درنگی در اهمیت نماز در روایات

نماز برترین فریضه ها و واجبات دینی (پس از معرفت و شناخت خداوند متعال به عنوان رکن و اساس دین داری) شمرده می شود .

به گزارش بولتن نیوز، دکتر محمد جواد گودینی (نویسنده، پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه) نوشت: نماز برترین فریضه ها و واجبات دینی (پس از معرفت و شناخت خداوند متعال به عنوان رکن و اساس دین داری) شمرده می شود و پس از توحید و پذیرش یگانگی خداوند جهانیان، چیزی از فرائض الهی به اهمیت نماز نمی رسد و در آیات قرآن کریم و روایات برجای مانده از خاتم پیامبران(ص) و اهل بیت طاهرینش(ع) بر این فریضه ی مهم، تاکید بسیاری شده است.
خداوند بلند مرتبه می فرماید:
إنَّ الصَّلاةَ کانَت عَلَی المُؤمِنِینَ کِتاباً مَوقُوتاً
ترجمه: "نماز برای مومنان، واجبی نوشته شده [و لازم است]".
نماز موجب تقرب جستن افراد پارسا به پروردگار جهانیان بوده و آخرین سفارش پیامبران الهی(ع) و درخواست آنان از امت هایشان محسوب می گردد؛ این سخن بدان معناست که نماز از نگاه پیامبران(ع) که پیام آوران وحی خداوند و فرستادگان پروردگار به سوی بشر برای راهنمایی به راه صواب و نیک بختی در دنیا و آخرت بوده اند، از چنان اهمیت و اعتباری برخوردار است که آخرین خواسته ی انبیاء(ع) از پیروانشان، به پاداشتن نماز و مداومت بر انجام این فریضه ی تاثیرگذار است.
در روایات، نمازهای پنج گانه که توسط مومنان خداباور اقامه می گردد (البته به شرط آنکه با اخلاص و برای جلب رضایت الهی به جای آورده شود)، به نهری تشبیه گردیده است که همه ی آلودگی ها، پلشتی، زشتی ها و بدی ها را با خود شسته و پاک و مطهر می گرداند.
تا زمانی که انسان مسلمان بر انجام این فریضه ی بی بدیل الهی اصرار ورزیده و آن را به درستی به جای آورد، نیرنگ های شیطان در او چندان کارگر نمی افتد؛ اما اگر زمانی انسان از نماز جدا شده و آن را ترک گوید، شیطان بر انحراف انسان از مسیر بندگی و انحراف به سمت بدی ها و کژی ها طمع کرده و تلاش خود را برای به دام انداختن این انسان بدون پناه (که از بزرگترین پناهگاه که همان نماز و انس با خداوند بلند مرتبه است، خود را خارج کرده) مضاعف می گرداند.
به دیگر سخن نماز همانند دژی مستحکم و نفوذ ناپذیر عمل می کند که جلوی تحرکات مخربانه ی شیطان و برنامه های او را گرفته و از پرتاب شدن انسان به دامان ابلیس ممانعت به عمل می آورد. از این رو نماز از کارهای زشت، منکرات و بدی ها باز داشته و حصن نفوذ ناپذیری است که مانع نفوذ بزرگترین دشمن انسان (شیطان) می گردد.
در روایات معتبر از اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، نماز در کنار جهاد در راه خدا و نیکی به پدر و مادر، برترین و با فضیلت ترین کارها نزد خداوند بلند مرتبه شمرده شده است. نماز، آتش قهر خداوند جبار را خاموش کرده و اسباب بخشش و خشنودی خداوند را فراهم می آورد.
پیشوایان معصوم(ع) که همه ی زندگی شان برای پیروان مکتب رهایی بخش اهل بیت(ع) الگو و اسوه است، در هنگام نماز دچار حالاتی شگفت انگیز می شدند و حتی رنگ رخسارشان تغییر می کرد و در نماز، چنان حالی بر آنان(ع) مستولی می گشت که گویا با کسی سخن می گویند که او را می بینند.
