آقای رئیس جمهور، مردم طاقت اثر آزادسازی نرخ ارز نیمایی و افزایش قیمت ها را ندارند / به جای افزایش قیمت ها به ظرفیت و توان اقتصاد و مردم توجه کنید

 30 تا 70 برابر شدن قیمت دلار، تورم، نقدینگی

 در پانزده سال اخیر

نگاهی به تغییر نرخ ارز نیمایی به نرخ آزاد در روز اول (که به رقمی بین ۶۳هزار تا بالای ۷۰هزار تومان رسیده) کافی است تا به عمق فاجعه ای پی ببریم که قرار است گریبان آحاد جامعه را بعد از ماجرای ارز ترجیحی در دولت سیزدهم بگیرد. آقای رئیس جمهور و دولت پاسخ دهند که آیا جامعه دوباره طاقت افزایش نرخ ارز را دارد. آیا آثار به شدت زیانبار آزادسازی نرخ ارز نیمایی مورد ارزیابی قرار گرفته است. آیا مردم توان افزایش قیمت کالاهای اساسی، دارو، برخی کالاهای مورد نیاز و معیشتی مردم را دارند؟ قرار است چه وضعیتی را شاهد باشیم؟ قیمت دلار تا کجا افزایش خواهد یافت؟ آیا در کانال 80 هزار تومان متوقف می شود یا قرار است بالاتر برود؟ چرا به جای روش حسابداری و افزایش قیمت ها، به مدیریت اقتصاد سیاسی و افزایش توان و ظرفیت اقتصاد و مردم و کسب وکارها توجه نمی کنید؟

گروه اقتصادی – محسن شمشیری: کارشناسان در روزهای اخیر با اشاره به رشد فزاینده نرخ ارز، هشداری جدی به رئیس دولت چهاردهم را مطرح کرده و خواستار چاره جویی در این زمینه شده اند. زیرا مردم نمی توانند فشار تورمی افزایش قیمت ارز و همچنین حذف ارز حمایتی برخی کالاها را بیش از این تحمل کنند و در این زمینه، بانک مرکزی و وزارت امور اقتصاد و دارایی باید با مدیریت بهتری عمل کنند.

قیمت دلار در دولت چهاردهم و در فاصله چهارماه اخیر رشد فزاینده ای داشته و در بازار آزاد از 50 هزار تومان در مرداد به 75 هزار تومان در آذر1403 رسیده و در این مدت کوتاه چهارماهه 53 درصد رشد داشته که افزایش کم نظیری محسوب می شود.

قیمت دلار در سامانه نیما از 43 هزار تومان در تیرماه به 54 هزار تومان در آذرماه 1403 رسیده و 11 هزار تومان افزایش داشته و 25.5 درصد رشد کرده است.

ناظران بازار ارز در توضیح این افزایش می گویند: دولت با مشکلات متعدد در اقتصاد ایران مواجه است. از یک طرف برای مقابله با شوک حاصل از تشکیل دولت ترامپ در 20 ژانویه 2025 باید خود را آماده کند و احتمال کاهش فروش نفت، درآمد ارزی و فشارهای حداکثری حاصل از تحریم وجود دارد که روی درآمدها و مخارج ارزی کشور اثر می گذارد. از سوی دیگر، بورس اوراق بهادار انتظار حمایت از دولت داشته و یکی از راه ها که به رشد شاخص کمک می کند افزایش قیمت ارز و به دنبال آن افزایش ارزش موجودی انبار و قیمت سهام کارخانه ها و شرکت هاست.

همچنین ناترازی های بودجه و انرژی، کاهش تولید و رشد اقتصادی به خاطر قطع برق و گاز، کاهش تولید فولادی ها و پتروشیمی ها و... همگی روی درآمد ارزی و صادرات و قیمت ارز اثرخواهد گذاشت.

دولت برای دریافت درآمد ریالی خود، از افزایش قیمت ارز استقبال می کند زیرا بخشی از بودجه ریالی را تامین می کند. از سوی دیگر، افزایش قیمت ارز، تقاضا برای واردات کالا و مسافرت را کاهش می دهد و روی بازار ارز اثرگذار است.

از سوی دیگر، دولت توان پرداخت ارز حمایتی با قیمت پایین تر از بازارآزاد برای بسیاری از کالاها را ندارد. همچنین عده ای با تشکیل شرکت های اقماری از صرافی تا واردات و صادرات، برخی کالاها را وارد کشور کرده و از سهمیه ارزی با قیمت نیمایی و کمتر از بازار آزاد استفاده می کنند. دوباره از طریق شرکت های دیگر، کالا را از کشور خارج و قاچاق می کنند و بار دیگر وارد کرده و دوباره ارز دریافت می کنند. این رانت ها و قاچاق و فسادها باعث شده که دولت به دنبال راهکار کاهش فاصله بازار آزاد با ارز رسمی باشد و در نتیجه قیمت ارز نیمایی را افزایش داده است.

