فرار از پرداخت عوارض و حقوق گمرکی با دروغگویی در اظهار / فاسد شدن کالاها به دلیل عدم تعیین تکلیف ترخیص درصدی / فرار صاحبان کالا از رفع تعهدات ارزی / مشکل اسناد مالکیت صاحبان کالا در گمرک/ مشکل تامین ارز ترجیحی و صدور کد رهگیری بانک / دپوی 3.2 میلیون تن نهاده ها و تجهیزات تولید در انبار گمرکات / بیش از 30 هزار هرزنامه از سوی بیش از 1500 بانک به گمرک

گروه  اقتصادی: درحال حاضر عوامل مختلفی مانند الزامات قبل از اظهار کالاها به گمرک، اقدامات صاحبان کالا در راستای اظهارکالا به گمرک و ترخیص آن ، فرآیند تشریفات گمرکی و ترخیص کالا، سیستم حمل و نقل کشور و… در میزانِ ماندگاری کالاها در بنادر، مناطق ویژۀ اقتصادی و مناطق آزاد تجاری ، تأثیرگذار می باشند. در راستای بررسی دلایل رسوب کالا در بنادر و گمرکات کشور، تاکنون جلسات متعددی از سوی سازمان های ذیمدخل در امر تجارت خارجی از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ بانک مرکزی و گمرک جمهوری اسلامی ایران برگزار و در این جلسات بر لزوم تعیین تکلیف و ترخیص کالاهای انباشته شده در بنادر و گمرکات تأکید شده و با اشاره به اهمیت جلوگیری از رسوب و انباشت کالا در بنادر، گمرکات و انبارهای متعلق به سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی، بر سازماندهی لازم به منظور تسهیل در روند ترخیص کالا و تأمین نیازهای اساسی کشور در مقطع حساس کنونی تأکید لازم به عمل آمده است. متعاقبِ این امر، دولت نیز در این خصوص ، برنامه ریزی های لازم را انجام داده و تصمیمات مناسبی نیز اتخاذ نموده تا جریان واردات کالا تسهیل شود و کالاهای اساسی و ضروری در اختیار مردم کشور قرار گیرد.

به گزارش بولتن نیوز، در راستای بررسی وضعیت رسوب کالا در بنادر کشور ، پای صحبت های مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران نشستیم. که  این مقام مسئول موضوع رسوب کالا در بنادر و گمرکات کشور را از 4 منظر مورد بررسی و تشریح قرار داد.

در بخش اول گفتگوی اختصاصی بولتن نیوز،  معاون فنی و  امور گمرکی ایستائی و رسوب کالاهای وارده به مناطق ویژه ، آزاد، بنادر و گمرکات کشور به منظور « واردات قطعی » را مرتبط با چهار مقطع زمانی الف‏‏- قبل از اظهار کالاها به گمرک؛ ب‏‏- بعد از اظهار کالاها به گمرک و در حین انجام تشریفات گمرکی ؛ ج‏‏- بعد از صدور پروانۀ الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا؛ د‏‏- پس از ترخیص کالا و تبعات بوجود آمده جهت رسوب اقلام بعدی دانست که قسمت مربوط به قبل از اظهار کالاها به گمرک در گزارش اول با تیتر "   پشت پردۀ رسوب کالاها در بنادر و گمرکات کشور چه می گذرد | بخش اول  " و  مصاحبه مربوط به بعد از اظهار کالاها به گمرک و در حین انجام تشریفات گمرکی"  با تیتر  "  پشت پردۀ رسوب کالاها در بنادر و گمرکات کشور چه می گذرد | بخش دوم  " منتشر شد. در بخش سوم هم به موضوع " بعد از صدور پروانۀ الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا " با تیتر  " احتکار کالا در انبار مناطق ویژه و آزاد یا اماکن گمرکی / بصرفه بودن هزینه نگهداری کالای احتکاری در انبار بنادر / معضلی بزرگتر بنام ناوگان حمل و نقل" پرداخته  شد.

