی که دربارهٔ والدین پرسیده بود، فرمود: «بهشت در رضای آن‌ها و جهنم در خشم آن هاست». اما در همین دنیا نیز اولین نتیجهٔ احترام به والدین، آموزش فرزندان در مورد آیندهٔ خود ماست. طول عمر، گشایش روزی و اجابت دعای والدین در حق فرزندان از دیگر آثار نیکی به پدر و مادر در دنیاست. می‌بینیم که سپردن والدین به خانهٔ سالمندان و بی‌احترامی به آن‌ها و قهر و درگیری میان فرزندان و والدین ثمرهٔ بی‌توجهی به دستورات فراوان دین در این زمینه است.

۴- دانش اندوزی: توجه به علم و دانش اندوزی از‌‌ همان ابتدای بعثت پیامبر مشخص است. پیامبر به خواندن دعوت می‌شود. کلمهٔ علم بار‌ها در قرآن تکرار شده و علم آموزی یک فضیلت به شمار می‌رود. امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «علم تو را راه می‌نمایاند و عمل تو را به منتهای مطلب می‌رساند. علم را طلب کنید تا راه راست و درست را بیابید.» همچنین در اسلام شرط قبولی عمل، علم و دانش نسبت به آن است. اسلام مومنان را بدون قید و شرط زمانی، مکانی و جنسیتی و بدون محدودیت به علم آموزی دعوت کرده است زیرا‌‌ همان طور که امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «دانایی بزرگی است و نادانی، گمراهی.»

۵- کار: در اسلام توصیه‌های فراوانی در مورد همهٔ جنبه‌های کار از جمله: کسب روزی حلال، مذمت بیکاری، سخت کوشی، وجدان کاری و درست انجام دادن کار، وجود دارد. امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «در کار پیگیر باشید، زیرا خداوند برای کار مؤمنان پایانی جز مرگ قرار نداده است.» روایات بسیاری در مورد کار و تلاش و کسب روزی حلال در سیرهٔ عملی بزرگان دین وجود دارند. نخلستان‌ها و چاه‌های زیادی توسط امام علی علیه السلام در اطراف مدینه و کوفه ساخته شده‌اند. ابو عمرو شیبانی نقل می‌کند: «امام صادق را دیدم در حالی که بیلی در دست و لباسی ضخیم بر تن داشت و در بوستان خود کار می‌کرد و عرق از پشت او سرازیر بود. عرض کردم: فدایت شوم اجازه دهید من به جای شما کار کنم. فرمود: من دوست دارم که مرد برای تأمین معیشت خود در گرمای آفتاب اذیت شود.»

۶- قناعت: پیامبر گرامی اسلام فرمودند: «عزت مردم مؤمن در بی‌نیازی از دیگران است و آزادی و شرف در پرتو قناعت به دست می‌آید.» در احادیث و روایات فراوان مردم از چشم دوختن به مال ثروتمندان و حسرت خوردن، تلاش بیش از حد برای کسب مال و ثروت اندوزی بیشتر از نیاز منع شده‌اند. آموزه‌های دینی ما ضمن مذموم شمردن فقر، ثروت فراوان را عامل خوشبختی نمی‌داند. امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «خوش‌ترین زندگی، زندگی با قناعت است.»

۷- استفاده از فرصت‌ها: امروزه اتلاف وقت به یکی از بزرگ‌ترین معضلات جامعه تبدیل شده است. مثلا اگر زمان‌هایی که یک دانش آموز یا دانشجو در حال بازی‌های شبکه‌ای یا کامپیوتری، وبگردی‌های بیهوده یا حضور در شبکه‌های اجتماعی به طور متوسط به دقیقه محاسبه شود و سپس در تعداد دانش آموزان و دانش جویان ضرب شود با رقمی شگفت انگیز از دقیقه‌های از دست رفته روبرو خواهیم بود. مسلما نمی‌توانیم ارزش ریالی این دقایق را محاسبه کنیم زیرا نرخ گذاری دقیق بر روی وقت ناممکن است. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «به هر کس فرصتى دست دهد و او به انتظار دست دادن فرصت کامل آن را تأخیر اندازد، روزگار‌‌ همان فرصت را نیز از او برباید؛ زیرا کار ایّام، ربودن است و شیوه زمان، از دست رفتن». همچنین امام علی علیه السلام این گونه ارزش وقت را تبیین کرده‌اند: «در مورد عمر خود حریص‌تر از پول و ثروت خود باش.»

۸- انتخاب دوست: معصومین در احادیث فراوانی ویژگی‌های دوست خوب و همنشین بد و تاثیر آن‌ها را در زندگی فرد نشان داده‌اند. امام علی علیه السلام فرموده‌اند: «کسی که پس از آزمایش صحیح، کسی را به دوستی برگزیند، رفاقتش پایدار و مودّتش استوار خواهد ماند. کسی که ناسنجیده با دیگران پیمان دوستی می‌بندد ناچار باید به رفاقت اشرار و افراد فاسد تن دهد.»

۹- ضرر رساندن به خود و دیگران: بسیاری از مردم کار‌هایی را انجام می‌دهند در حالی که می‌دانند این کار برای آن‌ها زیان آور است. اعتیاد به مواد مخدر و سیگار و قلیان از مشکلات بزرگ جامعهٔ امروز است. اما آیا از منابع دینی می‌توان برای حل این معضل، رهنمودی یافت؟ پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: «ضرر و زیان زدن به خود و دیگرى جایز نیست. کسى که به دیگرى زیان وارد آورد، خداوند به او زیان رساند و کسى که دیگرى را به مشقّت اندازد، خداوند او را به مشقّت افکند»

۱۰- مشورت: علاوه بر بار‌ها اشارهٔ صریح در قرآن به مشورت و استفاده از نظر خردمندان، معصومین نیز در زمینهٔ مشورت و انتخاب مشاور رهنمود‌های فراوانی دارند. امام علی علیه السلام فرموده‌اند: «سزاوار انسان خردمند است که رای خردمندان را بر رای خویش بیفزاید، و دانش و آگاهی خویش را با به دست آوردن دانش حکیمان و دانایان افزون سازد.»

آنچه در این مطلب آمد،‌‌ همان گونه که ذکر شد قطره‌ای از دریاست.‌‌ همانطور  که معتقدیم دین ما برنامهٔ جامع زندگی و راه رسیدن به حیات طیبه است، باید مطمئن باشیم راه برای ما در تمام طول تاریخ مشخص شده است و این چراغ هدایت تا قیامت برای انسان‌ها روشن است.

منبع: هفته نامه شهروند هرمزگان