داستان پیدایش اقلیم کردستان و روابط کردهای عراق با آمریکا

به گزارش بولتن نیوز، مؤسسه واشنگتن برای خاورمیانه در 17 می، نشستی مجازی با حضور بلال وهاب، امبرین زمان و ونس سرچوک برگزار کرد. بلال وهاب عضو مؤسسه واگنر و مؤسس مرکز توسعه و منابع طبیعی در دانشگاه آمریکایی عراق-سلیمانی است. امبرین زمان خبرنگار ارشد المانیتور است که بر سیاست و حقوق اقلیت ها در عراق، سوریه و ترکیه تمرکز دارد. سرچوک نیز مدیر اجرایی مؤسسه جهانی KKR، عضو ارشد در مرکز امنیت جدید آمریکا، و یک کارمند حرفه ای سابق در کمیته امنیت داخلی و امور دولتی سنا است. خلاصه ای از اظهارات کارشناسان درباره روابط آمریکا با کردهای عراق در مورد روابط میان آمریکا و اقلیم کردستان و آینده آن و نیز چالش های پیش روی اقلیم کردستان در اینجا ارائه شده است.

بلال وهاب

پس از تاسیس دولت منطقه ای کردستان عراق در سال 1992 به عنوان پیامد سایر رویدادها در عراق، این اتفاق به تدریج به یک آزمون در خاورمیانه برای ایالات متحده تبدیل شد. علیرغم رایج بودن روایتی از قربانی شدن کردها، اما قدرت گرفتن کردها در طول سه دهه گذشته نشان دهنده واقعیت اصلی مسئله است. روایت اصلی داستان خودگردانی کردها در عراق، تاب آوری و همچنین به دست آوردن و از دست دادن فرصت ها است.

حرکت به سمت خودمختاری کردهای عراق با حمله عراق به کویت و متعاقب آن اخراج عراق از کویت توسط ائتلاف به رهبری ایالات متحده آغاز شد. کردهای عراق با مشاهده تضعیف رژیم صدام حسین علیه او قیام کردند. پس از آن، ترس از اقدام تلافی جویانه او باعث شد 1.5 میلیون کرد به کوه ها فرار کنند و در نتیجه یک بحران انسانی رخ داد که واشنگتن و سازمان ملل را وادار کرد تا یک پناهگاه امن در شمال ایجاد کنند.

در 19 می 1992، کردها در اولین انتخابات اقلیم کردستان رای دادند. با این حال، طی دو سال، احزاب حاکم اقلیم کردستان جنگ داخلی کردها را آغاز کردند و تنها با دخالت واشنگتن در سال 1998 پایان یافت.

حکومت اقلیم کردستان هنگامی که ایالات متحده در مارس 2003 به عراق حمله کرد و چتربازان در نزدیکی اربیل فرود آمدند، به جبهه شمالی تبدیل شد. سقوط صدام قدرت و حقوق کردها را افزایش داد که بسیاری از آنها در قانون اساسی جدید عراق گنجانده شده است. بعدها، اقلیم کردستان دومین انتخابات خود را در سال 2005 برگزار کرد و اولین بشکه نفت خود را در سال 2009 از طریق ترکیه صادر کرد.

دوام و قوام کردستان عراق در سومین دهه حیات آن بارها مورد آزمایش قرار گرفته است. معترضان کرد در سال 2011، علیه فساد در اقلیم کردستان و انحصارات حزبی به خیابان ها آمدند. حملات نظامی و اقدامات دولت اسلامی یا داعش در سال‌های 2014-2017،  قلمرو اقلیم کردستان را تهدید کرد. کردستان عراق امروز هنوز با چالش هایی مواجه است که مهمترین آنها کاهش بودجه، اختلافات سیاسی داخلی، و تهدید نیروهای نیابتی است.

امبرین زمان

برای شروع این بحث، باید اذعان کرد که اصطلاح «کردها» گمراه کننده است. کردها دهها سال است که در کشورهای مختلف پراکنده شده‌اند. درست است که هویت مشترک "کرد" بودن میان همه آنها وجود دارد، اما این امر بیشتر مسئله ای ذهنی است و نه در حوزه عملگرایی.

