نگاهی به آیین های رمضان در کشورهای اسلامی

ماه مبارک در هندوستان
ماه رمضان نزد مسلمانان هند با جمعیتی بیش از 200میلیون نفر از اهمیت خاصی برخوردار است، به طوریکه در دهه سوم ماه شعبان و در آستانه فرا رسیدن ماه مهمانی خدا مسلمانان با غبارروبی و تمیز کردن مساجد، خود را برای استقبال از ماه مبارک رمضان آماده می کنند.


همچنین مسلمانان با رنگ آمیزی و استفاده از انواع خشبوکننده ها و پارچه های متنوع با تزیین اماکن و مساجد زمینه جذب و حضور بیشتر مردم به این اماکن در این ماه را فراهم می کنند. مسلمانان در هند به طور معمول 10 روز آخر ماه مبارک رمضان را به اعتکاف می گذرانند و توجه خاصی به شب های قدر دارند، به همین خاطر در شب قدر بهترین لباس ها را می پوشند. مسلمانان این کشور در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان به زیارت قبور مي روند و بر سر مزار آنان قرآن تلاوت می کنند.

در کشور هند، جمعه آخر ماه مبارک رمضان «جمعه وداع» نامیده می شوند و به همین مناسبت مسلمانان به بزرگ ترین مسجد خود در شهر"حیدرآباد" با نام "مکه" می روند و نمازجمعه را برپا می دارند و پنجشنبه شب خیابان های مجاور را مسدود کرده و آنجا را پاكيزه مي كنند. روزه داران در این ماه، روزه خود را با نمک، آب و خرما باز می کنند.

ماه مبارک رمضان در مالزی
آغاز ماه مبارك رمضان در مالزی به دلیل تنوع قومی گسترده و حضور اقلیت قابل توجهی از چينی ها و هندوها، تا حدودی متفاوت از ديگر كشورهای اسلامی است. ولی با این حال ماه رمضان در بين ‪ ۶۰‬درصد جمعيت مسلمان مالزی همچون ديگر كشورهای اسلامی با آداب و سنن خاص همراه است.


با آغاز ماه رمضان چهره اكثر شهرهای اين كشور رنگ و بوی مذهبی به خود گرفته و فعال شدن بيشتر مساجد و پخش مداوم دعا، نيايش و قرآن، آذين بندی خيابان ها، افزايش فعاليت‌های فرهنگی مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات اين كشور، برپايی بازارهای مخصوص رمضان و تعطيلی روزانه برخی از رستوران های مسلمانان از جمله ويژگی های اين ماه مبارک در مالزی محسوب می شود. يكی از جلوه‌های بارز ماه مبارك رمضان در مالزی كه همچنين به عنوان يك سنت ديرينه در اين كشور تلقی می شود، راه اندازی بازارهای رمضان با عنوان محلی «پاسار مالام» است كه در ايام اين ماه همه روزه در گوشه و كنار شهرها هنگام افطار برپا مي‌شود.

در اكثر مساجد مالزی، به ويژه مساجد بزرگ اين كشور، هر شب سفره افطار برقرار است و با گفتن اذان مغرب مردم در مساجد با خرما و شربت روزه خود را باز می كنند و در نماز مغرب شركت می كنند. پس از نماز مغرب هم سفره افطار كامل شده و از روزه داران با انواع غذاهای بومی و سنتی پذيرايی می شود.


برپايی نماز تراويح ازجمله ديگر رسوم مسلمانان اين كشور در ايام رمضان محسوب می شود، به طوری كه مردم اين كشور پس از افطار و اقامه نماز مغرب به صورت گروهی به مساجد رفته و مراسم نماز تراويح را به عنوان يك وظيفه عبادی به جای می آورند.

ماه مبارک رمضان در کویت
در ماه رمضان فضای روحانی و خاصی بر سرتاسر کشور کویت حکم فرما است. هرساله در روز آخر شعبان مراسم ویژه ای به نام «قریش» برگزار می شود که در این مراسم، مردم پایان ماه شعبان و فرارسیدن ماه مبارک رمضان را جشن و شرینی و حلوای خاصی را بین مردم و خانواده ها توزیع می کنند.

همچنین در پنج روز اول ماه مبارک مردم در دیدارهای خیابانی و یا با حضور در خانه بزرگان فرا رسیدن ماه رمضان را به هم تبریک می گویند و در این چند روز کمتر کسی در خانه باقی می ماند. همچنین مردم در دیوانیه ها که محل هایی برای تجمع اهالی یک قوم یا محله اند برای دیدار و گفت وگو با بزرگان خود جمع می شوند و فرا رسیدن ماه مبارک رمضان را به یکدیگر تبریک می گویند. در نیمه ماه رمضان و در روز تولد امام حسن مجتبی (ع) نیز مراسم خاصی در این کشور برگزار می شود به گونه ای که پس از افطار کودکان با لباس های سنتی و نو به خیابان ها آمده و با سردادن سرودهای محلی ویژه ای این روز را تبریک می گویند.