مجموعه این عوامل باعث شده که برخی کارشناسان افزایش قیمت دلار به بالای 80 هزار تومان را پیش بینی کنند و برای آنکه مردم و بازار دچار شوک شدید قیمت ها نباشد، در یک روند چهارماهه، عملا قیمت ارز بازار آزاد و نیمایی را به صورت رسمی و شبکه توزیع ارز در بازار افزایش داده اند.

عده ای نیز در اقتصاد، از رشد قیمت ارز برای رشد قیمت سهام استقبال کرده اند. بورس اوراق بهادار و خودروسازان و برخی شرکت های تولیدی، انتظار حمایت از دولت دارند و در نتیجه افزایش قیمت خودرو، قیمت ارز به رشد شاخص سهام کمک کرده و رشد منابع و موجودی انبار شرکت ها نیز عملا تجدید ارزیابی دارایی ها و افزایش قیمت سهام آنها را موجب شده و به وضعیت بازار سهام کمک کرده و شاخص قیمت سهام در سه ماه اخیر بین 1.9 میلیون تا 2.6 میلیون در نوسان بوده است.

در شرایطی که برخی کارشناسان پیش بینی کرده اند که احتمالا بایک شوک قیمت دلار بالای 85 هزار تومان مواجه خواهند شد در نتیجه به دنبال راهکار کوتاه مدت برای مقابله با آثار بازگشت ترامپ، کاهش فروش نفت، بازگشت فشارهای حداکثری، مذاکرات هسته ای و اقدامات آژانس و موضوعات یکسال اخیر منطقه خاورمیانه، هستند تا عملا بازار ارز را تحت تاثیر شوک شدید قرار ندهد و به تدریج این روند تا روز تحلیف ترامپ و اقدامات دولت آمریکا انجام شود.

آقای رئیس جمهور مردم طاقت افزایش قیمت ارز را ندارند

اما در کنار این نگاه حسابداری دولت و وزیراقتصاد و بانک مرکزی به اقتصاد، که سعی دارند به تدریج در حاشیه بازار به سمت نقطه تعادلی بازار حرکت کنند، نگرانی مردم از افزایش قیمت ارز در کنار ناترازی انرژی، گاز، برق، تورم، کسری بودجه، پرداخت حقوق ها به خصوص حقوق بازنشستگان و... را شاهد هستیم و بازار، مردم، تولید، صنعت، تحت تاثیر فشارهای غیر منتظره و کم نظیر سال های اخیر هستند.

به نظر می آید مشابه سازی وضعیت اجتماعی و معیشتی و اقتصادی مردم و کشور پس از ماجرای ارز ترجیحی دولت سیزدهم و آزادسازی ارز ترجیحی توسط دولت چهاردهم بتواند افقی دقیق از وضعیت آینده ی کشور را پیش روی مدیران دولت به ویژه آقای رئیس جمهور محترم بگشاید.نگاهی به تغییر نرخ ارز نیمایی به نرخ آزاد در روز اول (که به رقمی بین ۶۳هزار تا بالای ۷۰هزار تومان رسیده) کافی است تا به عمق فاجعه ای پی ببریم که قرار است گریبان آحاد جامعه را بعد از ماجرای ارز ترجیحی در دولت سیزدهم بگیرد. وزارت امور اقتصادی و دارایی در این زمینه اطلاع رسانی کنند که نظر موافق کدام کارشناسان اقتصادی خارج از دولت را در خصوص آزادسازی ارز نیمایی گرفته اند؟

 پرسش اساسی این است که قرار است چه وضعیتی را شاهد باشیم؟ قیمت دلار تا کجا افزایش خواهد یافت؟ آیا در کانال 80 هزار تومان متوقف می شود یا قرار است بالاتر برود؟ چرا به جای روش حسابداری و افزایش قیمت ها، به مدیریت اقتصاد سیاسی و افزایش توان و ظرفیت اقتصاد و مردم و کسب وکارها توجه نمی کنید؟

آقای رئیس جمهور و دولت پاسخ دهند که آیا جامعه دوباره طاقت افزایش نرخ ارز را دارد. آیا آثار به شدت زیانبار آزادسازی نرخ ارز نیمایی مورد ارزیابی قرار گرفته است. آیا مردم توان افزایش قیمت کالاهای اساسی، دارو، برخی کالاهای مورد نیاز و معیشتی مردم را دارند؟

بررسی نرخ تورم بعد از حذف ارز ترجیحی در دولت سیزدهم نشان داد که خسارت و تورم حاصل از آن بسیار زیاد بوده و بعد از مدتی، خود دولت با افزایش هزینه ها و مخارج مواجه شده و قیمت کالاهای معیشتی برای مردم افزایش داشته است. در نتیجه تجربه این اقدام پیش روی دولت است و برای کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم و دارو باید حمایت های دولت ادامه یابد.