در بخش چهارم از گفتگوی اختصاصی پای صحبت های مهرداد جمال ارونقی می نشینیم با موضوع چالش های " پس از ترخیص کالا و تبعات بوجود آمده جهت رسوب اقلام بعدی" :

د ) پس از ترخیص کالا و تبعات بوجود آمده جهت رسوب اقلام بعدی

ارونقی در ادامه به دلایل و علل دپو و رسوب کالا در بنادر و گمرکات ، پس از ترخیص کالا پرداخته و خاطرنشان کرد: گرچه کالای ترخیص قطعی شده که از اماکن گمرکی و یا محوطه های مربوطه خارج شده است جزو اقلام رسوبی محسوب نمی گردد، اما عدم اقدام دربارۀ تعیین تکلیف مکاتبات احتمالی صورت پذیرفته درخصوص کالاهای ترخیص شده ممکن است منتج به جلوگیری از ارائه خدمات توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت ؛ گمرک یا بانک مرکزی برای کالاهای بعدی موجود در بنادر یا مناطق ویژه یا آزاد و یا گمرکات گردیده و ایستایی یا رسوب آنها را دامن زند. ذیلاً به سه مورد مهم مرتبط در این خصوص اشاره می شود:

• پارامتریک ننمودن کامنت های مرتبط با بانک در اظهارنامه های گمرکی: عمدۀ کامنت های به منظور رفع ابهامات در اظهارنامه های گمرکی، ناشی از وجود دو مغایرت ثبت می شوند:

الف ‏‏- مغایرت مشخصات کالای ترخیص شده با اظهار صاحب کالا

ب ‏‏- مغایرت اطلاعات پایه با اطلاعات ثبت سفارش

با عنایت به بررسی های کارشناسی و نظر مشترک بانک مرکزی و گمرک ایران، در رابطه با مغایرت های مندرج در بند الف فوق ، لازم است فیلدهای ذیل به صورت مجزا به ازای هر قلم کالا  به بانک مرکزی ارسال گردد :

• وجود یا عدم وجود کسر تخلیه
• میزان کسر تخلیه به کیلوگرم پس از ملحوظ نظر قراردادن تلورانس وزنی قابل پذیرش
• وجود یا عدم وجود بیش بود ارزش
• میزان بیش بود ارزش استنباطی

به منظور جلوگیری از بروز مغایرت های مندرج در بند ب فوق، لازم است تا در هنگام اظهار گمرکی، اطلاعات اظهارنامه با اطلاعات « ثبت سفارش» یا « اعلامیۀ تأمین ارز » مقایسه گردد و در صورت وجود هر نوع اختلاف یا مغایرتی از اختصاص شمارۀ سریال (کوتاژ) به اظهارنامه بصورت سیستمی ممانعت به عمل آید. عناوین زیر از جمله مواردی است که باید در اظهارنامه گمرکی و ثبت سفارش یا اعلامیۀ تأمین ارز برابر باشند:

• شمارۀ ثبت سفارش
• ردیف تعرفۀ نمانکلاتور سیستم هماهنگ شده
• کد بانک و شعبه
• نوع ارز
• کرایۀ حمل
• واحد کالا

بنابراین، عدم اجرای موارد صدرالاشاره باعث بروز مکاتبات زاید و بروکراسی بیهوده ای می گردد به صورتی که به عنوان مثال، طی دو فقره نامه واصله از حوزۀ نظارت گمرکات استان هرمزگان ، مکاتبات حاصل از عدم اجرائی شدن موارد فوق به بیش از 30 هزار نامه از سوی بیش از 1500 بانک عامل برآورد گردیده است.

 چنانچه به مکاتبات دفتر ارزش گمرک ایران نیز توجه شود مشخص خواهد گردید که بیش از 70% از مکاتبات بانک های عامل یا بانک مرکزی با این دفتر ناشی از عدم اجرای موارد اشاره شده می باشد. عدم تعیین تکلیف مکاتبات صورت پذیرفته، دستگاه های ذیربط را مختار به عدم ارائه هرگونه خدمات و تسهیلات برای کالاهای حمل شدۀ بعدی این صاحبان کالا نموده و این امر باعث ایستایی یا رسوب این اقلام خواهد گردید. شایان ذکر است اقدامات لازم در این خصوص از سوی گمرک ایران صورت پذیرفته است.

