«بولتن تئاتر»؛ پنجمین ویژه نامه روزانۀ جشنواره تئاتر فجر (7 بهمن)

روز سوم بهمن امسال که درگیر اطلاع رسانی دوره سی و سوم جشنواره تئاتر فجر بودم با اشاره همکارم، متوجه گزارش تصویری روز دوم جشنواره شدم که اصغر خمسه از عکاسان خبرگزاری گرفته بود و به اجراهای تئاتر خیابانی محوطه تئاتر شهر مربوط می‌شد.

در آن گزارش، عکس دختر بچه‌ای بود که گل‌های نرگس دستش بود و روی لبه گرد حوض شمالی تئاتر شهر که در جشنواره سکوی اجرای تئاتر خیابانی است، نشسته بود و به تئاتری که اجرا می‌شد، نگاه می‌کرد. بعد از اینکه درباره این دختر پرس و جو کردیم، متوجه شدیم که حسین اسماعیلی یکی دیگر از عکاسان خبرگزاری از روز اول جشنواره این دختر را دیده بوده و از او عکس گرفته است.

به گفته عکاس‌ها دختر بچه سوژه عکس‌ها، گل فروشی است که هر روز وقتی تئاترهای خیابانی اجرا می‌شوند به محوطه تئاتر شهر می‌آید و اجراها را تماشا می‌کند. تصمیم گرفتم که این دختر را ببینم. روز پنجم جشنواره تئاتر فجر بود که در محوطه باز تئاتر شهر و زمانی که اجراهای تئاتر خیابانی جشنواره شروع شدند، دنبال دخترک گشتم. رضا معطریان که از عکاسان با سابقه تئاتر است و می‌خواست از اجراها عکاسی کند به من گفت که دختر بچه گلفروش را روزهای قبل هم دیده است.

میان تماشاگرانی که دور سکوی اجراهای خیابانی نشسته و ایستاده بودند، دنبال دخترک گلفروش گشتم اما هنوز نیامده بود. وقتی در محوطه باز تئاتر شهر چرخی زدم سامان خلیلیان از هنرمندان ستاد اجرایی بخش تئاتر خیابانی جشنواره را دیدم که به همراه یکی از همکارانش ایستاده بودند و صحبت می‌کردند. درباره دخترک گلفروش از آنها سؤال کردم، همکار خلیلیان گفت که دخترک را روزهای قبل دیده و به همین دلیل از او خواستم اگر دخترک را دید مرا مطلع کند.

وقتی از آنها جدا شدم و در محوطه تئاترشهر قدم می‌زدم ناگهان در میان صدای موسیقی و اجرای تئاتر خیابانی، صدای جیغ دو بچه که از سمت ایستگاه متروی ضلع شمالی تئاتر شهر به سمت بنرهایی که در بخش غربی محوطه نصب شده بودن، دویدند. در دست یکی از آنها گل نرگس بود و من با دیدن گل نرگس‌ها به سمت بنرهای تبلیغاتی رفتم. زنی را دیدم که لبه جدول نرسیده به حوض غربی محوطه تئاتر شهر نشسته بود و رو به دختر بچه‌ها اسمی را صدا کرد. دخترکی که کوچک‌تر بود به سمت زن آمد و متوجه شدم که این زن مادر دختر بچه‌هاست.

دخترکی که گل‌های نرگس در دستش بود، کمی بالاتر از من در حال مرتب کردن دسته گلش بود. مردی به سمت دخترک آمد و به او گفت که «سریع برو گلارو بفروش». دخترک با دسته گل نرگسی که داشت وارد محوطه باز تئاتر شهر شد و به سمت محل اجرای تئاتر خیابانی رفت. سریع به سمتش رفتم و دقیقا چهره‌ای که در عکس‌ها دیده بودم را دیدم، فقط قدش از آن چیزی که فکر می‌کردم کوتاهتر بود و حتی سنش هم کمتر. روی چندتا از ناخن‌های دستان کوچیکش لاک قرمز زده بود.

به دخترک سلام دادم. جوابم را داد ولی زیاد توجه نکرد و به سمت جمعیت تماشاگر رفت. به سمتش رفتم و اسمش را پرسیدم، ایستاد و به من نگاه کرد. چشمانش واقعا برق می‌زدند، سرش را بالا گرفت و گفت که «اسمم نازنینه». صدای مرد آمد که دخترک را صدا کرد و گفت که به جای صحبت کردن برود و گل‌ها را بفروشد. یکباره دخترک رو به من گفت «عمو، من باید برم کار کنم، تازه اومدم و هنوز چیزی نفروختم»، بعد سریع راه افتاد و به سمت جمعیت رفت.

دنبالش رفتم و پرسیدم که آن مرد پدرش است؟ با پایین بردن سریع سرش به علامت تأیید، جوابم را داد. برای اینکه بتوانم چند لحظه‌ای متقاعدش کنم که بایستد و صحبت کند، گفتم که می‌خواهم گل بخرم. مکث کرد و گفت «دو تا دسته گل میشه شیش تومن ولی عمو، تو پنج تومن بده». یکی دو ثانیه بعد گفت «سه تا دسته گل میشه 9 تومن ولی عمو، تو هف تومن بده». می‌خواست باز هم تعداد دسته گل‌ها و قیمت را بالا ببرد که گفتم که من همان دو بسته را می‌خرم.

