چرا تلویزیون خصوصی؟!

گروه سینما و تلویزیون، بسیاری از کارشناسان رسانه معتقدند وجود تلویزیون های خصوصی در کنار رادیو و تلویزیون رسمی باعث ایجاد نوعی فضای رقابتی و خروج از تک صدایی می شود و همین امر ارتقای تولیدات فرهنگی در کشور را به ارمغان خواهد آورد.

به گزارش بولتن نیوز، رسانه ها رکن چهارم دموکراسی محسوب می شوند زیرا می توانند ضمن تاثیرگذاری بر افکار عمومی و جریان سازی اجتماعی، امتیازات و نقاط قوت متعددی برای گردانندگان خود داشته باشند. یکی از مهمترین ارکان فعالیت رسانه ها آزادی در بیان واقعیات به دور از سوگیری های رایج در جامعه است اما در بسیاری از موارد این اصل بنیادین به دلایل مختلف نادیده گرفته می شود یا اینکه رسانه ها با دگرگون جلوه دادن واقعیت، هدفی دیگر را دنبال می کنند.

یکی از ارکان مهم پیشرفت در هر زمینه علمی، انسانی و اجتماعی، رقابت سالم در فضایی مناسب است. ارتقا و رشد کمی و کیفی در یک فضای رقابت آمیز بسیار بهتر و بیشتر از یک فضای غیرپویا و یک طرفه اتفاق می افتد؛ این امر در عرصه ی اطلاع رسانی نیز کاملا مشهود است. نمونه ی بارز این اثرگذاری را در تعداد بالای رسانه های مکتوب و دیجیتالی و رقابت سخت آن ها می بینیم که باعث رشد چشمگیر این رسانه ها از جمله روزنامه ها و نشریات و وبسایت ها شده است.

مدتی است که کارکرد مهمترین رسانه و اطلاع رسانی در کشور مان یعنی صدا و سیما با طرح مباحثی در مورد راه اندازی رقبای رسانه یی و شبکه های تلویزیونی خصوصی با چالش روبرو شده است. بسیاری معتقدند فضای کنونی تولید محتوا در عرصه رادیو و تلویزیون به دلیل انحصار آن در دست سازمان صدا و سیما، به صورت یکطرفه صورت می گیرد و نبود رقابت در این عرصه باعث تنزل تولید محتوا شده است.

حرکت رو به رشد شبکه های خصوصی در جهان

در بسیاری از کشورهای جهان برای اطلاع رسانی بهتر و همچنین ایجاد رقابت برای بهبود کیفیت و حتی جلوگیری از انحصار به وجود رسانه های متعدد تاکید شده است.

حتی امروز بسیاری از کشورهای کم تاثیر در عرصه های بین المللی نیز به ضرورت وجود رسانه های غیردولتی پی برده اند و سیاست های حمایتی در این زمینه دارند. این کشورها قوانین را به گونه یی طراحی و اجرا می کنند که با داشتن تضمین های پر قدرت و همچنین نظارت های کامل به هیچ عنوان فرصتی را برای عبور و تخطی از خطوط قرمز تدوین شده در راستای منافع ملی به این رسانه ها نمی دهند.

بسیاری از کشورهای منطقه از جمله عراق، ترکیه و حتی افغانستان هرکدام علاوه بر رادیو و تلویزیون رسمی، رادیوها و تلویزیون های متعدد خصوصی ها دارند.

در چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران قرار است تا سال 1404 ایران به رتبه ی اول در خاورمیانه تبدیل شود. منظور چشم انداز این نیست که تعداد شبکه های تلویزیونی ما به این تعداد افزایش یابد اما نکته این است که موضوعات مهمی همچون اطلاع رسانی، آزادی سلیقه ها و احترام به خواسته ی مخاطب و به ویژه خروج از انحصار و ایجاد یک رقابت سالم در فضای رسانه یی از مهمترین مسایلی است که باعث عقب ماندن ما در این رقابت سخت با کشورهای منطقه می شود.

به طور قطع همه ی شبکه های یک کشور به موضوع خاص خبری، تفریحی، ورزشی یا دینی نمی پردازند و هر یک با هدفگذاری خاص خود تلاش دارند ضمن توجه به مسایل کلانی همچون کارآفرینی، جلب مخاطب و غیره ویژگی مشترکی را رعایت کنند و آن ویژگی نیز رعایت چارچوب های تصریح شده در قانون اساسی این کشور و توجه به منافع ملی کشورشان و رعایت خطوط قرمز اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور و مخاطبان است.