• عدم تعیین تکلیف اقلام باقیمانده از ترخیص درصدی کالاهای گروه 1 و 2 کالایی: عدم تعیین تکلیف کالاهای ترخیص درصدی در گمرکات اجرائی، علاوه بر اینکه موجب فساد این اقلام می گردد بلکه باعث عدم ارائه هرگونه خدمتی توسط بانک مرکزی در موارد بعدی بدلیل عدم رفع تعهد ارزی صاحب کالا می گردد.

 شایان ذکر است درخصوص کالاهای اساسی و ضروری موجود در اماکن گمرکی و بنادر که بصورت درصدی نسبت به ترخیص آنها اقدام شده است از یک سو گمرک به استناد مصوبات ستاد تنظیم بازار نمی تواند نسبت به اعلام متروکه شدن کالا به سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی اقدام نماید و از سوی دیگر کلیۀ این اقلام باقیمانده در معرض فساد        می باشند که بایستی بقید فوریت نسبت به سرنوشت این اقلام تصمیم جدی اتخاذ گردد. البته در این خصوص تصمیمات جدیدی اتخاذ شده است که باید بصورت کامل اجرایی شود.

باید توجه داشت درخصوص کلیۀ کالاهای موجود در بنادر و گمرکات کشور، از سوی این حوزۀ معاونت، بخشنامۀ شمارۀ 1086604‏/99 مورخ 11‏/9‏/1399 با عنوان کلیۀ حوزه های نظارت و گمرکات اجرایی کشور، صادر و ابلاغ گردیده است که می تواند در امر تعیین تکلیف کالاهای رسوبی بسیار راهگشا باشد.

3) اقدامات صورت پذیرفته در راستای کاهش دپو، ایستایی و رسوب کالاها در بنادر و گمرکات

معاون فنی گمرک در راستای اقدامات صورت گرفته جهت کاهش دپو و ایستایی کالاها در بنادر و گمرکات کشور پرداخته و اعلام کرد: با توجه به موارد معنونه در چهار مقطع زمانی اشاره شده در مبحث 2) : الف‏‏- قبل از اظهار کالاها به گمرک؛ ب‏‏- بعد از اظهار کالاها به گمرک و در حین انجام تشریفات گمرکی ؛ ج‏‏- بعد از صدور پروانۀ الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا؛ د‏‏- پس از ترخیص کالا و تبعات بوجود آمده جهت رسوب اقلام بعدی؛ بدیهی است تسریع و تسهیل در انجام تشریفات گمرکی و کاهش رسوب کالا در بنادر و گمرکات از اولویت های اساسی سازمان گمرک بوده و همواره اقدامات اساسی در این راستا صورت گرفته است.

معمولاً درخصوص دپوی حدود هشت میلیون تنی کالا در گمرک و بنادر که ۳.۵ میلیون تن آن را کالاهای اساسی موجود و یک میلیون تن دیگر در شناورها و حدود چهار میلیون تن را کالاهای غیر اساسی غیرکانتینری ‏‏- که ۸۰ درصد آن نهاده ها و تجهیزات تولید است ‏‏-  می توان گفت:

در رابطه با کالاهای اساسی دو حالت وجود دارد: برای بخشی از آنها هنوز اسناد مالکیت در اختیار صاحب کالا نیست و     نمی تواند نسبت به اظهار کالای خود به گمرک اقدام کند. اسناد زمانی می تواند در اختیار صاحب کالا باشد که تامین ارز از سوی بانک مرکزی انجام و با انتقال ارز، اسناد به خریدار منتقل و صاحب کالا نسبت به اظهار کالا اقدام و تشریفات گمرکی را انجام دهد.  