انس پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت طاهرینش(ع) به نماز بیشتر از آن است که در این مختصر گنجانده شود؛ در این مختصر تنها به عبادت سالار شهیدان(ع) در کربلا اشاره می شود که به گواهی تاریخ، حتی در سخت ترین شرایط که نبرد سهمگین روز عاشوراء در شرایطی نابرابر بوده است، از نماز غافل نگردید و با وجود تیرهای فراوانی که از سوی دشمنان به سوی آن حضرت(ع) باریده می شد، نماز را به جای آورد و از مناجات با پروردگار جهانیان، صرف نظر ننمود.
حضرت محمد مصطفی(ص) درباره ی شیفتگی اش به نماز و راز و نیاز با خداوند متعال به صحابی بزرگوار جناب ابوذر غِفاری چنین فرموده است:
"ای ابوذر، خداوند خنکی دیده ی مرا [که دیدگانم با وصال آن، آنچنان خشنود می گردد که اشک شوق و خنک از آن روان می گردد] در نماز قرار داده و آن را برایم محبوب کرده است؛ همان گونه که خوراکی برای گرسنه و آب برای تشنه، محبوب شده است. گرسنه هنگامی که غذا می خورد، سیر می شود و تشنه نیز هنگامی که آب می نوشد، سیراب می گردد؛ اما من از نماز سیر نمی شوم".
مولای متقیان حضرت علی بن أبی طالب(ع) نیز در هیچ حالی از نماز و راز و نیاز با معبود، غفلت نمی ورزید و همواره بر این فریضه ی سترگ اهتمامی گسترده داشت و حتی در هنگام نبرد نیز از آن رویگردان نبود. در روایت چنین آمده است:
"علی«ع» در پیکار صفین مشغول جنگ و قتال بود و در حالی که میان دو صف [به نبرد و مدیریت امور جنگ] مشغول بود، به خورشید توجه داشت. ابن عباس به امام«ع» عرض کرد: ای امیر مومنان«ع»، این چه کاری است؟
امام علی«ع» پاسخ فرمود: به زوال [خورشید] می نگرم تا [اگر وقت نماز شده] نماز را اقامه نماییم. ابن عباس ادامه داد: آیا اکنون وقت نماز است؟ ما به نبرد مشغولیم و [در زمان حاضر، سزاوار است به فکر جهاد بوده و به امور جنگی بپردازیم].
امام علی«ع» فرمود: ما برای چه با آنها مبارزه می کنیم؟ ما تنها برای نماز می جنگیم.
راوی در ادامه ی حدیث می گوید: هرگز امام علی(ع) نماز شب خود را ترک نگفت؛ حتی در لیلة الهریر [یکی از شب های سخت در نبرد صفین]".
از خاتم پیامبران(ص) روایت است که نسبت به سبک شمردن نماز به عنوان وظیفه ای بزرگ هشدار داده و چنین فرمود:
"هر کس نماز را سبک شمارد [و آن را خفیف و کوچک دانسته و نسبت به آن بی توجه باشد و حق این واجب برجسته و تاثیرگذار را ادا ننماید]، در حوض بر من وارد نمی شود؛ به خداوند سوگند که وارد نخواهد شد".
امام جعفر بن محمد الصادق(ع) نیز اهتمام به نماز اول وقت را از نشانه های پیروان اهل بیت عصمت و طهارت(ص) توصیف فرموده است:
"شیعیانمان را در سه جای امتحان کنید: هنگام نماز [و فرا رسیدن زمان نماز و ادای این فریضه ی الهی] بنگرید چگونه نسبت به آن مراقبت کرده [و نسبت به نماز محافظت کرده و این تکلیف سترگ را به فرجام می رسانند؟] و هنگام حفظ اسرار و رازهایشان که چگونه آن را از دشمنانشان حفظ و حراست کرده [و از این رازها و اسرار نگاهداری می نمایند] و [سوم] درباره ی اموال و دارایی هایشان که چگونه با برادرانشان همدردی کرده [و با دارایی خود در کمک و مساعدت به برادران دینی خود کوشش کرده و با اموالشان حوائج مومنان را برآورده ساخته و در سختی های روزگار، همدردی می نمایند؟]".