هشدار کارشناسان نسبت به 75 برابر شدن قیمت دلار در 15 سال اخیر

برخی صاحب نظران نسبت به اثر تورمی و رشد شدید قیمت ارز برتمام ساختار و پایه های اقتصاد ایران هشدار داده و معتقدند که جامعه این فشارها را تحمل نخواهد کرد و هر چه سریعتر باید کاری انجام شود و جلوی این رشد فزاینده قیمت دلار گرفته شود.

برخی کارشناسان سطح هشدار را از موضوع معیشتی و فشار تورمی نیز بالاتر برده و معتقدند که چالش های بزرگ موجود، خطرات امنیتی و اجتماعی به همراه خواهد داشت. عده ای از صاحب نظران با اشاره به 77 برابر شدن نرخ دلار در دوره 10 ساله دولت بشار اسد اعلام کرده اند که یکی از متغیرهای خطرناک اقتصادی در افزایش خطرات امنیتی و اجتماعی و نارضایتی مردم در هر کشوری، کاهش ارزش پول ملی است که می تواندخسارات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد و دولت باید نسبت به این وضعیت واکنش فوری نشان دهد.

برخی مدیران صنایع گفته اند که اگر مدیران نمی توانند بازارها، ناترازی ها، برق و گاز و... را مدیریت کنند، آنها را تغییر دهید.

 نگاهی به روند افزایش قیمت دلار از سال 1388 و دولت احمدی نژاد که به تدریج با تغییراتی در فضای داخلی و بین المللی و شروع تحریم های اقتصادی سازمان ملل و دولت آمریکا و 5+1 مواجه شد و در 15 سال اخیر عملا رشد قیمت ارز را موجب شده نشان می دهد که قیمت دلار در فاصله 15 سال اخیر تقریبا 75 برابر شده و از 1000 تومان در سال 1388 به 75 هزار تومان رسیده است و همان طور که برخی کارشناسان و متخصصان از سال 1388 به این سو هشدار داده اند که جامعه با بحران های مختلف مواجه خواهد شد، شاهد هستیم که 75 برابر شدن قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی در کنار سایر ناترازی ها، عملا آستانه تحمل اقتصاد را تحت فشار شدید قرار داده است و لذا دولت باید کاری انجام دهد.

البته دولت در زمینه کنترل قیمت ها، پرداخت یارانه و تنظیم بازار اقداماتی در سال های اخیر انجام داده و نتیجه آن افزایش کمتر تورم نسبت به افزایش نرخ ارز بوده است. شاخص تورم از عدد 8.9 در سال 1388 به 279.5 در آبان 1403 رسیده و در این 15 سال عملا سطح قیمت کالاهای مصرفی و معیشت مردم 31.4 برابر شده است.

به عبارت دیگر، در شرایط رشد قیمت ارز، حتی پرداخت یارانه ها و کمک های دولت و کنترل قیمت ها در بازار نیز اثرچندانی نداشته و قیمت کالاها به طور میانگین در این 15 سال بیش از 31 برابر شده است. حجم نقدینگی کشور نیز از 235.6 همت در اسفند 1388 به 9070.5 همت در شهریور 1403 رسیده و 38.5 برابر شده است. پایه پولی نیز از 60 همت به 1154 همت در شهریور 1403 رسیده و 19.2 برابر شده است.

پایه پولی از 5 هزار میلیارد تومان در سال 1376 به 201 هزار میلیارد تومان در دی ماه 1396 و 9070 همت در شهریور 1403 رسید.

بیشترین رشد درصدی پایه پولی در دولت نهم رخ داده است، به طوری که پایه پولی در سال آغازین این دولت از 22 هزار میلیارد تومان به رقم 60 هزار میلیارد تومان در سال پایانی این دولت رسید، یعنی این دولت رشدی معادل 173 درصدی را در حوزه پایه پولی پدید آورد.