 در مورد بخشی دیگر از کالاهای اساسی که عمده آنها را تشکیل می دهد وضعیت اینگونه است که کالا با اعتبار خریدار داخلی خریداری و به بنادر و گمرکات کشور حمل شده است ؛ این در حالی است که اسناد مالکیت علی رغم عدم تامین ارز از سوی بانک مرکزی در اختیار صاحب کالا قرار گرفته و نسبت به اظهار این کالاهای اساسی به گمرک اقدام و حتی تشریفات لازم انجام شده است و مجوزهای قانونی لازم مانند استاندارد، بهداشت و سایر مجوزها دریافت شده است، ولی تنها مشکل برای آنها بحث تامین ارز ترجیحی و متعاقب آن صدور کد رهگیری بانک است که صاحبان این اقلام، در صورت ارائه کد رهگیری بانک می توانند نسبت به ترخیص کالا اقدام کنند.

با توجه به مصوبات جلسه ۱۱ آبان ماه در وزارت صمت که به ریاست وزیر صمت و با حضور دستگاه های مربوطه برگزار شد، دو تصمیم گرفته شده است که اول، بانک مرکزی با قید فوریت نسبت به تامین ارز ترجیحی کالاهای اساسی موجود در گمرک و بنادر که اسناد آن هنوز به خریدار منتقل نشده اقدام کند، به عبارتی با این اقدام بانک مرکزی و انتقال ارز تأمین شده به فروشنده، بلافاصله اسناد مالکیت به خریدار منتقل و نسبت به اظهار و انجام تشریفات گمرکی اقدام می شود.

بر این اساس مقرر شد بانک مرکزی برای صدور اعلامیه تامین ارز به صورت اعتباری اقدام و تعهد تامین ارز ترجیحی ظرف سه ماه از تاریخ ترخیص کالا را بر اساس مصوبه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت انجام دهد تا کالاها قابل ترخیص از گمرک و بنادر باشد.  به غیر از اقلامی که هنوز مالکیت آن به خریدار منتقل نشده صاحبان کالا به استناد این مصوبات می توانند از روز شنبه(۱۷ آبان) نسبت به ترخیص کالاهای اساسی خود اقدام کنند که در صورت اجرایی شدن این موضوع، بخش     عمده ای از کالاهای اساسی ترخیص می شود.

در حال حاضر حدود چهار میلیون تن کالای غیر اساسی غیر کانتینری در گمرک وبنادر موجود است که بیش از ۸۰ درصد آن مربوط به واحدهای تولیدی، مواد اولیه، مواد واسطه ای، ماشین آلات و تجهیزات خطوط تولید است که توسط واحدهای تولیدی یا بازرگانان و تجار وارد شده و این کالاهای مرتبط با تولید در گروه های ۲۱ تا ۲۴ و بخشی در گروه ۲۵ ‏‏- که توسط وزارت صمت اعلام شده ‏‏- طبقه بندی شده اند. بر اساس مصوبات اخیر، گمرک مکلف شده نسبت به ترخیص این کالاها دارای قبض انبار تا ۱۰ آبانماه سال جاری و با ارز اشخاص بوده و با ارز بانکی تامین ارز نشده اند ‏‏- با اعلام اولویت وزارت صمت و بدون کد رهگیری بانک ‏‏- با رعایت مقررات مربوطه اقدام کنند.

بازرگانان یا صاحبان کالا می توانند نسبت به ویرایش ثبت سفارش با ارز اشخاص و یا ارز واردات در مقابل صادرات خود یا غیر در سیستم اقدام و با قید فوریت با همان ثبت سفارش و مجوزهای قبلی که مورد تایید وزارت صمت قرار گرفته نسبت به ترخیص کالاهای خود اقدام کنند. این در حالی است که در خصوص رویه واردات مقابل صادرات بانک مرکزی مکلف شده است طی ۲۴ ساعت کد رهگیری مربوطه را صادر کند.

