مبنا میزان افزایش حجم پول است یا رشد نقدینگی؟

گروه اقتصادی – محسن شمشیری روزنامه نگار با سابقه اقتصادی طی یادداشتی نوشت: در چند دهه اخیر، عمده مقایسه ها و ارزیابی ها و قضاوت ها در مورد میزان تورم، افزایش قیمت ها، رشد نقدینگی و پایه پولی، براساس درصد رشد نقدینگی و سایر شاخص های پولی و بانکی بوده است. این موضوع به حدی شایع بوده که گاهی در نسبت و تناسب و مقایسه ها، از رشد شاخص ها نیز درصد تغییر نسبت به قبل و بعد گرفته اند و مثلا اعلام کرده اند که رشد نقدینگی یا پایه پولی که به درصد اعلام می شود، نسبت به سال قبل، این میزان واحد درصد کاهش یا افزایش داشته است!
به گزارش بولتن نیوز، در حالی که عامل اثرگذار بر معیشت مردم، قدرت خرید خانوار و قیمت ها در بازار، تنها رشد نقدینگی و تورم و پایه پولی نیست، بلکه تناسب بین رقم درآمد، قیمت کالا، حجم نقدینگی موجود در اقتصاد، میزان کالای تولید شده و... است که تعیین کننده وضعیت مطلوب و نامطلوب اقتصاد است.
شاهد مدعا این است که در برخی سال ها میزان رشد نقدینگی بالاتر از تورم بوده و یا در سال های دیگر، تورم بالاتر از رشد نقدینگی بوده و عوامل دیگری روی توان و قدرت خرید مردم و وضعیت بازار اثرگذار بوده است.
این وضعیت موجب شده که با وجود 2 هزار برابر شدن قیمت ها در 4 دهه اخیر، 4500 برابر شدن ارزش اسمی دلار و 18 هزار برابر شدن کاهش ارزش حقیقی ریال، و 13 هزار برابر شدن میزان نقدینگی، کمتر در مورد 2 برابر شدن تولید ناخالص داخلی و چند هزار میلیارد دلار منابع ارزی، نفت و گاز، معدن، آب، برق و انرژی و منابع دیگر در این 4 دهه حرف می زنیم و دولت ها در هر زمانی، به جای پرداختن به چالش ها و مسوولیت پذیری، همچنان به دنبال مقایسه این دولت با دولت قبل هستند تا تقصیر تورم را به گردن دولت قبلی بیاندازند.
اخیرا در چهارماه اخیر نیز دائم گزارش می دهند که رشد نقدینگی نسبت به سال قبل کمتر شده است. در حالی که محاسبات و جمع و تفریق نشان می دهد که ارقام به هزار میلیارد تومان نقدینگی و پایه پولی در یکسال منتهی به اردیبهشت 1401 بیشتر شده و تنها نقدینگی در دوماه اول 1401 نسبت به دوماه اول 1400 کمتر شده است و حتی پایه پولی در دو ماه اول 1401 بیش از دوماه اول 1400 افزایش داشته است.

در شرایطی که تورم بالای 50 درصدی نقطه به نقطه و رشد بالای ماهانه تورم داریم و قیمت ارز و کالاهای معیشتی افزایش داشته است، هر میزان رشد یا هر میزان افزایش نقدینگی می تواند فشار مضاعف وارد کند.
دولت باید در کنار پرداختن به رشد نقدینگی به عنوان موفقیت خود، باید توجه داشته باشد که اثر فشار تورمی و قیمت ها و قیمت ارز نسبت به سال قبل بیشتر شده است و کاهش رشد نقدینگی در دوماه اول یا ماه های قبل از آن نمی تواند اثر حذف ترجیحی وفشار تورمی چند ماه اخیر را کمتر کند.
ارقام نشان می دهد که با وجود کاهش رشد نقدینگی و پایه پولی در یکسال اخیر نسبت به یکسال قبل از آن، رقم افزایش نقدینگی و پایه پولی به هزار میلیارد تومان در یک سال اخیر نسبت به یکسال قبل از آن بیشتر شده است. اما در دو ماه اول 1401 نسبت به دو ماه اول 1400 تنها رقم نقدینگی افزایش یافته در دو ماه اول 1401 نسبت به دوماه اول 1400 کمتر شده است اما افزایش پایه پولی در دو ماه اول 1401 نسبت به دو ماه اول 1400 بیشتربوده است. مقایسه ارقام نشان می دهد که رشد به درصد کمتر شده اما افزایش به هزار میلیارد تومان در سه مورد بیشتر شده است.
پایه پولی از 374 همت در اردیبهشت 99 به 459 همت در اسفند 99، و 493 همت در اردیبیهشت 1400، و 604 همت در اسفند 1400 و 643 همت در اردیبهشت 1401 رسیده است. در دوماه اول 1400 معادل 34 همت و در دو ماه اول 1401 معادل 39 همت بیشتر شده است.میزان رشد پایه پولی در دو ماه اول 1401 معادل 6.5 درصد و در یکسال منتهی به اردیبهشت 1401 نیز 30.5 درصد بوده است. در حالی که در دو ماه اول 1400 رشد پایه پولی 7.4 درصد و رشد یکساله منتهی به اردیبهشت 1400 معادل 31.5 درصد بوده است.

