پشت پردۀ رسوب کالاها در بنادر و گمرکات کشور/بخش دوم

گروه  اقتصادی: درحال حاضر عوامل مختلفی مانند الزامات قبل از اظهار کالاها به گمرک، اقدامات صاحبان کالا در راستای اظهارکالا به گمرک و ترخیص آن ، فرآیند تشریفات گمرکی و ترخیص کالا، سیستم حمل و نقل کشور و… در میزانِ ماندگاری کالاها در بنادر، مناطق ویژۀ اقتصادی و مناطق آزاد تجاری ، تأثیرگذار می باشند. در راستای بررسی دلایل رسوب کالا در بنادر و گمرکات کشور، تاکنون جلسات متعددی از سوی سازمان های ذیمدخل در امر تجارت خارجی از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ بانک مرکزی و گمرک جمهوری اسلامی ایران برگزار و در این جلسات بر لزوم تعیین تکلیف و ترخیص کالاهای انباشته شده در بنادر و گمرکات تأکید شده و با اشاره به اهمیت جلوگیری از رسوب و انباشت کالا در بنادر، گمرکات و انبارهای متعلق به سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی، بر سازماندهی لازم به منظور تسهیل در روند ترخیص کالا و تأمین نیازهای اساسی کشور در مقطع حساس کنونی تأکید لازم به عمل آمده است. متعاقبِ این امر، دولت نیز در این خصوص ، برنامه ریزی های لازم را انجام داده و تصمیمات مناسبی نیز اتخاذ نموده تا جریان واردات کالا تسهیل شود و کالاهای اساسی و ضروری در اختیار مردم کشور قرار گیرد.

به گزارش بولتن نیوز، در راستای بررسی وضعیت رسوب کالا در بنادر کشور ، پای صحبت های مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران نشستیم. که  این مقام مسئول موضوع رسوب کالا در بنادر و گمرکات کشور را از 4 منظر مورد بررسی و تشریح قرار داد.

در بخش اول گفتگوی اختصاصی بولتن نیوز،  معاون فنی و  امور گمرکی ایستائی و رسوب کالاهای وارده به مناطق ویژه ، آزاد، بنادر و گمرکات کشور به منظور « واردات قطعی » را مرتبط با چهار مقطع زمانی الف‏‏- قبل از اظهار کالاها به گمرک؛ ب‏‏- بعد از اظهار کالاها به گمرک و در حین انجام تشریفات گمرکی ؛ ج‏‏- بعد از صدور پروانۀ الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا؛ د‏‏- پس از ترخیص کالا و تبعات بوجود آمده جهت رسوب اقلام بعدی دانست که قسمت مربوط به قبل از اظهار کالاها به گمرک در گزارش قبلی با تیتر "   پشت پردۀ رسوب کالاها در بنادر و گمرکات کشور چه می گذرد | بخش اول  " منتشر شد و در بخش دوم به " بعد از اظهار کالاها به گمرک و در حین انجام تشریفات گمرکی" می پردازیم:

ب ) بعد از اظهار کالاها به گمرک

معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران در مصاحبه اختصاصی با بولتن نیوز به تشریح عوامل دپوی کالا بعد از اظهار کالا به گمرک پرداخت و افزود: وفق مفاد ماده 39 قانون امورگمرکی ، تشریفات گمرکی به استثناء مواردی که در قانون اشاره گردیده است منوط به اظهار کالا با تسلیم اظهارنامه به گمرک می باشد. اصل اسنادی که باید به اظهارنامه کالای ورودی ضمیمه شود عبارتند از: اسناد خرید، حمل (یا تصویر تصدیق شده سند حمل توسط شرکت حمل و نقل بین المللی)، ترخیصیه، قبض انبار، مجوزها وگواهی های لازم، اسناد بانکی (در صورتی که کالا از طریق نظام بانکی وارد شده باشد)، گواهی مبدأ، صورت عدلبندی (در صورت یکنواخت نبودن کالا) و سایر اسنادی که گمرک در اجرای قانون یا سایر قوانین ضروری بداند. ضمیمه نمودن سند حمل و ترخیصیه برای کالای ورودی از مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی به سرزمین اصلی که در منطقه معامله شده یا قبض انبار آن تبدیل شده است ضروری نمی باشد. باید توجه داشت معمولاً در موارد استثنایی که تسلیم یک یا چند سند بجز ترخیصیه، موافقت بانک (در صورتی که کالا از طریق نظام بانکی وارد شده باشد) و مجوزها و گواهی های لازم میسر نباشد، با تشخیص رییس گمرک اظهارنامه قبول و به جریان گذاشته می شود؛ ترخیص کالا منوط به ارائه تمامی اسناد و انجام کامل تشریفات گمرکی می باشد. صاحب کالا یا نماینده قانونی وی پس از اطمینان از موجود بودن کالا باید اظهارنامه تعیین شده از طرف گمرک (فرم (برگه) کاغذی، سایر حامل های اطلاعات یا اظهار از راه دور) را از لحاظ اطلاعات و وجوه گمرکی متعلقه که از ناحیه وی باید اعلام شود براساس اسناد مربوط تکمیل و به همراه اسناد لازم به گمرک تسلیم نماید. به منظور حصول اطمینان از اجرای مقررات گمرکی، وصول وجوه متعلقه، صحت مندرجات اظهارنامه و اسناد، کالاهای اظهارشده از لحاظ نوع جنس، تعداد، وزن، ارزش، کشور سازنده، تعرفه و سایر مشخصات و مجوزهای لازم باید مورد ارزیابی و کنترل های گمرکی قرار گیرند.

با توجه به توضیحات معاون فنی گمرک، مهمترین دلیل ماندگاری و انباشته شدن کالاها در بنادر ، مناطق ویژه و آزاد و گمرکات کشور (منظور ، کالاهائی که به منظور واردات قطعی وارد این مناطق و اماکن شده اند) بعد از اظهار کالاها به گمرک عبارتند از:

• عدم امکان ترخیص کالاهای « در صف تخصیص ارز بانکی » و عدم امکان ترخیص درصدی کالاهای «درصف تأمین ارز بانکی» : چنانچه کالا به گمرک اظهار گردد تشریفات گمرکی شروع شده و ارز مورد نیاز کلیۀ کالاهای ثبت سفارش شده و خدمات ، ازطریق سیستم بانکی درچارچوب مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تأمین می گردد. باید توجه داشت به گمرک اجازه داده شده است نسبت به ترخیص درصدی از کالاهای دارای اولویت 1 و 2 گروه کالایی موجود در اماکن گمرکی ، مناطق آزاد و ویژه یا آنهایی که به اماکن مذکور وارد می شوند ، دارای ثبت سفارش بانکی بوده و در صف تامین ارز بانکی قرار گرفته اند اقدام نماید. شایان ذکر است اخیراً توسط ستاد تنظیم بازار به گمرکات کشور در خصوص اقلامی که «در صف تامین ارز بانکی» می باشند اختیار ترخیص درصدی و درخصوص اقلامی که « در صف تخصیص ارز بانکی» می باشند داده شده است تا از دپوی آنهادر بنادر و گمرکات کشور جلوگیری شود
• تطویل احتمالی در صدور و ارسال مجوزهای قانونی جهت ترخیص کالا : وفق مفاد تبصرۀ 2 مادۀ 5 آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات، مجوز ورود و ثبت سفارش وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ترخیص کالا کافی بوده و با داشتن آنها نیاز به اخذ مجوز ترخیص از وزارت مذکور نخواهد بود؛ لیکن مواردی مانند گواهی بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا سازمان دامپزشکی و گواهی بهداشت نباتی سازمان حفظ نباتات و گواهی انطباق با استاندارد سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی و نظایر آنها که برای تأیید کیفیت کالا مستلزم بازدید کالا در مبدأ یا بعد از ورود به گمرک و نمونه برداری از آن است و اخذ آنها قانوناً الزامی است ، مشمول مفاد تبصرۀ یک مادۀ 8 قانون نمی باشد.