میزان رشد پایه پولی در دولت هفتم 85 درصد، در دولت هشتم 126 درصد، در دولت دهم 96 درصد و در دولت یازدهم حدود 70 درصد بوده است.

قیمت دلار از 874 تومان در سال 1383 به 904 تومان در سال 1384 و 1000 تومان در سال 1388 و 3184تومان در سال 1392 رسیده و با وجود درآمد سرشار نفتی به دلیل رشد نقدینگی و تحریم ها، در دولت احمدی نژاد 3.5 برابر شده است.در دولت روحانی نیز به دلیل تشدید تحریم ها و خروج آمریکا از برجام، از 3184 تومان به 26230 تومان در سال 1400 رسیده و 8.2 برابر شده است. در دولت رئیسی نیز از 26230 در سال 1400 به 49 هزار تومان در مرداد 1403 رسید و 1.87 برابر شد و 87 درصد در این سه سال رشد کرد. سرانجام قیمت دلار در دولت چهاردهم و در فاصله چهارماه اخیر رشد فزاینده ای داشته و از 49 هزار تومان در مرداد به 75 هزار تومان در آذر1403 رسیده و در این مدت کوتاه چهارماهه 53 درصد رشد داشته که افزایش کم نظیری محسوب می شود.

درآمدهای ارزی چهار دهه اخیر چگونه خرج شد؟

از کل عایدات ارزی کشور در تاریخِ اقتصادِ نفتی ایران، ۸۵ درصد آن در این دوره سی و پنج ساله اتفاق افتاده است.️ بر اساس آخرین مطالعه‌ای که مربوط به پنج سال پیش است، کل این منابع ارزی دود شده و به هوا رفته است. برخی برآورد کرده اند که بیش از 6500 میلیارد دلار درآمد نفت و گاز و منابع و معادن را به صورت صادرات، مصرف داخلی و... خرج کرده ایم که عمده آن در سال های بعد از جنگ ایران و عراق بوده است.

به عبارت دیگر، مصرف گرایی، ارزان فروشی و بی توجهی به تورم، موجب شده که دائم مصرف بیشتر شود و امکان بازسازی پالایشگاه، نیروگاه، آب و فاضلاب و... فراهم نشود و گاز و برق و ظرفیت تولید نفت وگاز و برق محدود باشد. قیمت ارز پایین بوده و واردات بیشتر را دامن زده است و اکنون با مشکل کاهش فروش نفت و صادرات، افزایش قیمت دلار و فشارهای فزاینده مواجه هستیم و امکان بازسازی و نوسازی زیرساخت های برق و گاز و آب و و پالایشگاه ها و نیروگاه ها و کاهش آلودگی هوا و... وجود ندارد.

تحریم ها نیز موجب محدودیت در واردات فناوری و فعالیت شرکت های بزرگ بین المللی شده است و ظرفیت های انرژی و نفت وگاز را محدود کرده است. تولید نیروگاه ها نیز 60 درصد تلف شده و 40 درصد به برق تبدیل می‌شود. زیرا راندمان و بهره وری پایین است. فناوری قدیمی است. قیمت برق درست نبوده و در نتیجه درآمدی برای مالک نیروگاه وجود نداشته تا فناوری کارخانه را به روز رسانی کند و در نهایت بازسازی و نوسازی صورت نگرفته و اتلاف انرژی رشد کرده است.

مدیریت اقتصادی باید تغییر کند و باید به هزینه های مبادله تحریم، ارتباط با شرکت های معتبر جهانی، واردات فناوری جدید و شرکت های تراز اول نفت وگاز، برق و آب و... توجه شود و فضای سیاست داخلی و سیاست خارجی باید به سمت اصلاح امور و کاهش هزینه ها به پیش رود تا دولت قادر به حل ناترازی ها باشد.

مصادیق دیگر بسیاری در این زمینه وجود دارد که دولت باید به آن توجه کند تا به کاهش فشار بر معیشت مردم کمک کند. نمی توان باور کرد که کشوری ثروتمند با این همه منابع و 85 میلیون نفر جمعیت، با این همه مشکلات مواجه باشد. کشوری که پر درآمد بوده و برای اشتغال و درآمد حتی افراد بی سواد نیز مشکلی نداشته اند و اکنون بخش عمده ای از جوانان و خانوارها در فقر به سر می برند و قادر به تامین مخارج خود نیستند.

روند نرخ دلار بازار آزاد در ماه های پایان سال

شاخص تورم مصرف کننده در اسفندماه سال های پس از انقلاب

 طبق اعلام مرکز آمار ایران 1403- 1361 بر مبنای سال پایه مهر1400= 100