میزان افزایش به هزار میلیارد تومان نیز نشان می دهد که افزایش پایه پولی در دو ماه اول 1400 بیش از 34 همت بوده است. اما افزایش پایه پولی در دو ماه اول 1401 معادل 39 همت بوده است. یعنی رقم به هزار میلیارد تومان پایه پولی در دو ماه اول 1401 و دولت رئیسی بیش از دوماه اول 1400 و دولت روحانی بوده است. افزایش به هزار میلیارد تومان نیز نشان می دهد که افزایش پایه پولی در یکسال منتهی به اردیبهشت 1400 بیش از 118 همت بوده است. اما افزایش پایه پولی در یکسال منتهی به اردیبهشت 1401 معادل 150 همت بوده است.
نقدینگی نیز از 2594 همت در اردییبهشت 99 به 3476 همت در اسفند 99، و 3600 همت در اردیبهشت 1400 و و 4832 همت در اسفند 1400 و 4943 همت در اردیبهشت 1401 رسیده است. میزان رشد نقدینگی در دو ماه اول 1401 معادل 2.3 درصد و در یکسال منتهی به اردیبهشت 1401 نیز 37.3 درصد بوده است. در حالی که در دو ماه اول 1400 رشد نقدینگی 3.6 درصد و رشد یکساله منتهی به اردیبهشت 1400 معادل 38.5 درصد بوده است.
اما رقم افزایش به هزار میلیارد تومان نشان می دهد که در دوماه اول سال 1400 افزایش نقدینگی 124 همت بوده است. در حالی که در دو ماه اول 1401 معادل 111 همت بوده است. همچنین در یکسال منتهی به اردیبهشت سال 1400 افزایش نقدینگی 1006 همت بوده است. در حالی که در یکسال منتهی به اردیبهشت 1401 معادل 1343 همت بوده است.

انتقاد همتی به ارقام رشد نقدینگی و پایه پولی

در حالی که حامیان دولت و بانک مرکزی معتقدند که رشد حجم نقدینگی که در سال گذشته نسبت به سال ۹۹، روند کاهشی داشت، حال در دومین ماه سال نیز به این روند ادامه داده و پایه پولی نیز با افت قابل توجه نسبت به پایان دولت قبل، همراه بوده است. اما عبدالناصر همتی رئیس کل سابق بانک مرکزی در دولت روحانی، گزارش دولت مبنی بر منفی شدن روند نقدینگی را رد کرد و از افزایش ۲.۵ درصدی نقدینگی در اردیبهشت خبر داد.
وی در توییتی از افزایش حجم نقدینگی و رشد پایه پولی براساس گزارش‌های بانک مرکزی در اردیبهشت ماه خبر داد. بعد از دو روز تبلیغات وسیع دولت مبنی براینکه براثر سیاست‌های پولی و مالی دولت سیزدهم بعد از ۹ سال روند نقدینگی در فروردین منفی شده است ( ۰.۲ - درصد )، گزارش بانک مرکزی در مورد متغیرهای پولی از رشد ۵.۲ درصدی پایه پولی و ۲.۵ درصدی نقدینگی صرفا در ماه اردیبهشت خبر می‌دهد.
پایه پولی ایران 5.2 درصد رشد داشته و به رکورد دوازده ماهه رسیده است. این موضوع در حالی رخ داده که بانک مرکزی رشد ماهانه نقدینگی در ماه قبل منفی شده بود. همین موضوع سبب شد تا همتی در توئیت جدیدی از وضعیت خطر آفرین متغیرهای کلان پرده برداری کند.
در همین رابطه بانک مرکزی در گزارش اخیر خود در رابطه با متغیرهای کلان اقتصادی اعلام کرد نقدینگی ایران در اردیبهشت ماه با 2.3 درصد رشد به 4 هزار و 934 هزار میلیارد تومان رسیده است.
این در حالی است که در فروردین 1401 رشد ماهانه نقدینگی کمتر از صفر بوده و بعد از 9 سال منفی شده بود.
تغییرات پایه پولی نیز در این مدت نشان می دهد پس از آن که این شاخص در فروردین ماه 1.3 درصد افزایش پیدا کرده بود در دومین ماه امسال 5.16 درصد افزایش پیدا کرده و در نهایت به 643 هزار و 365 میلیارد تومان رسید. این بیشترین رشد ماهانه پایه پولی در دوازده ماه اخیر بوده است.به عقیده بسیاری از اقتصاددانان رشد این شاخص در کشور می تواند منجر به افزایش تورم شده و کاهش رفاه اقتصادی را به همراه داشته باشد.
واقعیت های آماری نشان می دهد که اگرچه رشد نقدینگی نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته اما همچنان در دو ماه اول سال 1401 شاهد رشد 2-3 درصدی نقدینگی و 6.5 درصدی پایه پولی هستیم که می تواند در کنار رشد قیمت ارز و قیمت کالاها و خدمات و به خصوص قیمت مواد خوراکی و تورم 50 درصدی، در ماه های آینده همچنان فشار تورمی را ادامه دهد. از سوی دیگر، حجم نقدینگی و پایه پولی نیز به شدت افزایش یافته است و اگرچه میزان رشد به درصد، نسبت به پارسال کمتر شده اما میزان افزایش به هزار میلیارد تومان، نسبت به سال قبل افزایش زیادی داشته است و بخش عمده ای از رشد 37 درصدی نقدینگی و30 درصدی پایه پولی در فاصله شهریور 1400 تا اردیبهشت 1401 رخ داده که دولت سیزدهم بر سر کار بوده است.