بولتن تئاتر

گل‌ها را گرفتم، گفتم می دانی معروف شدی و عکست در خبرها هست و خیلی‌ها عکست را دیده‌انئ. به من زل زد و به حرفی که زدم فکر کرد. با تعجب پرسید «راست می‌گی عمو؟». گفتم بله. با حالت تعجب و صدایی که آروم تر شده بود، پرسید «یعنی تو تلویزیون نشونم دادن؟»، گفتم که در اینترنت عکسش منتشر شده است. خوشحال شد و گفت «خب دیگه برم به بقیه کارم برسم»، دنبالش رفتم و سنش را پرسیدم که در حال حرکت بهم گفت هفت سالش است. پرسیدم مدرسه می‌روی که جواب داد «آره، کلاس دومم».

همینطور که دخترک راه می‌رفت پرسیدم «تئاتر دوست داری؟»، ایستاد و نگاه کرد و گفت «آره». چمباتمه زدم تا بتوانم خودم را هم‌قدش کنم. پرسیدم که همیشه کار می‌کند؟ که با لبخندی کودکانه گفت «عمو اول بهت دروغ گفتم، من هفت سالم نیست، هشت سالمه. هفت ساله ها کلاس اولن ولی هشت ساله‌ ها کلاس دومن». دوباره ازش پرسیدم که همیشه کار می‌کند که این بار در جوابم گفت «آره، همیشه کار می‌کنم و گل می فروشم».

نگاهش به سمت تماشاگران و اجرای تئاتر خیابانی بود که گفتم «تئاتر رو خیلی دوست داری؟»، با ذوق گفت «خیلی تئاتر دوست دارم. همیشه میام اینجا تا تئاتر ببینم و آدمایی که اینجا هستن بعضیاشون بهم لباس دادن که گذاشتم تو خونه تا برای عید بپوشمشون.»

پرسیدم پول گل فروشی را چه کار می‌کند که گفت «می‌دم پدرم، اونم بهم پول می‌ده تا پس انداز کنم و منم پولامو جمع می‌کنم و باهاش تبلت و النگوی طلا می‌خرم». با تعجب پرسیدم که تبلت داری؟ با علامت سر تأیید کرد و گفت «ولی شکست حالا بابام گفت که عیبی نداره، الانم تو قلکم چهار صد و پنج تومن دارم»، پرسیدم که 400 هزار تومن یا تک تومن، با هیجان جواب داد «چارصد هزار تومن، می‌دونی که عمو، خیلی پوله».

گفتم «نازنین خانم دوست داری بازیگر بشی»، مکث کرد و گفت «نه، خجالت می‌کشم». گفتم «همه بازیگرا اول خجالت می کشیدن که جلوی دیگران بازی کنن ولی بعدا خجالتشون برطرف شده». با هیجان به نگاه کرد و پرسید «اگه بازیگر بشم بهم پول می‌دن؟»، گفتم بله. دوباره پرسید «بازیگر بشم چقدر بهم پول می‌دن؟»، جواب دادم که نمی دانم. ذوق زده بود و می خندید، رو به من کرد و با لبخند گفت که «عمو من دیگه باید برم، اگه گلامو نفروشم دعوام می‌کنن.»

ایستادم و نگاهش کردم که به سرعت به سمت تماشاگران رفت و با جثه کوچکش، خودش را داخل صف تماشاگران کشاند. از دور با نگاهم دنبالش کردم، جلوی تماشاگر با دسته گل نرگسی که دستش بود می‌چرخید ولی نگاهش به صحنه اجرای تئاتر خیابانی بود، با نمایش می‌خندید و به بازیگرا زل زده بود. باز هم روی لبه گرد حوض تئاتر شهر نشست و به تئاتر خیابانی زل زد...

وقتی از محوطه تئاتر شهر بیرون می‌رفتم، صدای بوق ماشین‌ها و هیاهوی اطرافم، نگرانم کرد که نازنین گلفروش، دختر 8 ساله عاشق تئاتر، در این شهر پر هیاهو و شلوغ، در این شهری که هر روز خیلی از آدم‌ها چه از او گل بخرند چه نخرند، بی تفاوت از آیند‌ه اش، از کنار او عبور می‌کنند. راستی نازنین و نازنین‌ها قرارست با رویاهای رنگینشان چه کنند؟

نمایش «خانه واده» نوشته و کارگردانی محمد مساوات شب گذشته ششم بهمن ماه در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر به صحنه رفت و در دو اجرای خود با استقبال مخاطبان همراه شد.

این نمایش در اجرای اول خود به دلیل تاخیر در آغاز اجرای نمایش «لندن، رم، تهران، آمستردام» به کارگردانی آروند دشت آرای و حضور داوران بخش بین الملل در اجرای آن نمایش با تاخیر 45 دقیقه‌ای همراه بود. «خانه واده» در اجرای اول قرار بود ساعت 18:15 دقیقه روی صحنه برود اما به دلیل دیر رسیدن داوران از اجرای قبلی ساعت 19 به صحنه رفت. ازدحام در اجرای اول این نمایش یکی دیگر از دلایل تاخیر در اجرا بود.

