معامله آنکارا و بغداد بر سر حضور نظامی ترکیه در عراق

به گزارش بولتن نیوز به نقل از کردپرس، در تاریخ 15 آگوست، ترکیه و عراق یک "توافق‌نامه مبارزه با تروریسم" امضا کردند. این توافق، همزمان با چهلمین سالگرد حملات مسلحانه PKK علیه ترکیه از خاک عراق، توسط وزیران امور خارجه ترکیه و عراق امضا شد. اما این توافق در رسانه‌ها بیشتر به دلیل لغو ویزا برای برخی گروه‌های سنی عراقی مطرح شد و واکنش‌هایی را برانگیخت. طبق توافق، عراقی‌های زیر 15 و بالای 50 سال می‌توانند بدون ویزا به ترکیه سفر کنند. این تصمیم باعث نگرانی‌هایی شد که ممکن است کشورهای غربی در پاسخ به این اقدام، ویزاهای بیشتری برای شهروندان ترکیه صادر نکنند. همچنین در این توافق، ترکیه و عراق بر سر ایجاد یک پایگاه آموزشی نظامی مشترک توافق کردند و بخشی از پایگاه ترکیه در عراق به این کشور واگذار شد.

مراد یتکین، روزنامه نگار مشهور و پیشکسوت ترکیه ای، در یادداشتی تحلیلی با اشاره به سفر اخیر هیات عراقی به ترکیه و امضای توافق نامه، به بررسی ابعاد مختلف این توافق پرداخت.

در تاریخ 15 آگوست، ترکیه و عراق یک "توافق‌نامه مبارزه با تروریسم" امضا کردند. این توافق نامه دقیقاً در چهلمین سالگرد آغاز مبارزات مسلحانه PKK علیه ترکیه از خاک عراق، از سوی هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، و همتای عراقی او، فؤاد حسین، امضا شد. اما این توافق‌نامه که دولت سال‌ها بر روی آن کار کرده بود، بیشتر به دلیل لغو ویزا برای عراقی‌ها در سنین خاص مورد توجه افکار عمومی ترکیه قرار گرفت و موجب بر انگیختن واکنش‌هایی منتقدانه شد.

بر اساس این توافق، شهروندان عراقی زیر 15 سال و بالای 50 سال می‌توانند بدون نیاز به ویزا به ترکیه سفر کنند. این تصمیم در حالی گرفته شده که در ترکیه، شهروندان برخی کشورها می‌توانند بدون ویزا وارد این کشور شوند، اما شهروندان ترکیه برای سفر به بسیاری از کشورها با محدودیت‌های مربوط به صدور روادید مواجه‌اند و دریافت ویزا برای آنها روز به روز دشوارتر می‌شود. این نگرانی وجود دارد که آسان‌تر شدن سفر به ترکیه برای شهروندان عراقی بهانه‌ای برای کشورهای غربی باشد تا صدور ویزا برای شهروندان ترکیه را دشوارتر کنند.

منابع دیپلماتیک روز گذشته به T24 اعلام کردند که این گروه‌های سنی تمایل بیشتری به بازگشت به کشورشان دارند و احتمال اقامت دائمی یا مهاجرت به اروپا کمتر است. اما از نظر منتقدان اپوزیسیون ترکیه این دلیل قانع‌کننده‌ای برای امضای توافق آزادی سفر به ترکیه نیست.

یتکین در یادداشت تحلیلی خود پرسیده: چرا حالا این تصمیم گرفته شده و چرا همراه با یک توافق‌نامه امنیتی اعلام شده است؟

جزئیات لغو ویزا برای عراق:

جزئیات لغو ویزا برای عراق در همین توافق‌نامه پنهان است. تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط ترکیه و عراق با روی کار آمدن شیاع السودانی نخست‌وزیر در اکتبر 2022 سرعت گرفت. این تلاش‌ها تنها محدود به موضوعات حوزه امنیت نبود، بلکه در زمینه‌هایی مانند تجارت نفت و پروژه‌های استراتژیک مشترک مانند «راه توسعه» نیز انجام شد.

