کلید این قفل دستِ کیست؟

گروه هنرهای تجسمی، قفل‌هایش را در انباری آپارتمانش و به سختی می‌سازد. هنر قفل‌سازی را در بچگی از دایی‌اش یاد گرفته است و حالا هم به خاطر علاقه ای که به این هنر دارد و به عنوان شغل دوم انجامش می‌دهد، نشان جهانی یونسکو را برای اثر "چفت" گرفته است.

به گزارش بولتن نیوز، او به روش 600 سال پیش قفل هایش را می‌سازد و سنگین‌ترین قفلی که ساخته 10 کیلوگرم و سبک‌ترین آن 950 سوت است.

هوشنگ مشهدی در گفت‌وگویی بیان می‌کند: کسی که می‌خواهد این هنر را یاد بگیرد، باید چَلنگری هم بلد باشد؛ اما چون کار دشواری است و درآمد هم ندارد کسی حاضر نمی‌شود وقتش را برای آن بگذارد. بچه‌هایم کمی تمایل به یادگیری و ساخت قفل دارند، اما شاگرد ندارم چون کسی که برای این کار وقت می‌گذارد دلش می‌خواهد بعد از مدتی از وقتی که گذاشته است حداقل منبع درآمدی هم داشته باشد، اما این کار چندان منبع درآمدی ندارد و بعد از مدتی آن را کنار می‌گذارند.

او اظهار می‌کند: خانم‌ها بیشتر از آقایان تمایل به یادگیری این هنر دارند، اما من جایی برای آموزش به آنها ندارم.

این قفل‌ساز می‌افزاید: حدود 100 سال است که این هنر به خاطر مراوده‌های خارجی در حال فراموشی است به عبارتی از یاد رفته و من و عده‌ای دیگر درصدد احیای آن هستیم.

مشهدی بیان می‌کند: می‌توان کاربری این هنر را با حفظ ظاهرش تغییر داد و تا آنهایی که علاقمند هستند هم بتوانند از قفل‌های لوله‌ای سنتی استفاده کنند، زیرا سیستم ایمنی این قفل‌ها بهتر است.

ارزانترین قفل‌های او 40 هزار تومان و قفل‌های بزرگ‌تر که به روی آن قلمزنی هم انجام شده است 300 هزار تومان است.

او که نمونه‌هایی از قفل‌های سنتی را از زمان شکل‌گیری قفل‌ سازی در دنیا تا به امروز ساخته و به شکل تابلو درآورده است، در این‌باره می‌گوید: بسیاری از مردم کلون در را با کوبه اشتباه می‌گیرند. پشت یا شب‌بندِ در را کلون می‌گویند. قدیمی‌ها هنگامی که در را می‌بستند یک چوب پشت آن می‌انداختند و به آن کلون می‌گفتند. بعدها برای همان کلون کلید ساختند تا بچه‌ها نتوانند در را باز کنند. بعد هم کلون با کلید فلزی درست شد تا هنگامی که صاحبان خانه از آن خارج می‌شوند بتوانند در را از بیرون ببندند، معمولا قفل چوبی بود و کلید فلزی‌ بلندی داشت. 2000 سال بعد از قفل ثابت‌، قفل آویز آمد و بعد از پیشرفت‌هایی که به روی آن صورت گرفت به شکل امروزی درآمد.

این هنرمند درباره قفل‌سازی توضیح می‌دهد: قفل دو نوع است، ثابت و متحرک. قفل ثابت روی در وصل و قفل‌های متحرک آویزان است که می‌تواند جابجا هم شود. کوبه‌ را پشت درهای چوبی نصب می‌کردند‌ که به دو شکل است. کوبه سنگین و بلند که صاحب‌خانه از صدای محکم و بلند آن متوجه می‌شد کسی که پشت در ایستاده مذکر است یا خیر. کوبه‌ی دیگر هم حلقه‌ای و سبک ‌تر بود که نشان می‌داد کسی که پشت در ایستاده خانم است و اگر صاحب خانه زن بود می دانست که خانم پشت در ایستاده و نیازی به اینکه حجاب بگیرد،ندارد.

این هنرمند ماکت کلون در باغ ملی ایران را که همچنان کار هم می‌کند، ساخته است.

مشهدی 65 سال دارد و درباره تلاش‌هایش برای احیای این هنر می‌گوید: پولی از قفل‌سازی درنمی‌آید، اما برای احیای قفل سازی تمام تلاشم را می‌کنم. در حال حاضر هنرمندان قدیمی قفل‌ساز به دنبال ساخت کارهای دیگر مثل چاقو و انبر رفته‌اند، چون این هنر پولساز نیست‌.