مسئلۀ خیابان، از قاهره تا تهران

گروه سیاسی-محمدرضا اسلامی*  با توجه به روند اتفاقات تلخ اخیر ، پرداختن به «مسئله خیابان» ضرورت دارد. پیش از پرداختن به این موضوع، مروری بر اتفاقاتی که در مصر افتاد، حائز توجه است:

 گاهشمار وقایع در مصر

به گزارش بولتن نیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، 1- مجموعه ای از راهپیمائیها و اعتراضات از ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ (۵ بهمن ۱۳۸۹) در کشور #مصر آغاز شد.

۲- سه روز بعد #توئیتر در تاریخ ۲۸ ژانویه ۲۰۱۱ توسط دولت حسنی‌مبارک فیلتر شد.

(دولت مصر معتقد بود که مخالفین از طریق #شبکه_اجتماعی توئیتر دست به هماهنگی‌های بیشتر می‌زنند)

۳- یک روز از فیلتر شدن #توئیتر نگذشته بود که دولت مصر #اینترنت سراسری در مصر را قطع کرد.

۴- همان روز #جمال_مبارک، فرزند حسنی مبارک مصر را با ۱۰۰ چمدان به مقصد لندن ترک کرد.

۵- فردای آن روز در شهر دیگر مصر یعنی #اسکندریه معترضین توانستند شهر را در اختیار بگیرند.

۶- فردای آن روز سازمان بورس قاهره تعطیل شد.

۷- روز سه شنبه ۱۹ بهمن (۸ فوریه) مبارک از افزایش ۱۵ درصدی در حقوق کارمندان و بازنشستگان مصر خبر داد! (نوش دارو بعد از مرگ سهراب؟!)

۸- سرانجام هفده (17) روز بعد از شروع ناآرامیها و تظاهرات، روز جمعه ۲۲ بهمن ۱۳۸۹ (مصادف با ۱۱ فوریه ۲۰۱۱) مبارک مصر را به محل نامعلومی ترک کرد.

۹- همان روز، شورایعالی نیروهای مسلح (به ریاست وزیر دفاع) اداره کشور را بر عهده گرفت.

۱۰- چهار ماه بعد، اولین انتخابات ریاست جمهوری (بعد از حکومت مبارک) در تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۱۲ برگزار گردید، و #محمد_مرسی بر اساس آمار رسمی در رقابت با ژنرال #احمد_شفیق پیروز انتخابات شد.

۱۱- کمتر از یکسال پس از تحلیف #محمد_مرسی ، موج جدیدی از اعتراضات «در خیابان» و میدان التحریر، علیه رییس جمهورِ «جدید» آغاز شد.

۱۲- با ادامه درگیریهای خونین خیابانی علیه رییس جمهور جدید، در ۳ ژوئیه ۲۰۱۳ مارشال(!) عبدالفتاح سعید سیسی، که رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح بود، #مداخله کرد و #محمد_مرسی رئیس‌جمهور وقت را برکنار کرد.

طی #کودتای آن روز، دولت مُرسی سقوط کرد و ارتش عدلی منصور، (رئیس #دادگاه_قانون_اساسی مصر) را به عنوان رئیس‌جمهور #موقت (!) تعیین کرد.

*مرسی تنها به مدت یکسال و دو روز رییس جمهور بود.

۱۳- برای اعتراض به آن تصمیم ارتش، مجددا هواداران مرسی به #خیابان آمدند و علیه تصمیم ارتش اعتراضات گسترده ای را در خیابانها شکل دادند.

۱۴- پس از سلسله زد و خوردهای شدید و خونین خیابانی میان طرفداران و مخالفانِ مرسی، سیسی در ۷ فروردین ۱۳۹۳، نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد و در یک انتخابات «بدون رقیب» با کسب ۹۶٪ آرا پیروز شد!

۱۵- دوره #افسردگی گسترده و عمومی در مصر آغاز شد.
و ژنرال سیسی هنوز رئیس جمهور است…

«خیابان» در مصر یک رئیس جمهور را از قدرت به پایین کشید و محمد مرسی را به صدر مصطبه نشاند. اما مجدداً همان «خیابان» (و زد و خوردهای خونین) «رئیس جمهورِ منتخب» را ظرف یکسال و 2روز، از بالا به پایین کشید.
پس از مرسی، مجددا خیابان، محلِ حل و فصلِ اختلافهایِ طرفداران مرسی با مخالفانش بود. در نهایت از دل خیابان و منازعه، یک دیکتاتور جدید جانشینِ دیکتاتور قبلی (مبارک) شد.

خیابان به عنوان «نهاد و ساختار» ، عملکردی ندارد. زمانی «حل و فصل امور» در کشوری به «خیابان» منتهی می شود که «قبل از خیابان»، «نهاد» ها و احزاب، نخبگان و تشکلهای مردمی، امکان گفتگو پیدا نکرده اند.
خیابان «رسانه» نیست (چون در دنیای مدرن، بشر رسانه های متعدّدی ابداع کرده)، ولی زمانی خیابان ابزارِ رساندنِ پیام (رسانه) می شود که مخالفین «رسانۀ دیگری» برای رساندن پیامِ مخالفتشان پیدا نکرده باشند.

قبل از رسیدن امور به کف خیابان، باید امکان گفتگو در یک کشور فراهم باشد. این روزها که صدا و سیما در برنامه «شیوه» شبکه چهار به بحث و گفتگو درباره حجاب و شیوۀ شهرآشوبی پرداخته، باید پرسید: آیا واقعا قبل از رسیدنِ این مساله به کفِ خیابان و شروعِ منازعه های خونین، فقط «امکان گفتگو» با محمدصالح هاشمی گلپایگانی بود؟
آیا اگر در گفتگوهایی یک طرفه، هاشمی گلپایگانی بنزین برروی امور نریخته بود، امروز شاهد اتفاقات تلخ گسترده در کف خیابان بودیم؟

آنها که گمان می کنند در «کف خیابان» می‌توانند تکلیف حجاب (یا حتی بی حجابی) را مشخص کنند، احتمالا گمان نمی کنند که از دل زد و خوردهای خیابانی هیچ روندِ مدنی شکل نمی گیرد.
از خیابان تنها دیکتاتوری بر می خیزد. خیابان نهاد نیست. و نهادساز هم نیست.

اما سوال اساسی اینجاست که چرا ماجراها به خیابان رسید؟

پی نوشت: در فایل ذیل دکتر محمد فاضلی به بحث غیبت نهادهای مدنی پرداخته است. سوال اینجاست که آیا پیش از این اتفاقات تلخ، کادر دوربین فقط باید به هاشمی گلپایگانی تعلق می داشت؟

* پژوهشگر مهندسی سازه در مرکز مطالعات زلزله دانشگاه برکلی