از دیدگاه امنیتی، از منظر ترکیه، حضور چهل ساله PKK در خاک عراق و از منظر عراق، حضور نیروهای نظامی ترکیه در خاک این کشور به عنوان مشکلی بزرگ تلقی می‌شود. ارتش ترکیه در تلاش برای جلوگیری از حملات PKK از خاک عراق، پایگاه‌های نظامی در این کشور ایجاد کرده است.

یاشار گولر وزیر دفاع ترکیه، در همان روز امضای توافق نامه امنیتی توسط وزرای خارجه ترکیه و عراق، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری خبر ترک، اعلام کرد که عملیات "پنجه" که از سال 2019 در عراق آغاز شده، اکنون به مراحل پایانی خود رسیده و دولت عراق نیز در این زمینه با ترکیه همکاری کرده است.

السودانی در این معامله به دستاورد نیاز داشت

توافق‌نامه امنیتی که در تاریخ 15 آگوست در آنکارا امضا شد، یکی از مراحل پیش‌بینی‌شده در چارچوب 26 توافق‌نامه‌ای بود که در جریان سفر رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه  به عراق در 22 آوریل امسال امضا شده بود.

یکی از مهم‌ترین عناصر این توافق‌نامه، پایگاه نظامی گدو در نزدیکی منطقه باشیکا در شمال موصل بود. این پایگاه در سال 2015 تأسیس شد تا مسیرهای عبور و مرور PKK بین عراق و سوریه را مسدود کند. این پایگاه پیش‌تر هدف حملات موشکی PKK و گروه‌های وابسته به حشد الشعبی، قرار گرفته بود.

طبق توافق، پایگاه باشیکا به عراق واگذار می‌شود، اما به یک پایگاه آموزشی نظامی مشترک تبدیل خواهد شد. به این ترتیب، حضور نظامی ترکیه در خاک عراق به شکل قانونی ادامه خواهد یافت.

البته از آنجایی که برای هر چیزی باید بهایی پرداخت، السودانی نخست‌وزیر عراق، نیز باید به مردم خود اعلام می‌کرد که این پایگاه سرانجام از کنترل ترکیه خارج شده و همزمان خبری خوب نیز برایشان می داشت. به این ترتیب به نظر می‌رسد که لغو ویزا برای عراق یکی از این خبرهای خوش بود.

حمایت صنعت گردشگری ترکیه از برچیده شدن قانون ویزا برای عراقی ها

اینکه آیا خبرهای خوش دیگری هم به عراق داده شده است یا نه، با گذر زمان مشخص خواهد شد. اما باید اشاره کرد که یکی از دستاوردهای ترکیه در این توافق، راه‌اندازی یک «مرکز عملیات مشترک» در بغداد بود. این‌ها نیز بخشی از تلاش‌های عادی‌سازی روابط میان دو کشور محسوب می‌شوند.

در این میان، فراموش نکنیم که بخش‌هایی از اقتصاد ترکیه که از آزادی روادید سفر عراقی ها به ترکیه سود می‌برند، به شدت از این وضعیت حمایت می‌کنند. صنعت گردشگری یکی از این بخش‌هاست. از آنجا که شهروندان ترکیه نمی‌توانند به راحتی به خارج سفر کنند، این صنعت به فکر جذب بیشتر گردشگران خارجی به کشور است.

به عنوان مثال، صنعت پزشکی زیبایی نیز از این شرایط سود می‌برد. هر چه تعداد بیشتری از خارجی‌ها بدون ویزا وارد ترکیه شوند، این صنعت نیز مشتریان بیشتری خواهد داشت.

مراد یتکین در مجموع در یادداشت تحلیلی خود، این نتیجه گیری را می گند که آزادی سفر به ترکیه بدون نیاز به روادید برای شهروندان عراقی در ازای این بوده که ترکیه بتواند همچنان در این کشور حضور نظامی خود را حفظ کند.