حتی در کشور فلسطین نیز ایستگاه های پخش شبکه های خصوصی تلویزیونی از چند سال قبل مشغول به فعالیت شده اند و بر اساس گزارش چند سال قبل «ولید بتراوی» یکی از دانشجویان رشته ارتباطات در دانشگاه «لستر» انگلیس، فلسطینی ها تا قبل از شروع انتفاضه و آغاز روند فرایند صلح، در سال های ابتدایی دهه ی 1990 میلادی قادر نبودند تصویری را که رسانه های غربی برای آن ها ایجاد کرده بودند تغییر دهند اما بعد از آغاز فرایند صلح آن ها این فرصت را به دست آوردند تا از نگاه جهانیان نسبت به خود آگاه شوند و خود را به جهان معرفی کنند. تا پیش از این، آن ها مجبور بودند تنها شبکه های اسراییلی، سوری، لبنانی و مصری یا اردنی را به تماشا بنشینند اما بعد از پیمان اسلو در سال 1993، مقام های فلسطینی شرکت رسانه یی Palestinian Broadcasting Corporation را ایجاد کردند. این برهه آغازی بود بر روندی که تا حدود 10 سال بعد شبکه های خصوصی در این اراضی رشد چشمگیری پیدا کردند و اوایل قرن 21 میلادی تعداد شبکه های خصوصی در فلسطین به بیش از 30 شبکه رسید.

گرچه بیشتر این شبکه ها و ایستگاه های تلویزیونی در حیطه ها کارکردهای آموزشی فعالیت می کنند اما به طور کلی بیش از 23 درصد برنامه های آن ها سیاسی و 39 درصد سرگرمی و مابقی در حوزه های ورزشی، فرهنگی، آموزشی و دینی است.


رسانه های نوین تهدیدی برای تلویزیون دولتی

به نظر بسیاری از کارشناسان و فعالان رسانه یی، شبکه های تلویزیونی خصوصی از ملزومات آینده نه چندان دور خواهند بود. اکنون از طریق اینترنت می توان بسیاری از شبکه های تلویزیونی را مشاهده کرد و همین امر باعث افزایش شبکه های تلویزیونی اینترنتی در دو سه سال آینده در کشورمان می شود. هر کدام از این شبکه ها نیز قادر خواهند بود تا اخبار، گزارش ها، برنامه های مستند و حتی سریال هایی را با قابلیت جلب آگهی تولید کنند.

مدیر روابط عمومی یکی از ماهنامه های تحلیلی سیاسی کشور در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا تصریح کرد: واقعیتی که تا چند سال آینده اتفاق می افتد این است که رسانه ی ملی به وسیله ی شبکه های اینترنتی در محاق قرار می گیرد زیرا بسیاری از خبرگزاری ها توانسته اند صوت و تصویر را راه اندازی کنند. اکنون یک آمار جالب در آمریکا این است که بیش از 70 درصد از مبادلات دریافت و ارسال در فضای مجازی، تصویر است این انتقال ها نه به صورت عکس بلکه به صورت فیلم هستند و دیرزمانی نخواهد بود که کشور ما نیز به این سو حرکت می کند و در این صورت ممکن است که رسانه ی ملی منزوی شود. درواقع همان بلایی که شبکه های اجتماعی بر سر روزنامه ها و خبرگزاری ها ممکن است بیاورند تلویزیون های اینترنتی ممکن است بر شبکه های رسمی تلویزیونی بیاورند.

در این موضوع که باید به صورت قانونمند و با فکر و مدیریت شده عمل کرد، هیچ شکی وجود ندارد اما این هراس نباید باعث شود که جلوی راه اندازی شبکه های خصوصی گرفته شود. به نظر کارشناسان، رسانه یک فرصت است تا همه نظرات خود را بگویند، پس همه باید از این فرصت استفاده کنند. گرچه در این راه تهدیدهایی نیز وجود دارد اما باید با آماده کردن زمینه های قانونی و با توجه به فرهنگ عمومی جامعه به این سو حرکت کرد.

برخی اعتقاد دارند وبسایت «آپارات» نمونه ی بسیار خوبی از راه اندازی شبکه های تلویزیونی بوده است که ضمن رعایت همه ی موازین جمهوری اسلامی توانسته است در سطحی کوچکتر با شبکه ی یوتیوب در داخل کشور رقابت کند.

«نعمت احمدی» وکیل دادگستری و فعال رسانه یی در مورد راه اندازی شبکه های خصوصی تلویزیونی به پژوهشگر ایرنا گفت: ما زمانی می توانیم رادیو و تلویزیون موفقی داشته باشیم که از حالت انحصاری خارج شویم. ما اصل 44 قانون اساسی را در زمینه اقتصاد داریم. در اصل 44 سه اقتصاد دولتی، تعاونی و خصوصی مطرح شده است. بیمه، بانک، مخابرات، سدها، بنادر، هواپیما و غیره به عنوان اقتصاد دولتی مطرح شده بودند که به صورت خصوصی هم ایجاد شده اند. ما در همه زمینه ها همچون بیمه و بانک و هواپیمایی، بخش خصوصی ایجاد کرده ایم به جز رادیو تلویزیون . ما حتی در مورد نام آن هم مشکل داریم؛ آیا همه ی مدیران صدا و سیما تاکنون به فرزند خود گفته اند که سیما را روشن و صدا را خاموش کن؟ ما با اسم آن مساله داریم و هنوز مشکل اسم را حل نکرده ایم.