به گفته ارونقی، وفق مفاد مادۀ 12 قانون امور گمرکی « به منظور تسهیل و تسریع در انجام تشریفات گمرکی در مبادی ورودی و خروجی، نمایندگان وزارتخانه ها و سازمان های مسئول سایر کنترل ها موظفند تحت نظارت گمرک اقدام نمایند. سایر کنترل ها مانند بازرسی های پزشکی، دامپزشکی، گیاهی، استانداردهای فنی و کیفیت باید بصورت هماهنگ و تحت نظارت گمرک ساماندهی شود.» همچنین وفق مفاد مادۀ 8  آئین نامۀ اجرائی قانون مذکور و در اجرای مادۀ 12 قانون امورگمرکی ، وزارتخانه ها و سازمان های مسئول سایر کنترل ها موظفند نسبت به تنظیم مدت بازدید، نمونه گیری و پاسخگوئی خود به طور کامل براساس نظر گمرک و ارائه اسناد، مدارک ، گواهی ها و مجوزهای مرتبط به گمرک بصورت الکترونیکی به نحوی که گمرک ایران تعیین می نماید اقدام نمایند.

شایان ذکر است براساس مفاد قانونی و مقرراتی فوق و مصوبات ابلاغی به سازمان گمرک در راستای مقابله با تحریم و تسهیل واردات کالا ، « کلیۀ دستگاه های استعلام شونده و یا صادرکنندۀ مجوزهای فنی، ایمنی، بهداشتی و قرنطینه ای برای ترخیص کالا از گمرکات کشور، از جمله وزارتخانه های جهاد کشاورزی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، سازمان ملی استاندارد ایران، سازمان انرژی اتمی، سازمان محیط زیست و سایر مراجع ذیربط مکلف به ارسال پاسخ نهائی استعلام به گمرک ایران ازطریق کارتابل متولی صدور مجوز، ظرف مدت حداکثر هفت روز کاری می باشند. چنانچه مجوز صادره مبنی بر بلامانع بودن ترخیص کالا باشد، گمرک بلافاصله نسبت به ادامۀ تشریفات گمرکی اقدام نموده و چنانچه مجوز صادره مبنی بر مردودی کالای مورد آزمایش از نظر اخذ مجوزهای قانونی مربوطه باشد، اقدامات قانونی لازم درخصوص مورد به عمل آید.