بولتن تئاتر

استقبال زیادی از هر دو اجرای این اثر نمایشی شده بود و تماشاگران تا سه ردیف جلو صندلی ها و پله های اطراف سالن نشسته بودند. به دلیل تاخیر در اجرای اول اجرای دوم این نمایش نیز با تاخیری 50 دقیقه ای همراه شد.

نمایش «خانه واده» داستان خانواده ای هفت نفری متشکل از پدر، مادر، سه فرزند، پدربزرگ و مادربزرگ را روایت می کند که تحت نفوذ شدید پدر خانواده قرار دارند و در دنیایی متوهم و غیر واقعی روزگار می گذرانند. مخالفت پسر بزرگ خانواده با پدر آغاز بروز اختلافات است. پدر خانواده هواپیمایی خیالی را به افراد خانواده اش هدیه می کند اما تنها این پسربزرگ است که بر توهمی بودن هدیه معترض شده و آغاز به مخالفت می کند. از این پس پسر بزرگ از خانواده حذف فیزیکی می شود و همه او را مرده می پندارند. از همین جا بحران آغاز شده و به تدریج افراد دیگر خانواده نیز سر به مخالفت و انکار واقعیتی که پدر برای آنها ترسیم کرده، می زنند.

«خانه واده» مساوات اثری بر پایه فرم و حرکات بدنی بازیگران است که البته متن نیز جایگاه ویژ ای در اثر دارد و نمایش تنها به حرکات فیزیکی بازیگران مبتنی نیست. این اثر نمایشی در نگاه کلان به نقد مساله دیکتاتوری و شستشوی مغزی افراد و حذف صداهای مخالف و معترض در جوامع مختلف می پردازد. خلاقیت در فرم و تفسیر و تاویل های متفاوتی که از اثر در ذهن مخاطب شکل می گیرد این نمایش را به یکی از آثار قابل تامل جشنواره بدل کرده است.

بولتن تئاتر

اصرار پدر به تحمیل باورهایش از سوی پسر بزرگ و سپس دختر خانواده با طغیان مواجه می‌شود. این نمایش این موضوع را تصویر می کند که در صورتی که افراد با دیدن واقعیت و تفکیک آن از توهم و خیال هویت خود را بازیافته و از زیر نفوذ پدر که نماد دیکتاتوری است، خود را بیرن می کشند گویا خانواده از هم می‌پاشد! این تعبیر می تواند به حکومت های مستبد بشری و دیکتاتوری ارجاع داده شود و کارگردان نیز تلاش کرده در بستر یک خانواده، جامعه ای دیکتاتورمآب را به تصویر بکشد.

نورپردازی، گریم مناسب، بازی های فکر شده، کارگردانی و میزانس های جذاب از دیگر ویژگی های مثبت این اثر نمایشی بودند اما تکرار بیش از اندازه برخی از مفاهیم که در اجرا به بازی بی هدف بازیگران روی صحنه و ارائه چند باره اکت های نمایشی می انجامید یکی از نکاتی بود که باعث کند شدن ریتم نمایش شده بود. البته مساوات در اجرای عمومی این اثر نمایشی را به مدت زمان 90 دقیقه به صحنه برده که در اجرای جشنواره این مدت زمان به نزدیک 65 دقیقه رسیده بود.

یکی دیگر از ضعف هایی که در نمایش مخاطب را سردرگم می کرد دقایق آخر پرده پایانی کار بود چون با نظمی که مساوات در طول کار به میزانسن و طراحی حرکات بازیگران داده در پایان تماشاگر انتظار ندارد برای بیان بحران ذهنی و طغیان همه افراد خانواده شاهد این حجم از حرکات چرخشی و بدون نظم و غیرمتمرکز باشد. شاید اگر این نکات جزئی در کارگردانی و اجرای این نمایش رعایت می شد می توانستیم «خانه واده» را یکی از آثار ماندگار و به یادماندنی عرصه تئاتر بنامیم.

بولتن تئاتر

در این نمایش بانی پال شوسرن (پدربزرگ) ‌، علی محمودی (مادربزرگ)‌، محمد علی محمدی (پدر)،‌احسان بهلولی (مادر)، اسماعیل گرجی (پسر بزرگ)،‌نیما نوری زاده (دختر) و مجید عسگری (پسر کوچک) بازی می‌کردند. یکی از نکات جالب «خانه واده» زن پوشی بازیگران مرد است چون با وجودیکه نمایش سه شخصیت زن دارد از هر سه این نقش ها توسط بازیگران مرد ایفا می شود.

رویا تیموریان، بهزاد فراهانی، دانیال حکیمی، کیهان ملکی، مسعود فرتن، آرش عباسی, ابراهمی پشت کوهی، آرزو افشار، بهروز بقایی و ... از جمله مهمانان این اثر نمایشی بودند.