پیشرفت واکسن کرونا در چه حال است؟

گروه بین الملل- عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سرطان در دانشگاه هاروارد پاسخ کوتاه آنکه: خوشبختانه بسیار خوب پیش رفته است! در حال حاضر فهم جامعه علمی آن است که به زودی - یعنی احتمالا فقط تا چند ماه دیگر - بررسی‌های فاز سوم هم تمام می‌شود و واکسن در اختیار عموم قرار خواهد گرفت.

به گزارش بولتن نیوز، برای اینکه یک واکسن در دسترس عموم قرار بگیرد معمولا چهار مرحله طی می‌شود: مرحله تست حیوانی (موش/میمون)، فاز اول بالینی (۴۰-۵۰ نفر تست می‌شوند تا امنیت کلی واکسن مشخص شود، و اینکه چه میزان دوز مناسب خواهد بود)، فاز دوم بالینی (تست روی صدها انسان)، و فاز سوم بالینی (تست روی ده‌ها هزار انسان). در حال حاضر چندین واکسن کرونا در فاز دوم و سوم بالینی هستند.
واکسن چقدر موثر خواهد بود؟ و آیا همه کسانی که واکسن بزنند در مقابل بیماری ایمن خواهند شد؟
هنوز نتیجه تحقیقات فاز دوم منتشر نشده، اما فاز اول که تمام شده و نتایج آن منتشر شده نشان داده است که "صد در صد" کسانی که واکسن روی آن‌ها تست شده بود پاسخ ایمنی بسیار خوبی نشان داده‌اند و آنتی‌بادی علیه ویروس درست کرده‌اند. برای همین خوش‌بینانه می‌شود گفت که واکسن احتمالا بالای هشتاد - نود درصد موثر خواهد بود.
ایمنی که در اثر واکسن تولید می‌شود تا کی باقی خواهد ماند؟
هنوز معلوم نیست، چون تنها روشی که می‌شود به این سوال پاسخ داد آن است که صبر کنیم و ببینیم تا چه زمانی واکسن موثر خواهد بود. اما بر اساس فهم عمومی از نحوه کار سیستم ایمنی، احتمالا بخش بسیار زیادی از کسانی که واکسن بزنند تا ماه‌ها و بلکه سال‌ها در مقابل این ویروس مقاوم خواهند شد. ایمنی صرفا بسته به میزان آنتی‌بادی علیه ویروس در خون نیست. آنتی‌بادی را یک سلول‌هایی درست می‌کنند به نام سلول‌های بی B. این سلول‌ها بعد از اینکه بدن از ویروس کاملا پاک شد، دیگر آنتی‌بادی تولید نمی‌کنند، یا خیلی کم تولید می‌کنند، اما خودشان لزوما از بین نمی‌روند و می‌توانند تبدیل شوند به سلول‌های حافظه. این سلول‌های حافظه، اگر دوباره ویروس وارد بدن شود، قابلیت آن را دارند که بسیار سریع تکثیر شوند و میزان زیادی آنتی‌بادی تولید کنند. بعلاوه یک سلول دیگر ایمنی به اسم سلول تی T cell هم در پاک کردن بدن از ویروس کرونا بسیار موثر است و سلول‌های تی هم سلول‌های حافظه می‌سازند. بنابراین واکسن می‌تواند از مسیرهای متفاوت مقاومت - به احتمال زیاد - طولانی مدت علیه ویروس تولید کند. اینکه صددرصد کسانی که واکسن بزنند سلول‌های حافظه بی و تی درست کنند را هنوز نمی‌دانیم، اما فهم عمومی آن است که حداقل میزان زیادی از انسان‌ها سلول حافظه تی و بی را درست خواهند کرد.
آیا واکسن safe است؟ و احیانا خطری بر اثر واکسن زدن ممکن است به وجود بیاید؟
تنها خطر جدی که واکسن ممکن است داشته باشد آن است که وقتی بدن در اثر واکسن آنتی‌بادی درست کرد، و بعدا وقتی احیانا ویروس واقعی وارد بدن شد، آن وقت آنتی‌بادی‌های تولید شده در اثر واکسن نه تنها از بدن در مقابل ویروس محافظت نکنند، بلکه باعث شوند با شدت و حدت بیشتری بیمار شویم! به این پدیده Antibody mediated enhancement می‌گوییم. تحقیقاتی که روی میمون انجام شده نشان داده است که به هیچ وجه antibody mediated enhancement مشاهده نشده است. بعلاوه، الان بیشتر از شش ماه است که کرونا در دنیا پخش شده است، و هیچ مشاهده علمی از اینکه تعداد قابل توجهی از بیمارانی که یک بار کرونا گرفته باشند دوباره بگیرند وجود ندارد. احتمالا از این ده‌ها و یا شاید صدها میلیون (با در نظر گرفتن بیماران بدون سیمپتوم) نفری که بیمار شده‌اند و بعد خوب شده‌اند، حتما عده‌ای دوباره ویروس را گرفته‌اند. اما موردی از antibody mediated enhancement گزارش نشده است. این نشان می‌دهد که به احتمال زیاد آنتی‌بادی موجود در خون، نه تنها منتج به antibody mediated enhancement نشده است، بلکه باعث شده که ما دوبار مریض نشویم.
بنابراین، و با توجه به تمام شواهدی که وجود دارد، به احتمال بسیار زیاد فاز سوم هم با موفقیت تمام می‌شود و واکسن در اختیار عموم قرار خواهد گرفت. شاید من کمی خوش بین باشم، اما فکر می‌کنم که انشاالله تا ماه اکتبر و نوامبر واکسن کم کم در اختیار عموم قرار خواهد گرفت. احتمالا اول پرستارها و پزشکان (که در معرض ویروس هستند)، افراد مسن، و یا با پیش‌زمینه بیماری‌های دیگر واکسن را دریافت خواهند کرد و بعد هم کم کم برای همه واکسن در دسترس خواهد بود (که آن موقع احتمالا بشود اواخر ۲۰۲۰ - اوایل ۲۰۲۱). توصیه شخصی من آن است که هر موقع که واکسن در اختیار عموم قرار گرفت و شما امکان استفاده از آن را داشتید، لحظه‌ای در استفاده از آن برای خودتان و خانواده‌تان تردید نکنید!

منبع: فیس‌بوک نویسنده