بيگانگي مسئولان با استعفا

«استعفا» واژه ای که در ادبیات مدیران و مسئولان، اعتنایی به آن نمی شود و گویا مدت هاست از واژه نامه مدیریتی ایران پاک شده است. به ویژه اگر پای فاجعه، قصور و اشتباهی در میان باشد. حالا چند روزی از فاجعه آتش سوزی مدرسه  ای در استان آذربایجان غربی می گذرد. حادثه ای که دخترکان معصوم محصل را به کام شعله های آتش بخاری نفتی فرستاد. با این حال، نگاهی به واکنش های وزیر اموزش و پرورش پس از این فاجعه، نشان می دهد که حاجی بابایی در چندمین حادثه دانش آموزی به دلایل مختلف در زمان وزارتش، نه تنها خیال استعفا ندارد، بلکه بی اعتنا به فشارهای نمایندگان مجلس و افکار عمومی، با جدیت از ادامه حضورش در وزارتخانه و اهداف مهم تر می گوید. موضوعی که البته در میان مدیران و مسئولان کشورهای دیگر، با شیوه ای متفاوت دنبال می شود.

از هاراگیری تا استعفا و عذرخواهی

استعفا به دلیل کوتاهی در مدیریت و مسئولیت، مدت هاست یکی از شیوه های رایج مدیریتی در دنیاست. آن هم با شکل های مختلف. ژاپنی ها بر اساس یک رسم قدیمی در بین سامورایی ها، پس از وقوع حادثه یا فاجعه ای در سازمان یا بخش تحت مسئولیت شان، دست به هاراگیری می زنند. اقدامی که با فروبردن شمشیر به شکم و خودکشی، پایان عمر فرد را رقم می زند. یک نمونه هاراگیری مسئولان ژاپنی در سال 1388 اتفاق افتاد. وقتی که پلیس ژاپن،جسد سویچی ناکاگاوا وزیر دارایی پیشین این کشور را که به دنبال رسوایی اخلاقی ناچار به استعفا شده بود، در حمام خانه‌اش پیدا کرد.

اما اگر از این شیوه غیرمعمول و نابخردانه ژاپنی ها بگذریم، در کشورهای دیگر نیز مدیران، مسئولان، وزرای کابینه و حتی نخست وزیر و رئیس جمهور با وقوع یک حادثه و فاجعه از سمت خود استعفا می کنند.استعفایی که البته معنای شانه خالی کردن از مسئولیت نیست و در عرف مدیریتی، نوعی عذرخواهی تلقی می شود. جدیدترین نمونه این نوع استعفا، حدود بیست روز قبل در مصر اتفاق افتاد. جایی که وزیر حمل و نقل و رئیس راه آهن مصر در پی برخورد اتوبوس دانش آموزان مصری با یک قطار که منجر به مرگ 47 دانش آموز شد از سمت خود استعفا دادند و بلافاصله مورد بازجویی قرار گرفتند.

عذرخواهی که به طلبکاری بدل شد

وقتی ششم دیماه سال 71، خودروی حامل دانش آموزان مدرسه دخترانه هاجر در سراشیبی خیابان ولنجک تهران دچار سانحه شد و تصادفی مرگبار را با 19 کشته و 4 زخمی رقم زد، شاید کسی هنوز منتظر استعفای وزیر وقت نبود. گریه های جانسوز مادران و پدران دخترکان دانش آموز هم انگار تاثیری بر مسئولان نداشت و البته آن موقع شاید بیشترین انتظار، عذر خواهی بود. 10 سال بعد هم وقتی دختران دانش اموز مدرسه «طه» در شهرک کاروان، در جریان قایق سواری در استخر پارک شهر تهران غرق شدند و جان باختند، شهردار وقت منطقه با تاثر مقابل دوربیتن ها قرار گرفت و گفت داغ این مصیبت به قدری آزرده اش کرده است که حاضر است همین الان استعفا بدهد.

اما کم کم با تکرار حوادث و فجایع، فرهنگ پاسخگویی مسئولان و وزیران هم به شیوه ای عجیب تغییر کرد.