حزب دمکرات کردستان یکی از تأثیرگذارترین گروه‌های کرد است اما با نهاد کردی در شمال شرق سوریه در رقابت است. در واقع، برای اندازه‌گیری میزان واقعی موفقیت اقلیم کردستان، باید عملکرد دیگر گروه‌های کرد را نیز بررسی کرد. روزنامه‌نگاران تمایل دارند که زیاد در مورد کردها و حکومت اقلیم کردستان سخت گیری نکنند که این مسئله بیشتر به دلیل سختی هایی است که کردها در دهه های گذشته متحمل شده اند. با این حال زمان آن فرا رسیده که از این روایت عبور کنیم. کردها دیگر قربانی نیستند و نباید خودشان را این چنین جلوه دهند. کردها مردمی مصمم و مقاوم هستند که فداکاری‌های بزرگی انجام داده‌اند و یکی از نیروهای محرکه برای سرنگونی صدام بوده‌اند.

علاوه بر این، نادرست است که سال 1991 را به عنوان نقطه شروع روابط بین ایالات متحده و مردم کرد در عراق بدانیم. این رابطه قبل از تشکیل رسمی حکومت اقلیم کردستان و شامل تعاملات بسیار نزدیک بین مصطفی بارزانی رهبر کردها و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا یا سیا بود.

روابط حکومت اقلیم کردستان با ترکیه در طول سال ها نوسان داشته است. زمانی که ایالات متحده در سال 1991 به قدرت گرفتن کردهای عراق کمک کرد، آنکارا به شدت خشمگین شد زیرا از پیامدهای بالقوه برای کردهای ترکیه نگران بوده است. با این حال، دولت ترکیه با اجازه دادن به دولت اقلیم کردستان برای صادرات نفت از طریق مرزها، به دولت اقلیم کردستان کمک کرد تا از نظر اقتصادی روی پای خود بایستد.

امروز مشکل اصلی حکومت اقلیم کردستان عدم اتحاد کردها است. این اختلافات و تفرقه میان کردها چیز تازه ای نیست بلکه نشات گرفته از ماهیت قبیله ای کردها بوده و اینکه اغلب شخصیت رهبران کرد است که عامل هدایت سیاست است. همه پرسی استقلال در سال 2017 این مسئله را که هویت یکپارچه کردی وجود ندارد ثابت کرد. اقلیم کردستان بعد از برگزاری رفراندوم متحمل خسارات قابل توجهی شد. اختلافات داخلی طولانی مدت میان کردها را می توان در نسل جدید رهبران سیاسی کُرد نیز مشاهده کرد. در زمانی که دولت اقلیم کردستان قصد دارد بلوغ سیاسی را طرح ریزی کند، احزاب کرد به طور فزاینده ای همچنان توسط خاندانهای مختلف اداره می شوند، مردم را از خود دور می کنند و بسیاری از کردها را مجبور می کنند به کشورهای دیگر بروید زیرا آنها احساس می کنند قادر به پیشرفت در زندگی نیستند. کردها به دلیل داشتن انعطاف به عنوان یک گروه به بقای خود ادامه خواهند داد اما بقای حکومت اقلیم کردستان به غیروابسته کردن ارتباطات سیاسی به رهبران کرد بستگی دارد تا شاید اقلیم کردستان بتواند بدون وابستگی به رهبران فعلی نیز دوام بیاورد.

در نهایت، نباید نقش روسیه در عراق را نادیده گرفت زیرا مسکو بیش از 10 میلیارد دلار در این کشور سرمایه گذاری کرده است. زمانی که تحریم های ثانویه به دلیل بحران اوکراین اعمال شود، وضعیت تغییر خواهد کرد و پیامدهایی برای کردها نیز خواهد داشت. با این حال،  این بحران به دولت اقلیم کردستان فرصتی برای کمک به پر کردن شکاف انرژی در جهان می‌دهد. شاید این فرصتی باشد برای همه گروه های کرد عراقی تا گرد هم آیند و جایگاه اقتصادی و سیاسی اقلیم کردستان را ارتقا دهند.

