تهران سردتر است یا آلاسکا؟! «معتمدآریا» بی خواب تر یا «آل پاچینو»؟!

گروه سینما و تلویزیون، بلاخره پس از برگزاری آیین افتتاحیه سی و سومین جشنواره فیلم فجر که باحضور بزرگان سینما انجام گرفت، از صبح دیروز نخستین روز این جشنواره با نمایش 6 فیلم سینمایی در کاخ جشنواره و البته نمایش فیلم هایی دیگر در دیگر سالن های سینمایی آغاز شد.

به گزارش بولتن نیوز، درحالی که فیلم های «قول»، «من میخوام شاه بشم»، «ناهید»، «ارغوان»، «بوفالو» و «این سیب هم برای تو» 6 فیلم به نمایش درآمده در کاخ جشنواره واقع در برج میلاد را تشکیل می داد، فیلم سینمایی «بهمن» دومین ساخته بلند سینمایی «مرتضی فرشباف» کارگردان جوان سینمای ایران نیز که در بخش سودای سیمرغ سی و سومین جشنواره فیلم فجر با بزرگان سینما رقابت می کند، در سالن آزادی میزبان تماشاچیان جشنواره بود.

فرشباف که با فیلم اولش «سوگ» در جشنواره های خارجی حضور چشمگيری داشته حالا با اثر دومش «بهمن» که با حضور محوری «فاطمه معتمد آريا» در نقش پرستاری ميانسال و پرداختن به چند روز ویژه در زندگی این زن، سعی دارد مخاطب را همراه با این زن و افکار پریشان و البته شیرین او به زندگی او ببرد و این درحالی است که شخصیت اصلی فیلم آهسته آهسته مچون مخاطب فیلم، بیشتر به نظاره گری در عین حال غیرمنفعل تبدیل می شود که در راستای اتفاقات، با استحاله ای البته خفیف و حتی سطحی در پایان داستان تبدیل به آدمی متفاوت می شود و این درحالی است که او در تمام مدت فیلم به مرور ذهنی دوران زندگی اش مشغول است.


این درحالی است که همبازی شدن «فاطمه معتمدآریا» با همسرش «احمد حامد» را نیز بتوان از حواشی جذاب این فیلم دانست که در روزهای گذشته اشتیاق بیشتری به مخاطبان برای تماشای آن بخشیده است.

شاید اما مهمترین وجه این سفر درونی شخصیت پرستار فیلم «بهمن» را بتوان در دلیل این سفر دانست که ازقضا بدون هیچ قصد و انگیزه از پیش تعیین شده ای و صرفاً بنابر یک تصیمیم معمولی در زندگی مبنی بر تغییر شیفت کاری آغاز می شود.

آنچنان که درخلاصه داستان «بهمن» نیز به این مسئله اشاره شده، هما با بازی فاطمه معتمدآریا،‌ پرستار مجرب بيمارستانی است که بنابر آنچه در شغل او بسیار طبیعی است، پيشنهاد شب کاری و مراقبت از بیماری مسن را می پذيرد و این درحالی است که در نخستین روز آغاز این شب کاری، برفی که آهسته آهسته همه جا را سفید می کند، می بارد.
 
با آغاز دوران 10 روزه شب کاری و همزمان آغاز بارش برف، دنیای هما عمیقاً دستخوش تغییراتی می شود که بخشی از آن ناشی از اتفاقات بیرونی و عینی مثل بارش برف و مهمتر از آن بی خوابی ناباورانه ای که در تمام این مدت گریبان گیر او می شود، است و از این رهگذر، بخشی دیگر از تغییرات که تماماً در ذهن هما می گذرد و او را در بیش از 4 دهه زندگی شخصی اش غوطه ور می کند، از راه رسیده و با هما در این سفر درونی همراه می شود.

در حقیقت با آغاز این 10 روز شخصیت محوری «بهمن» رفته رفته از دنیای کار و زندگی معمول روزانه خارج شده و به درون دنیای وهم و خیال و رویا حرکت می کند و این درحالی است که ازقضا این سفر درونی دقیقاً در تکراری ترین بخش از زندگی او که همان کار روزانه است، صورت می پذیرد.

فرشباف که با اتکا بر بازی همچون همیشه قدرتمند معتمدآریا توانسته بخشی از پروسه ایجاد درک متقابل و همذات پنداری میان اثرش را با مخاطب پیش ببرد، به خوبی با استفاده از المان هایی عینی همچون بیخوابی و مهمتر از آن برفی که هر لحظه بیشتر همه جا زیر خود مدفون می کند و درعین حال رنگ پاکیزگی و سفیدی به همه جا می زند و همزمان المان هایی ذهنی همچون رویاها و خیالات موهوم ناشی از بی خوابی مسیر را برای برانیختن احساسات مخاطب هموار ساخته است.

