رویترز: بازرسی‌های گسترده، مانع احتمالی توافق

به گزارش بولتن نیوز، رویترز نوشت گرچه ایران و قدرت های جهانی اخیرا به چارچوب توافق اولیه ای بر سر برنامه هسته ای تهران دست یافته اند ولی به نظر می رسد نحوه بازرسی و نظارت از تاسیسات اتمی ایران به مانع و چالش بزرگی برای دستیابی به توافق نهایی تبدیل می شود.

به عنوان بخشی از توافق، ایران و قدرت های جهانی موافقت کرده اند که بازرسان سازمان ملل، دسترسی گسترده ای به فعالیت های هسته ای ایران داشته باشند. ولی جزئیات مربوط به نوع دسترسی بازرسان هنوز در مرحله نهایی مذاکرات مشخص نشده است و این می تواند یک چالش بزرگ برای مذاکره کنندگان در دورهای بعدی مذاکرات هسته ای باشد.

تضمین بازرسی های مناسب از تاسیسات اتمی ایران برای آمریکا و سایر قدرت های غربی برای دستیابی به یک توافق هسته ای جامع با ایران اهمیت زیادی دارد و این مساله می تواند کنگره آمریکا و اسرائیل را تا حد زیادی برای پذیرش توافقنامه نهایی متقاعد کند.

آیت الله خامنه ای رهبر معظم ایران روز پنج شنبه در سخنانی امکان هرگونه تدابیر فوق العاده بازرسی در خصوص فعالیت های اتمی ایران را رد کرد و گفت: تاسیسات نظامی ایران مورد بازرسی و نظارت قرار نخواهد گرفت.

به نظر می رسد این مساله در تضاد با "فکت شیت"های منتشر شده از سوی آمریکا است. در فکت شیت های وزارت خارجه آمریکا آمده است که "دستیابی معمول به همه فعالیت های هسته ای ایران"، و در بیانیه مشترک ایران و اتحادیه اروپا نیز به این مساله اشاره شده است که آژانس بین المللی انرژی اتمی دسترسی به تاسیسات اتمی ایران را گسترش خواهد داد.

علاوه بر جلب رضایت ایران، نیازهای لجستیکی برای نظارت بر فعالیت های اتمی تهران نیز افزایش خواهد یافت. این بازرسی و نظارت های گسترده مستلزم نصب دوربین های بیشتر، نظارت ماهواره ای و سایر روش های بازرسی است که نیاز به استخدام افراد بیشتر و استفاده از منابع بیشتری خواهد داشت.

دیوید آلبرایت رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل در این باره تاکید کرد که این مساله مهم است که وضعیت مکانیسم "بازرسی هر موقع، از هر جا" که فراتر از مقررات کنونی آژانس است و شامل پروتکل الحاقی خواهد شد، روشن و مشخص شود.

وی در ادامه مدعی می‌شود: این مساله برای ایران بسیار سخت است. ایرانی ها این مکانیسم را نمی خواهند. آنها می خواهند تا استفاده غیر قانونی از مواردی که استفاده دوگانه در فعالیت های هسته ای را دارد، ادامه دهند. ایرانی ها چیزهای زیادی خریداری کرده اند و نمی خواهند این روند را متوقف کنند.

یک دیپلمات ارشد که نامش فاش نشده در این باره به رویترز گفت: من معتقدم که نظارت و بازرسی مشکل ترین بخش از توافق هسته ای خواهد بود و تعجبی نخواهم کرد اگر ایران و 1+5 تقابل بزرگی بر سر آن داشته باشند.

ایران در سال 2003 میلادی پروتکل الحاقی را امضا کرده است، یک سال پس از اعلام وجود سایت نطنز و پس از آنکه رآکتور آب سنگین اراک نمایان شد. ایران اجرای پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه آغاز کرده ولی هرگز آن را به تصویب نهایی نرسانده است. ایران در نهایت اجرای آن را متوقف کرد.

ماری هارف سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز روز چهارشنبه تاکید کرد که ایران موافقت کرده است تا اجرای پروتکل الحاقی را از سر بگیرد و این پروتکل را برای تصویب نهایی ارائه خواهد کرد.

ولی "اولی هینونن" رئیس سابق بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی در این باره گفت: بازرسی های پروتکل الحاقی احتمالا برای انجام نظارت مناسب کافی نخواهد بود.

کارشناسان معتقدند که پروتکل الحاقی محدودیت هایی دارد، به عنوان مثال شامل پوشش تحقیقات اتمی ایران نخواهد شد، تحقیقات اتمی که آژانس در حال بررسی آن است و کشورهای غربی نیز معتقدند که با ابعاد نظامی در ارتباط است.

هینونن افزود: احتمالا باید یک بیانیه جامع جدید با ایران در خصوص برنامه هسته ای این کشور وجود داشته باشد که شامل اطلاعاتی در خصوص همکاری ایران با کشورهای خارجی باشد.

ژاگلین شیره کارشناس منع گسترش تسلیحات و عضو سابق کمیته کارشناسان شورای امنیت سازمان ملل در خصوص مسائل ایران، گفت: حل و فصل مشکلات مربوط به ابعاد احتمالی نظامی فعالیت های هسته ای ایران در گذشته، مهم ولی بسیار سخت است.