سوره 25. فرقان آیه 58
وَتَوَکلْ عَلَی الْحَی الَّذِی لَا یمُوتُ وَسَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَکفَی بِهِ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِیراً
و بر (خدای) زندهای که هرگز نمیمیرد توکل کن و به ستایش او تسبیحگوی همین بس که او به گناهان بندگانش آگاهی دقیق دارد.
واژهی «توکل» با مشتقّاتش هفتاد بار در قرآن آمده است. توکل به معنای تکیه کردن بر خدا و وکیل گرفتن او در کارها است.
در
آیهی قبل به پیامبر فرمود: به مردم بگو: من مزدی از شما نمیخواهم، گویا
در این آیه میفرماید: رهبران دینی که به مال مردم چشمداشتی ندارند، برای
زندگی خود باید تنها به خداوند توکل نمایند.
توکل بر خداوند به معنای رها کردن تلاش و کوشش نیست.
چنانکه مولوی میگوید:
گفت پیغمبر به آواز بلند با توکل زانوی اشتر ببند
رمز الکاسب حبیب اللّه شنو از توکل در سبب کاهل مشو
رو توکل کن تو با کسب ای عمو جهد میکن کسب میکن مو به مو
* تکیهی فانی بر فانی لغو است. «توکل علی الحی الّذی لایموت»
* تکیهی ضعیف بر ضعیف لغو است. «توکل علی... الّذی خلق السموات»
* تکیهی جاهل بر جاهل لغو است. «توکل علی الحی الّذی... خبیرا»
* انبیا نیز به موعظه و تذکر الهی نیاز دارند. «و توکل»
* حیات ابدی مخصوص خداست. «الحی الّذی لایموت»
*
خدایی را وکیل بگیر که برای همیشه زنده است و اگر امروز به دشمن مهلت داد
تا شاید از کارشکنی و کفر دست بردارد، فردا فرصت و مهلت دارد تا از او
انتقام گیرد. «لایموت»
* توکل قلبی باید با تسبیح و حمد عملی همراه باشد. «و سبّح بحمد»
* خداوند به کارهای جزئی مردم علم دقیق دارد. «بذنوب عباده»
* گناهکاران نیز بندگان خدا هستند. «ذنوب عباده»
* ایمان انسان به این که خداوند بر گناهانش آگاه است، بهترین اهرم برای پیدایش تقواست. «بذنوب عباده»
*
آگاهی خداوند بر گناهان مردم، علاوه بر اینکه تهدیدی برای کفّار است، برای
پیامبر نیز تسلّی و دلداری میباشد که نگران نباش، ما از کارشکنیهای آنان
آگاهیم و به حساب کفّار لجوج میرسیم. «و کفی به بذنوب عباده خبیراً»
در توکل تکیه بر غیری خطاست
نیست کسبی از توکل خوبتر
چیست از تسلیم خود محبوبتر
مولانا