در این میان و به عنوان نمونه می توان به فضاسازی سرد فیلم که فارغ از ایده های کارگردانی بخشی به دلیل قدرت «هومن بهمنش» فیلمبردار جوان این فیلم نیز هست، اشاره کرد که به خوبی توانسته با ارائه تصاویر و قاب هایی درست از دنیای سفید بیرون و فضای سرد بیمارستان، به فضای سرد و درعین حال رویاگونه فیلم یاری برساند.


فیلم برای مخاطب تهرانی نکته ای فرامتنی دارد و آن این است که می تواند حسرت این روزهای ما که آرزوی باریدن قطره ای باران را در سر داریم،‌ تا حدودی آرام کند و با این حال و فارغ از این شوخی جشنواره ای باید بگوییم، «بهمن» باوجود ضعف هایی که به دلیل تجربه اندک سازنده اش در ساخت، پرداخت و حتی ایده پردازی دارد و نیز باوجود آن که چندان حرف نو و تازه ای در سینما برای گفتن ندارد، فیلمی است که می شود در هر فصل و سالی به تماشایش نشست و لذب برد.

با این همه شاید مهمترین بحثی که در خصوص «بهمن» فرشباف باید بدان توجه کرد، شباهت درونی عمیق آن به فیلم «بی خوابی» نولان باشد.

در سال 2002 «کریستوفر نولان» با بازسازی فیلمی ساخته «اریک اسکیو لدبرگ» فیلمساز نروژی، به عنوان «بی‌خوابی» که در سال 1997 و در 32 سالگی‌اش ساخته بود، یکی از بهترین و ماندگارترین بازی های استاد بازیگری هالیوود، «آل پاچینو» را برای دوستداران سینما به ارمغان آورد.


«بی خوابی»‌ نولان که بازسازی نه چندان وفادارانه ای نسبت به نسخه نروژی آن (‌که با همین عنوان «بی خوابی» تولید و منتشر شده)‌ بود، تریلری معمایی-جنایی است که با استفاده از منطقی‌ترین و ظریف‌ترین انگاره‌های مربوط به این ژانر، به داستانی درمورد دو کارآگاه پلیس می پردازد که به دنبال سر نخ برای قتل دختری جوان می‌گردند و در طول فیلم این ماجرای پلیسی و دیگر اتفاقات مانع خوابیدن کارگاه فیلم «آل پاچینو» می شود و به بیان دیگر با سرنوشتی مشابه «هما»ی «بهمن» روبرو می شود.

البته این تنها شباهت این دو فیلم نیست و شاید مهمترین مسئله را باید در شباهت دو فیلم در ایده مکمل دانست. به بیان دیگر درحالی که در «بی خوابی» استفاده از فضای سرد و حتی فراتر از آن روزهای 6ماهه آلاسکا به عنوان مهمترین دلیل بی خوابی کارگاه فیلم عمل کرده و در عین حال بر فضاسازی فیلم عمیقاً تاثیر می گذارد،‌ در «بهمن» نیز بارش برف و سرما و در کنار فضای سرد بیمارستان می خواهد این فضا را القا کند.

نکته جالب توجه دیگر شخصیت محوری و بازیگرمحوری دو فیلم است و افسانه هایی که در سال های گذشته درخصوص چگونگی اجرای نقش کارگاه توسط «آل پاچینو»ی بزرگ مبنی بر روزها بی خوابی واقعی این بازیگر برای درک بهتر نقش شنیده شده و از آن سو در «بهمن»‌ نیز با بازیگری توامند و باتجربه همچون «فاطمه معتمدآریا» طرفیم که به راستی قادر است بار یک فیلم را بر دوش بکشد و آن را از یک تله فیلم درجه دو به فیلمی لااقل در سطح سینمای درجه یک کشور برساند.

با این حساب، شاید سوال اساسی برای هرگونه خوانشی درباره «بهمن» فرشباف این باشد که به راستی «تهران» سردتر است یا «آلاسکا» و متاقعباً‌ این که «معتمدآریا» بی خواب تر است یا «آل پاچینو»؟!

به هر تفسیر و فارغ از بحث تقدم و تاخیر این دو اثر هنری که بی شک در این مسئله که کدام وامدار دیگری است، تعیین کننده است، کیفیت و ساختار دو اثر نیز می تواند مورد مقایسه قرار بگیرد که با این حساب باوجود آن که «بهمن»‌ فرشباف جوان را به هیچ عنوان نمی توان به «بی خوابی» نولان و متعاقباً با نسخه درخشان اصلی آن ساخته «اریک اسکیو لدبرگ» مقایسه کرد، باید اعتراف کنیم باوجود آن که بار اصلی فیلم از بی تجربگی کارگردان بر دوش تجربه بازیگر فیلم قرار گرفته، می توان نمره قابل قبول را به این محصول سینمای کشورمان بدهیم که البته باز باید معترف شویم که این عرق وطن پرستی نیز تاحدودی در این تصمیم تاثیرگذار است.