از دیگر سنت های زیبای ماه رمضان در کویت حضور بیشتر مردم به ویژه جوانان در مساجد است و جوانان بدین صورت می کوشند در برنامه نماز های مستحبی با نام(تراویح) که برادران اهل سنت به آن معتقدند شرکت کنند. همچنین از دیگر آیین ها ی رمضان در کویت برگزاری مراسم افطار دسته جمعی است. از روز اول ماه رمضان در همه محله ها در کنار خیابان ها خیمه هایی دیده می شود که به توزیع افطار بین مردم می پردازند. در کویت نیز مانند دیگر کشورهای عربی افرادی با نام «مسحراتی» وجود دارند که در سحرهای ماه رمضان مردم را از خواب بیدار می کنند. تأکید مردم کویت بر اقامه نماز صبح در مساجد از نکات قابل توجه دیگر کویتی ها می باشد.

ماه مبارک رمضان در ترکیه
ماه رمضان در تركيه و در ميان مسلمانان اين كشور از اهميت خاصی برخوردار است و با فرارسيدن اين ماه مبارك، مردم مسلمان تركيه همگام با ساير مسلمانان جهان با شور و شعف به استقبال اين ماه پربركت می روند‌.


آغاز ماه مبارك رمضان در تركيه بسيار شاخص و موردتوجه است و حتی غيرمسلمانان نيز با اين مسأله به خوبی آشنا هستند. مسلمانان در تركيه قبل از شروع ماه رمضان به تزئين خيابان‌ها و مساجد می پردازند و با چراغانی كردن مساجد و گذرها، آمدن ماه رمضان را به يكديگر تبريك می گويند. بازار عطارين كه يكی از مهم‌ترين و بزرگ‌ترين بازارهای قديمی تجاری در كلان‌شهر استانبول است، در ايام ماه رمضان ازدحام شديدی جهت خريد و فروش در آن به چشم می خورد و مسلمانان به خريد مايحتاج اين ماه به‌ويژه انواع شيرينی ها و غذاهای مخصوص اين ماه اقدام می كنند.

طی ايام ماه مبارك رمضان در برخی از شهرهای تركيه چادرها و خيمه‌هايی در ميادين و اماكن عمومی به منظور افطاری دادن برپاست تا كسانی را كه هنگام افطاری در منزل نيستند يا در حال رانندگی اند افطاری دهند. هنگام سحر علاوه بر بانگ مناجات مساجد براساس عادتی ديرينه و قديمی سحرخوان ها به خيابان‌ها و كوچه‌ها آمده و براي بيدار كردن مسلمانان جهت خوردن سحری و اقامه نماز آواز سر می دهد.


همچنین با شروع ماه مبارك رمضان در استانبول نمايشگاه بزرگی از كتاب‌های اسلامی نيز برگزار می شود كه تا پايان ماه رمضان ادامه دارد و در آن به ارائه كتاب‌های دينی می پردازند. برنامه ديگر در ماه مبارك رمضان به نمايش گذاشتن «خرقه شريف» (منسوب به نبی مكرم اسلام(ص)) است كه در استانبول واقع است. نمايش خرقه شريف بسيار مورد توجه مردم تركيه است و از اقصی نقاط اين كشور برای ديدن آن به استانبول مسافرت می كنند.

مبارک رمضان در جمهوری آذربایجان
مسلمانان جمهوری آذربايجان ماه رمضان را «ماه عروج» می نامند و يك هفته قبل از حلول ماه مبارك به تدارك جشن می پردازند.

مسلمانان اين كشور با حلول اين ماه مسابقه اسب سواری و جشن های ملی خود را برگزار می كنند. در اين ماه صبر، دوری از رذايل و فراموشی اختلافات از ويژگی های بارز مسلمانان آذربايجان است. همچنین خانواده هاي آذربايجانی پتنوس های غذا را برای هديه به خانواده های دوست و همسايه خود يا به عنوان احسان به فقرا و نيازمندان می دهند.

در این ماه اکثر رستوران ها به حالت تعطیل در می آیند و افرادی که به عنوان خواننده در این رستوران ها برنامه موسیقی اجرا می نمایند به احترام ماه مبارک رمضان برنامه های خود را تعطیل می نمایند.

همچنین در این ماه در اکثر مساجد سفره احسان بر پا می گردد و به طور کلی مساجد در این ماه از ازدحام بیشتری نسبت به ماه‌های دیگر برخوردار است، به‌ویژه مساجد بزرگ كه مسلمانان جمهوری آذربایجان نماز را در این مساجد باشكوه به جماعت بجای می‌آورند.