رقابت عامل ارتقای کیفیت صدا و سیما

«امیرعلی امیری» مدیر تارنمای خبری و تحلیلی تابناک هم در این زمینه به پژوهشگر ایرنا گفت: من با بعضی از دوستانم که صحبت می کردم عنوان داشتم که یکی از اشتباهات فاحشی که صورت گرفته، جلوگیری از راه اندازی شبکه های تلویزیونی خصوصی است. این اشتباهی است که ما را سال ها عقب انداخته و می اندازد.

وی تاکید کرد: تنها راه مقابله با شبکه های تلویزیونی ماهواره یی این است که مجوز تاسیس شبکه های تلویزیونی خصوصی داده شود. صدا و سیمای ما بیش از بیست و پنج سال است که بر روی توسعه کار می کند و توانسته است با هزینه های گزاف آن را به 30 شبکه برساند؛ یعنی سالی یک شبکه. درصورتی که ما با مجوز دادن به شبکه های خصوصی می توانیم این بیست و پنج شبکه را در یک سال داشته باشیم؛ تا زمانی که این کار را نکنیم و مجوز تولید محتوا به این شکل داده نشود نمی توانیم در این مقابله شرکت کنیم.

وی در مورد اینکه چه هراسی در این مورد وجود دارد نیز ابراز داشت: من تعجب می کنم از سیاستگذارانی که این همه بر مردمی شدن تاکید می کنند چرا در این بحث جلوی مردمی شدن تلویزیون را می گیرند در حالی که امکان نظارت و جلوگیری از هر گونه انحرافی در این شبکه ها به خوبی وجود دارد. وقتی ما می توانیم سایت های اینترنتی که تعداد آن ها میلیونی است بررسی یا فیلتر کنیم شبکه های تلویزیونی را چرا نمی توانیم؟ ما از چه می ترسیم؟ من نمی دانم دلیل این وحشت بی جا چیست.

امیری در مورد مزایای راه اندازی شبکه های خصوصی نیز گفت: راه اندازی شبکه های خصوصی در داخل کشور توان مقابله با شبکه های تلویزیونی ماهواره یی را بیشتر و برابر با آن ها می کند؛ زیرا اکنون در جنگ نابرابر فرهنگی هستیم و این کار قدرت ما در این جنگ فرهنگی را بالا می برد. دوم اینکه مردمی می شود. اگر صدا و سیمای ما صد شبکه را راه اندازی کند که با یک دیدگاه اداره می شود؛ تاثیر ندارد. در این بخش تک صدایی است اما در صورت راه اندازی شبکه های خصوصی همه ی سلیقه ها می آیند و نوآوری می شود. موضوع بعد اینکه ما از کدام فعالیتی که مردمی کردیم ضرر دیده ایم که اکنون از این راه می ترسیم. اگر این حوزه مردمی شود لشکری از آدم هایی که در این رشته علاقه و استعداد دارند وارد می شوند.

«محمد رضا رضوانی» مدیر روابط عمومی روزنامه ی «جوان» نیز در مورد ضرورت راه اندازی شبکه های خصوصی تلویزیونی به گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: رسانه ها و تلویزیون های خصوصی اگر تحت نظارت باشند و هدایت گرانه باشند، می توانند مفید واقع شوند؛ البته این نظارت نباید خود تبدیل به معضل شود. وقتی تلویزیون های خصوصی به وجود بیایند رقابت بیشتر می شود. تلاش های بیشتری برای افزایش کیفیت صورت می گیرد. وقتی که انحصار از دست گروهی خارج شود، مجبور خواهند شد محصول بهتری را ارایه کنند تا در بین شبکه های مشابه وضعیت بهتری پیدا کنند.

وی با بیان اینکه راه اندازی شبکه های تلویزیونی خصوصی شمشیر دو لبه است، افزود: در کشوری مثل ما که از لحاظ اندیشه یی، مذهبی و حساس است نباید شبکه های خصوصی به گونه یی به وجود بیایند که تاثیرات منفی فکری، اجتماعی و سیاسی بر جامعه داشته باشند.

رضوانی افزود: نظارت هدایت گرانه بیشتر در این زمینه مطرح می شود زیرا خیلی ها سرمایه گذاری زیادی برای تغییر فرهنگ مردم ما می کنند و حاضرند پول زیادی خرج کنند، می توانند مشکل هم ایجاد کنند کما اینکه اکنون شبکه های ماهواره یی این کار را هم می کنند. من به طور کلی موافق راه اندازی شبکه های خصوصی تلویزیونی هستم. اگر فضا را بازتر و خط و خطوط را برای آن ها تعریف کنیم خیلی از شبکه های خصوصی می توانند موثر باشند. اگر خط قرمزها مشخص شوند و برنامه یی برای آن داشته باشیم می توان این شبکه های خصوصی تلویزیونی را ایجاد کرد.