در حال حاضر بیش از 60 هزار باکس کانتینر  پُر وارداتی در بنادر و گمرکات کشور حاوی کالاهای اساسی و غیراساسی وجود دارد که نحوه اقدام درخصوص این کالاها به همان شیوه ای است که اشاره گردید.

همچنین وفق مفاد مصوبات جلسه ۱۷۷ ستاد هماهنگی اقتصادی دولت به منظور تسریع در ترخیص کالاها به گمرک اجازه داده شده است تا در مورد کالاهای اساسی و ضروری مورد نیاز واحدهای تولیدی که تا ۱۰ آبان ماه سال جاری دارای قبض انبار هستند ‏‏- بر اساس اولویت های اعلامی وزارت صمت ‏‏- با استفاده از ارز صادراتی یا متقاضی و یا تامین ارز شده توسط بانک مرکزی نسبت به ترخیص بدون الزام کد رهگیری اقدام کند.

 بصورت کلی، گمرک می تواند نسبت به ترخیص ۹۰ درصد کالاهای اساسی و اقلام مربوط به واحدهای تولیدی در گروههای ۲۱ تا ۲۴ و حتی از گروه ۲۵ ‏‏- با اولویت اعلامی از سوی وزارت صمت ‏‏- قبل از ادامه روند و تشریفات گمرکی و تعیین تکلیف رویه گمرکی (ارز اشخاص یا واردات مقابل صادرات و یا سیستم بانکی) که در صف «تخصیص» و یا «تامین» ارز قرار دارند اقدام کرده و صاحب کالا می تواند برای ترخیص این اقلام به میزان ۹۰ درصد، فرآیند ترخیص را شروع کند. بر این اساس اولویت ها و ردیف تعرفه های مربوطه توسط وزارت صمت استخراج و به گمرک تحویل می شود تا این سازمان بر اساس آن، نسبت به ترخیص ۹۰ درصدی کالاها طبق درخواست صاحب کالا اقدام کند. این در حالیست که اگر در اسرع وقت صاحبان کالا برای تعیین تکلیف اقدام نکنند و یا علیرغم صدور کد رهگیری بانک نسبت به ترخیص قطعی کالاهای خود مبادرت ننمایند، مشمول اعمال مقررات متروکه خواهند شد.

همچنین در مورد کالاهای کانتینری نیز که بخشی از آن را برنج تشکیل می دهد، بانک مرکزی نسبت به صدور کد رهگیری قسمتی از این کالاها اقدام کرده و برنج های رسوبی به تدریج در حال ترخیص است.

در رابطه با اقدامات صورت گرفته برای رفع موانع مربوط به ویرایش ثبت سفارش می توان اذعان داشت: کالاهایی که مطابق استنباط گمرک، ردیف تعرفه مندرج در ثبت سفارش آنها تغییر کرده است، اگر ردیف تعرفه کالاها در گروه های ۲۱ تا ۲۴ و گروه یک باشد، با کنترل ردیف تعرفه استنباطی گمرک ‏‏-به شرطی که شرح تجاری کالا تغییر نکند و ردیف تعرفه استنباطی در ردیف تعرفه کالاهای ممنوعه گروه ۲۷ و چهار و همچنین کالاهایی که تولید داخلی دارند نباشد‏‏- صاحبان کالا می توانند بدون ویرایش ثبت سفارش، نسبت به ترخیص کالا اقدام کنند.

لیست اقلام ممنوعه گروه های ۲۷ و ۴ و لیست اقلام مربوطه به کالاهایی که تولید مشابه داخلی دارند توسط وزارت صمت استخراج شده است که تحویل گمرک داده شده و بر اساس آن ردیف تعرفه ها چک و کنترل لازم صورت می گیرد و در صورت مطابقت لازم،  نیازی به ویرایش ثبت سفارش نخواهد بود.

به گزارش بولتن نیوز، در آخرین بخش از گفتگوی اختصاصی با معاون فنی و امور گمرکی ایران که پس از این منتشر خواهد شد به نتیجه گیری و  راه کارهای این معاونت برای خروج از چالش های موجود پرداخته می شود.