• عدم تمکن مالی صاحب کالا جهت پرداخت حقوق ورودی: در تعدادی از اظهارنامه ها که امکان اظهار کالا به گمرک بدلیل قرارگرفتن مرحلۀ پرداخت حقوق ورودی در انتهای پروسۀ تشریفات گمرکی وجود دارد نیز صاحبان کالا بدلیل عدم تمکن مالی خود امکان تودیع حقوق ورودی را نداشته و این امر باعث ایجاد وقفه در انجام تشریفات گمرکی کالای مزبور و در برخی مواقع، رسوب کالای موضوع اظهارنامه می گردد.
• تطویل در رسیدگی به اظهارنامه ها توسط برخی از کارشناسان مجازی گمرکات اجرایی: درخصوص فرآیند اجرای طرح کارشناس متمرکز و با عنایت به ادغام کلیۀ سالن های ارزیابی گمرکات اجرائی کشور و متمرکز نمودن آن در یک سالن ارزیابی و اینکه طرح کارشناس متمرکز در کلیۀ گمرکات کشور که دارای رویۀ واردات قطعی بوده اجرائی و عملیاتی گردیده است، به منظور وحدت رویه و تقویت بازدهی طرح موصوف ، اقدام برخی از کارشناسان به «خروج از صف » اظهارنامه های درحال بررسی، منجر به معطلی اظهارنامه ها و تطویل امر رسیدگی و ایستائی در انجام تشریفات گمرکی می گردد . این امر درحالی است که کارشناسان مجازی باید ضمن بررسی دقیق و همه جانبۀ اظهارنامه های ارجاعی در راستای شرح وظایف سازمانی، درصورت لزوم ، کل نقایص اظهارنامه را طی یک مرحله و از طریق درج «نظر مشروح و مستند » بصورت سیستمی به ذینفع اعلام نموده و اظهارنامۀ موصوف را از صف خارج نمایند تا از تکرار فرآیند خروج از صف اظهارنامه ها جلوگیری گردد.
• تطویل احتمالی در رسیدگی به ارزش اظهارنامه کالاهای وارداتی توسط گمرکات اجرایی: اگر رسیدگی به ارزش کالا مهم ترین وظیفۀ گمرک تلقی نشود، بدون شک یکی از وظایف اصلی گمرک به شمار می رود، زیرا بین حقوق ورودی و عوارض کالاهای وارداتی و صادراتی از یک سو و ارزش کالا از سوی دیگر یک رابطۀ مستقیم وجود دارد. بنابراین رسیدگی به ارزش کالا،  نقش کلیدی در وصول درآمدهای گمرکی بازی کرده و یکی از وظایف بسیار مهم و خطیر گمرک کشورها محسوب می شود. بررسی های کارشناسی صورت پذیرفته درخصوص روند رسیدگی به ارزش کالاها علی الخصوص کالاهای وارداتی در گمرکات نشان داده است عدم وجود زیرساختهای شبکه ای و لینک ارتباطی با مراجع بین المللی در خصوص رسیدگی به ارزش اقلام وارده؛ عدم ایجاد هماهنگی لازم بین بازار ایران و بازارهای جهانی ؛ عدم رعایت دقیق قوانین موضوعه  (قانون امور گمرکی، موافقت نامۀ تعیین ارزش سازمان تجارت جهانی) از جمله مغایرت با مادۀ 15 قانون امور گمرکی بدلیل عدم رعایت اولویت های 5 گانه و تقدم و تأخر روشهای رسیدگی مندرج در مادۀ اخیرالذکر؛ عدم رعایت شرط همزمانی موضوع مادۀ 15 قانون امور گمرکی در مقایسه با ارزش استنباطی؛ استفاده از یک ارزش ثابت برای هر کالا بدون توجه به شرایط و عوامل مختلف از جمله زمان، حجم و نحوۀ خرید، شرایط خریدار و فروشنده و…؛ دستکاری اسناد ارائه شده توسط واردکننده با توجیه هماهنگ سازی اسناد با ارزش های اعلامی در سامانه رسیدگی به ارزش کالا و مهمترین موضوع، تمرکز گرایی در ستاد گمرک ایران و حذف اختیارات گمرکات اجرائی و ستادهای نظارت و همچنین، اختلاط وظایف ستاد و صف (ناظر و مجری) و بازپس ماندن بخش های ستادی و نظارتی از انجام وظایف ذاتی خود از مشکلات و نارسائی های احصاء شده در این زمینه می باشد. بدین منظور، با توجه به لزوم بازنگری در روش های تعیین ارزش کالاها تحت سامانه TSC، گزارش اولیۀ حوزۀ معاونت فنی و امورگمرکی گمرک ایران و متعاقب جلسات کارشناسی تشکیل شده در این خصوص و طرح موضوع در جلسۀ هفدهم شورای عالی فناوری اطلاعات گمرک ایران ، کلیات موضوع تمرکززدائی از ستاد در خصوص رسیدگی به ارزش کالا در سامانۀ TSC و تفویض رسیدگی ارزش به گمرکات اجرائی مورد تأیید و تصویب کلیۀ اعضای حاضر در جلسۀ مذکور قرار گرفت. همچنین با توجه به گزارش ارائه شده از حوزۀ معاونت فنی و امور گمرکی گمرک ایران مبنی بر درصد اظهارنامه های قرارگرفته در سطوح 1 و 2 و 3 و تعاریف صورت پذیرفته از سطوح مذکور مقرر گردید  فلوچارت ابتدائی درخصوص نحوۀ تعیین ارزش و رسیدگی به آن در هر سه مسیر مشخص شده ، همچنین پیش نویس دستورالعمل مربوطه تنظیم و پس از کسب نظر از سایر حوزه ها و طرح در کمیتۀ توسعۀ دولت الکترونیک ، جهت بررسی و اتخاذ تصمیم در شورای معاونین، ارائه گردد. نیز، مقرر گردید کارگروه کارشناسی مشورتی در گمرکات کشور پس از طرح در جلسۀ شورای فناوری اطلاعات، در گمرکات فعال شده و متصدیان ذیربط مطابق شیوه نامۀ تنظیمی، نسبت به بررسی موضوعات اقدام نمایند. با عنایت به موارد معنونه در فوق و در جهت اجرائی نمودن مفاد مصوبات جلسات «شورای عالی فناوری اطلاعات و ارتباطات » و «کمیتۀ توسعۀ دولت الکترونیک » گمرک جمهوری اسلامی ایران، مفاد دستورالعمل کلی و اجرائی تنظیمی جهت ابلاغ به دفتر رسیدگی و تعیین ارزش گمرک ایران، گمرکات اجرائی و حوزه های نظارت گمرکات استان ها تنظیم و ابلاغ گردید.