ونس سرچوک

اگرچه سیاستمداران و شهروندان آمریکایی لزوماً برخی از تفاوت های ظریف را که در کردستان عراق یا در میان گروه های کرد در سایر نقاط خاورمیانه اعمال می شود، درک نمی کنند اما کردها همچنان به طور گسترده ای، از حمایت و همراهی دو حزب اصلی در ایالات متحده برخوردار هستند. از نظر روان‌شناختی، آمریکایی‌ها تمایل دارند که افراد مستضعف را دوست داشته باشند و سختی‌هایی که در طول دهه‌ها بر کردها وارد شده باعث تشدید این احساسات می شود.

این همدردی پس از جنگ خلیج فارس در سال 1991- که قدرت آمریکا در عراق به کار گرفته شد، ارتش صدام تضعیف شد و کردها فرصتی برای به دست آوردن خودگردانی دیدند- به شدت شروع به رشد کرد. با حمایت ایالات متحده، یک دیکتاتور از قلمروی که قبلاً کنترل کرده بود عقب رانده شد و یک گروه اقلیت این فرصت را پیدا کرد تا خود را اداره کند. آنچه پس از آن اتفاق افتاد، مجموعه ای از دوره هایی است که ایالات متحده را در منطقه درگیر کرد و کردها نیز خود را به عنوان متحدان حیاتی آمریکا قرار دادند.

با این حال، امروز آمریکا به طور گسترده در حال خروج از خاورمیانه است و نقش ایالات متحده در این منطقه متفاوت خواهد بود و پیامدهای عمیقی برای کردستان عراق نیز خواهد داشت. در طول سی سال اول حکومت اقلیم کردستان، کمک ایالات متحده برای موفقیت و حفاظت از آن بسیار مهم بود اما بقای آن در آینده به نحوه حکومت کردها بستگی دارد.

با این حال، باید اعتراف کرد که کردستان عراق از زمان تأسیس اقلیم کردستان پیشرفت عظیمی داشته و دستاوردهای زیادی به دست آورده است. این واقعیت که می توان به یک فرودگاه بین المللی در اربیل پرواز کرد یک چیز فوق العاده است. این دستاوردها و دیگر موفقیت ها را نباید بدیهی انگاشت. این واقعیتی است که وقتی تنها چند صد مایل دورتر از قلمرو اقلیم کردستان عراق حرکت می کنید، آشکارتر می شود.

با این حال، در همان زمان، هزاران نفر از کردها، منطقه کردستان عراق را به مقصد اروپا ترک کردند که نشان می دهد مشکلات اساسی همچنان ادامه دارد. اگرچه برخی افراد استدلال می کنند که این مسائل ناشی از عدم اتحاد داخلی یا عدم استقلال است، بسیاری از مشکلات اساسی از این واقعیت ناشی می شود که دولت اقلیم کردستان یک دولت حامی پرور و مملو از فساد است. این نوع حکومت بارها در ایجاد شغل برای جوانان یا تقویت سیاست رقابت ناکام بوده است. علاوه بر این، فضای رسانه های آزاد به دلیل فشارهای سیاسی فزاینده در حال کاهش است. چنین محیطی زمینه برای از دست دادن بهترین و درخشان ترین افراد و کوچ آنها به کشورهای دیگر را فراهم می کند.

در واقع، تمجید از دستاوردهای مشارکت ایالات متحده و کردها دیگر کافی نیست. در کنار آن، باید به گفتگوهای سخت و دشوار در مورد سیاست و اقتصاد کردستان عراق که اکنون در مسیر خوبی قرار ندارد تمایل داشت. دهه گذشته بسیارنگران کننده بوده است. فساد در حکومت اقلیم کردستان نسبت به ده تا پانزده سال پیش بسیار بیشتر شده اما سطح آزادی و پویایی اقتصاد کمتر شده است. ما باید درباره علل این مسائل بحث و بررسی انجام دهیم. فقط مردم کردستان عراق می توانند وضعیت کنونی را تغییر دهند.

منبع: اندیشکده واشنگتن برای خاورمیانه

کردپرس