همچنین روایت است معاویة بن وهب (یکی از یاران و شاگردان نزدیک حضرت صادق«ع») از امام ششم شیعیان امام جعفر بن محمد(ع) پرسید: برترین چیزی که بندگان را به پروردگارشان نزدیک می سازد، چیست؟
امام(ع) فرمود: "پس از شناخت [و معرفت یافتن نسبت به خداوند متعال که مهمترین پایه ی اعتقادی و اساس دین هر مسلمان است] من چیزی را برتر از نماز نمی شناسم. آیا نمی بینی که بنده ی صالح عیسی بن مریم«س» فرمود: خداوند مرا به نماز سفارش کرد. از پیامبر«ص» نیز درباره ی برترین کارها پرسیده شد. حضرت«ص» در پاسخ فرمود: نماز اول وقت".
ابوحامد غزالی نیز این روایت را از پیامبر گرامی اسلام(ص) روایت کرده است:
"هر کس بر نمازهای پنج گانه [نماز های شبانه روزی] به طور کامل و زمان های آن (نماز صحیح و اول وقت) محافظت نماید، برای او در روز رستاخیز نور و برهانی خواهد بود و هر کس آن [نماز های پنجگاه که خداوند بر بندگانش واجب فرموده است] را تباه نماید، با فرعون و هامان [وزیر و از نزدیکان فرعون] محشور خواهد شد".
مولای متقیان حضرت علی(ع) نیز در این باره چنین فرموده است:
"نماز موجب نزدیکی [و قرب به خداوند] برای هر فرد با تقوایی است [که از این فریضه ی الهی برای خشنودی خداوند و قرب به خدا بهره می جوید] و حج، جهاد هر فرد ناتوان است. هر چیزی زکاتی دارد و جهاد بدن، روزه است. جهاد زن نیز خوب شوهرداری کردن است".
نماز تجلی بندگی در پیشگاه خالق و برترین وسیله برای تقرب به خداوند بلند مرتبه محسوب می گردد. نماز که در روایات ستون دین به شمار رفته و نقش برجسته ای در رشد ایمان ایفا می کند، از مهمترین سفارش های پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت طاهرینش(ع) است. پیشوایان دین(ع) همواره بر اقامه ی این فریضه ی الهی با شرایط آن و همراه با معرفت و حضور قلب تاکید نموده اند.
نماز راه دستیابی به نیک بختی و سعادت در دنیا و آخرت محسوب شده و واپسین سفارش پیامبران(ع) و وصیت سفیران الهی(ع) توصیف گردیده است.
نماز آن قدر در پیشگاه خداوند مهم و ارزنده است که در آیات بسیاری از قرآن کریم به این واجب برجسته و اثرگذار سفارش شده و به طور مثال، در سوره ی مبارکه ی "مومنین" نخستین ویژگی مومنان راستین، خشوع و فروتنی در نماز دانسته شده است.
نماز در روایات معتبر، معیار قبولی یا عدم قبولی سایر اعمال نیک و پسندیده شمرده شده است؛ به گونه ای که اگر نماز مورد پذیرش خداوند قرار گیرد، دیگر کارهای نیک نیز مقبول می گردد و اگر نماز مردود شود، کارهای دیگر نیز مورد قبول قرار نمی گیرد.
انس با خدا و یاد پروردگار، با نماز و به وسیله ی این واجب مهم و بنیادین محقق می گردد و نماز برترین توشه ای است که در جهان پس از مرگ به کار آمده و بهترین همنشین انسان مومن در عالم برزخ و قیامت محسوب می گردد.
نماز که مصداق عبادت خدا بلکه بالاترین و برترین عبادت در پیشگاه الهی به شمار می رود، در زندگی دنیا نیز آثار و بهره های فراوانی از جمله تامین آرامش و طمأنینه ی قلبی، افزایش رزق و روزی، جلب رحمت و عنایت ویژه ی خداوند متعال و ... را نیز به همراه دارد.
نماز (بویژه زمانی که با حضور قلب، در اول وقت و همراه با جماعت به جای آورده شود)، خشنودی و رضوان پروردگار جهانیان را به دنبال داشته و تاثیر شگرفی بر رشد ایمان برجای می گذارد. در این مختصر تلاش گردید به برخی از روایات در خصوص اهمیت نماز و راز و نیاز با پروردگار اشاره گردد. علاقمندان برای مطالعه ی بیشتر در این خصوص به منابع روایی مراجعه فرمایند.