حتی اگر سرم هم برود ...

خبرنگاران، شاید هنوز واکنش وزیر راه دولت هشتم به سوانح متعدد هوایی در یک دوره کوتاه را یادشان باشد. وقتی «احمد خرم» به عنوان وزیروقت  راه و ترابری  با پرسش های متعدد خبرنگاران درباره امنیت مسافرت های هوایی و درخواست استعفا پس از چند حادثه پیاپی مواجه شد این طور پاسخ داد:«این همه کشته در مسافرت های جاده ای، شما گیر داده اید به سقوط چندتا هواپیما؟ بروید ان ها را پیگیری کنید».

خرم البته یک بار دیگر هم در پاسخ به شایعه استعفایش از وزارت درباره جنجال هزینه های فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره)پاسخ قابل تاملی داده بود. او 25 فروردین 83 در حاشیه جلسه هیات دولت به خبرنگاران گفته بود:«حتی اگر سرم هم برود استعفا نمی دهم.»

خبرنگاران باید استعفا بدهند

اما بی شک، وزارت آموزش و پرورش در سال های اخیر خبرسازترین وزارت خانه در حوزه اتفاقات دردناک و مرگ دانش آموزان باشد. «حمیدرضا حاجی بابایی» هم البته درصدر این خبرسازی ها بوده است. کشته شدن دانش آموزان در سوانح جاده ای ، آتش سوزی در چند مدرسه شهری و روستایی در نقاط مختلف و البته حوادث دیگر سبب شده تا دوربین ها و میکروفون ها بیش از پیش به سمت وزیر اموزش و پرورش بگردد. آقای وزیر هم که البته میانه خوبی با دوربین و میکروفون دارد سعی می کند به شیوه های منحصر به دولت دهم پاسخگویی کند.

حاجی بابایی 17 آذر در پاسخ به سئوال خبرنگاري درباره  درخواست نمایندگان مجلس برای استعفای وزیر آموزش و پرورش با خنده گفته بود:«شما خبرنگاران را چی؟ شما را برکنار کنیم یا نه؟ اگر به موقع خبر می دادید و مواظب مدرسه شین آباد پیرانشهر بودید این اتفاق روی نمی داد.»

وزیر آموزش و پرورش البته 19 اذرماه امسال هم وقتی به صحن علنی مجلس رفته بود پس از گزارش ماجرای آتش سوزی مدرسه دخترانه پیرانشهر، در اظهارنظری جالب گفت:«از الان تا قیامت بابت هر اتفاقی که در آموزش و پرورش می‌افتد عذرخواهی می‌کنم.»

ما استعفا نمی دهیم!

وزارت راه و شهرسازی و وزارت اموزش و پرورش شاید پرحادثه ترین وزارتخانه های کابینه در سالهای اخیر باشند. اما موضوع استعفا، گریبان وزارت خانه ها و نهادهای دیگر را هم گرفته است. وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی در موضوع اختلاس 30 هزار میلیارد ریالی، وزارت ارشاد در موضوع اکران فیلم های مساله دار، وزارت بازرگانی در جریان مسائل مربوط به گرانی و فشار اقتصادی، سازمان حفاظت محیط زیست درباره مسائل مربوط به خشک شدن دریاچه ارومیه و هجوم ریزگردها به استانهای غربی، سازمان میراث فرهنگی درباره موضوع تخریب های پیاپی آثار تاریخی و میراث فرهنگی، وزارت ورزش و روسای فدراسیون های مختلف به ویژه فدراسیون فوتبال درباره شکست های پیاپی تیم های ملی فوتبال ایران و ...

شاید وزرای دولت های مختلف، هیچگونه سنخیتی از نظر سیاست های مدیریتی و دیدگاه های سیاسی نداشته باشند. اما اتفاقات این سال ها نشان داده همگی آنها در یک نقطه مشترک به هم می رسند: بیگانگی با استعفا در واکنش به حوادث و فجایع!(مهر)