همچنین با عطف توجه به مصوبات ابلاغی ستاد اقتصادی دولت به شمارۀ 64854 مورخ 18‏‏‏‏/5‏‏‏‏/97 توسط ریاست محترم جمهوری، همچنین مصوبات نهمین جلسۀ شورای عالی هماهنگی اقتصادی مورخ 27‏‏‏‏/5‏‏‏‏/97 که بندهای 3 و 4 آن به تأیید مقام معظم رهبری رسیده است و نیز با عنایت به تکالیف محوله از سوی ریاست محترم جمهور در بند (3) ابلاغیۀ شمارۀ 64854 مورخ 18‏‏‏‏/5‏‏‏‏/97 ، تصمیمات هفتادمین جلسات کارگروه تنظیم بازار جهت اجراء ابلاغ  گردید .

• سایر عوامل مانند قطعی سامانه گمرک و یا سایر سازمان ها: از میان سایر عواملی که بعد از اظهارکالا به گمرک و حین انجام تشریفات گمرکی، باعث ایستایی شده و دربرخی موارد تشریفات ترخیص را مختل می سازد، قطعی سامانه جامع گمرکی است. با توجه به اینکه سامانه مزبور درحال تبادل اطلاعات و مرتبط با سامانه های دیگر در دستگاه های ذیربط و ذیصلاح مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران؛ سازمان بنادر و دریانوردی؛ سازمان راهداری و حمل و نقل کشور؛ سازمانهای متولی صدور مجوزهای قانونی ترخیص کالا و .... می باشد، علاوه بر ایستائی هایی که ممکن است براثر قطعی خودِ سامانۀ جامع گمرکی رخ دهد، بروز قطعی یا اختلال در هر یک از سامانه های مرتبط اشاره شده نیز باعث وقوع قطعی و متعاقب آن ایستایی در انجام تشریفات گمرکی کالای اظهاری خواهد شد.

ادامه گفتگوی اختصاصی با معاون فنی و امور گمرکی ایران در  رابطه با مقاطع زمانی ایستائی و رسوب کالاهای وارده به مناطق ویژه ، آزاد، بنادر و گمرکات کشور به منظور « واردات قطعی »  در گزارش های بعدی منتشر می شود که در آن به تر تیب مقاطع ج‏‏- بعد از صدور پروانۀ الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا؛ د‏‏- پس از ترخیص کالا و تبعات بوجود آمده جهت رسوب اقلام بعدی، پرداخته می شود.

ادامه گفتگوی اختصاصی با معاون فنی و امور گمرکی ایران در  رابطه با مقاطع زمانی ایستائی و رسوب کالاهای وارده به مناطق ویژه ، آزاد، بنادر و گمرکات کشور به منظور « واردات قطعی »  در گزارش های بعدی منتشر می شود که در آن به تر تیب مقاطع ب‏‏- بعد از اظهار کالاها به گمرک و در حین انجام تشریفات گمرکی ؛ ج‏‏- بعد از صدور پروانۀ الکترونیکی گمرکی و قبل از ترخیص قطعی کالا؛ د‏‏- پس از ترخیص کالا و تبعات بوجود آمده جهت رسوب اقلام بعدی، پرداخته می شود.