در این ماه علاوه بر مساجد، مقبره برخی امامزادگان نسبت به ماههای قبل زائران بیشتری دارند و در این محل ها نیز افراد ثروتمند با انجام قربانی و... به نیازمندان کمک می کنند. از جمله موارد قابل تامل در این کشور این است که برخی زنان جمهوری آذربایجان که حجاب اسلامی ندارند نیز نسبت به گرفتن روزه اهتمام می ورزند و همچنین افرادی هستند که به دلیل عدم شناخت کافی از شعایر دینی روزه می گیرند لیکن نماز بجا نمی آورند!!

ماه مبارک رمضان در نیجریه
مردم نیجریه با تمیز و آماده کردن مساجد برای اقامۀ نماز و جلسات قرآن و تفسیر، به استقبال ماه مبارک رمضان می ‏روند.

با ثبوت هلال، مردم در این کشور جشن‏های باشکوهی برگزار می ‏کنند و با زدن طبل در خیابان‏ ها می‏چرخند و سرود می‏ خوانند. مسلمانان این کشور با همسایگان خود افطاری را تناول می کنند و افطاری ها را در سینی ها و طبق هایی در نزدیک مساجد قرار داده و پس از ادای نماز مغرب با یکدیگر مشغول افطاری خوردن می شوند، همچنین زنان نیز در مکان های مخصوصی با یکدیگر روزه خود را باز می کنند.

زنان مسلمان در این ماه غذایی چون "العصیده"، "الدویا" و "اذنجی" را تهیه می کنند و در سحری نیز غذایی مانند"التو" و شیر و چای می خورند. از عادت های بسیار پسندیده مسلمانانان این کشور در این ماه مبارک، فرستادن زیاد صلوات، خواندن مناجات ها و دعاهای مخصوص است.

همچنین ثروتمندان نیجریه در این ماه به دیگران هدیه و فقرا را اطعام می‌کنند. علاوه بر این، ثروتمندان در بعضی از ایالت‏ های 36گانه تیجریه، بودجه‌ای مخصوص برای تهیه افطار و سحری فقرا اختصاص می‌دهند.

ماه مبارک رمضان در افغانستان
 رمضان در افغانستان متفاوت اما همانند ساير كشورهای اسلامی شور و حال ديگری دارد. مردم افغانستان ‏آداب و رسوم خاصی دارند و از چند روز قبل به پيشواز ماه رمضان می روند. بسياری از مردم این کشور روزهای آخر ماه شعبان را روزه می گيرند و به اين ترتيب از ماه رمضان استقبال ‏می كنند.

همچنین افغانیان قبل از ماه رمضان به جارو و غبار روبی مساجد پرداخته تا آن را برای استقبال پرشور ‏مردم از منابر وعظ و ميهمانی خدا آماده كنند. در اين ماه به جای موسيقی از خانه ها و بازار، صدای مداحی و منقبت(نعت) رسول گرامی اسلام(ص) و ‏ساير بزرگان دينی شنيده می شود.‏ افطاری دادن به فقراء و كمك به آنها در بين مردم افغانستان مرسوم است و در مساجد هر كسی سعی دارد با ‏دادن افطاری كسب فيض كند، گاه سبقت گرفتن مردم برای دادن افطاری بر ديگران ديدنی است.


سفره‌های مردم در ماه رمضان اندكی رنگين‌تر از سابق می شود. چاشنی سفره حتی در خانواده های فقير ‏هيچ‌گاه ترك نمی شود و نوع ترشی خاص افغانی به نام چتنی تهيه می نمايند. زولبيا كه مردم افغانستان آن را "جلبی" می نامند طرفداران زيادی در اين ماه دارد.

در اين ماه غذاخوری ها و رستوران ها، به دستور دولت تعطيل می شوند و بازار ترشی و "جلبی" در افغانستان گرم می شود.

و بلاخره ماه مبارک رمضان در ایران


در گذشته مردم ایران برای استقبال از ماه رمضان آداب و آیین به خصوصی داشتند. آدابی چون نقاره زنی، کلوخ اندازون، خاک گیری، بازسازی و نوسازی مساجد و قالی های آنها، ریزه خوانی و مناجات خوانی که امروزه به دلیل اقتضائات زندگی شهری این آداب و رسوم در برخی مناطق کمرنگ شده یا از میان رفته است.

از آن جا که ماه مبارک رمضان در کشورمان از دیرباز شامل آواها و آیین‌های خاص بوده‌است و در هر منطقه و هر شهر آداب و رسومی خاص حکمفرماست که در قسمت آتی این یادداشت که در روزهای آتی به طبع خواهد رسید به تفصیل به آن ها خواهیم پرداخت.