سازمان بورس برای مقابله با سقوط فواره قيمت سهام برنامه ای ندارد

گروه اقتصادی: در حالی که تمام بورس های جهان به خاطر کرونا در حال سقوط است بورس ایران رشد کرده و مسوولان آن توضیح نمی دهند  که به چه دلیل شاخص های بورس با رشد بی رویه همراه است. گزارش ارائه نمی دهند  که چگونه می توان از سقوط احتمالی جلوگیری کرد و مصوبات و محدودیت هایی برای جلوگیری از رشد بی رویه حاکم نکرده اند و حتی رئیس قبلی بورس که با مصوباتی به دنبال محدود سازی رشد روزانه و هفتگی بورس بوده است مجبور به کناره گیری شده است.

به گزارش بولتن نیوز، برخی سهامداران خبره و حرفه ای بورس معتقدند که برای فعالان بورس، شاخص ها و نسبت های مالی حرفه ای مورد توجه بوده و به عنوان مثال نسبت قیمت سهام به سود پیش بینی شده آن باید عددی بین 4 تا حداکثر 10 باشد و حداقل سود 10 درصدی مورد انتظار باشد. اما به دنبال رشد بی رویه بورس در یکسال اخیر و به خصوص بهار 99، نسبت قیمت به سود برخی شرکت ها به بالای 10 تا 15 رسیده است و حتی شرکت هایی که ساختار مالی خوبی ندارند با رشد بی رویه قیمت ها همراه شده اند.

این کارشناسان حرفه ای بورس می گویند که وقتی رشد اقتصادی، سرمایه گذاری، قدرت خرید منفی است نباید تنها متاثر از چهار برابر شدن قیمت دلار، نقدینگی سرگردان به بورس وارد شود و باعث رشد بی رویه شاخص ها شود. در چنین بازاری نمی توان پیش بینی درستی در مورد آینده داشت و به سرمایه گذاری مطلوب و حرفه ای پرداخت.

این مسوولیت به عهده ناظران و مدیران بورس است که اجازه ندهند شاخص ها و قیمت ها بی رویه رشد کند. اگرچه رشد نقدینگی، مخارج و بدهی دولت، بدهی بانک ها و رشد پایه پولی وکسری بودجه می تواند به رشد نقدینگی و افزایش قیمت ها دامن بزند. اما این رشد باید متناسب باشد و نباید در دو ماه شاهد رشد 500 هزار واحدی بورس و دو برابر شدن عدد شاخص باشیم زیرا اتفاقی رخ نداده و نقدینگی در این مدت به اندازه ای رشد نکرده که شاخص ها را دو برابر کند و لذا مدیران بورس  باید این رشد را محدود کرده و اجازه نمی دادند که به صورت بی رویه شاخص ها و قیمت ها رشد کند.

برخی کارشناسان نیز گفته اند که با محدود شدن رشد دلار و طلا و رکود مسکن، نقدینگی به سمت بورس هجوم آورده است اما مسوولان بورس در برابر آن اقدامی انجام نداده اند، وقتی در بازار طلا و ارز و مسکن نوسان وجود دارد، باید مراقب باشند که در بورس چنین نوسانی ایجاد نشود. اما مسوولان بورس عملا مانع رشد بی رویه شاخص ها و قیمت ها نشده اند و در برخی روزها شاخص بورس بیش از 30 هزار واحد رشد کرده است.

وقتی شاخص در دو ماه 500 هزار واحد رشد کرده یعنی به طور متوسط روزانه بیش از 10 هزار واحد رشد کرده و این رشد عملا با رشد درآمدها، درآمد ارزی، صادرات، رشد اقتصادی و سرمایه گذاری و قدرت خرید مردم تناسبی نداشته است.

مسولان بورس حتی به مصوبات محدود کننده نوسان قیمت ها که در دو دهه اخیر بارها در دستور کار بوده، بی توجه بوده و مصوبه قبلی سازمان بورس در زمان مدیریت شاپور محمدی را ابطال کرده اند.

با وجود کرونا و رکود تورمی، تورم سال های اخیر، رشد نرخ ارز، رشد منفی اقتصاد و سرمایه گذاری و قدرت خرید مردم، این همه رشد شاخص  و قیمت سهام از کجا می آید و چه عاملی موجب آن شده است. آیا رشد بورس حباب است و ممکن است خطرناک باشد؟ چرا مسوولان بورس هشدار و اقدام لازم را انجام نمی دهند.

تفاوت ریسک در بورس و بازار سهام با بازار پول و بانکداری در این است که بانک ها وکیل مردم هستند در سرمایه گذاری و تسهیلات دهی، و لذا اگر مشکلی ایجاد شود در برابر سپرده های مردم مسوول هستند و بانک مرکزی و دولت در زمان فعالیت موسسات غیرمجاز و برخی بانک ها، اقدامات و منابع لازم برای حفظ سپرده های مردم و حتی سود سپرده را انجام دادند. اما در بورس، به دلیل انتقال ریسک به سهامدار، در صورت قفل شدن و صف فروش ایجاد شدن، یا کاهش قیمت ها، بورس  و شرکت ها نمی توانند زیان ها را پوشش دهند.

لذا لازم است که حداقل رشد قیمت ها و سهام را معقول و منطقی و با سرعت ملایم به پیش ببرند و اجازه نوسان های شدید را ندهند.

برخی کارشناسان نیز معتقدند که سازمان بورس نظارت کافی بر سهام ندارد و اجازه هر نوع نوسان و رشد قیمت ها را می دهد. در گذشته مصوبات محدود کننده حداکثر رشد روزانه وجود داشته اما اکنون گاهی شاخص با رشد روزانه عجیبی مواجه می شود و ظرف دوماه 500 هزار واحد رشد کرده است یعنی به اندازه کل تاریخ بورس کشور!

 از سوی دیگر، به دنبال این تصور و توهم که وقتی دلار 4 برابر شده باید شاخص بورس و قیمت سهام نیز چهار برابر شود، مسوولان بورس در برابر این تصور غلط مقاومت نکرده و اقدام به انتشار گزارش های کارشناسی نمی کنند ورابطه نرخ دلار و قیمت ملک و ماشین آلات با قیمت سهام را توضیح نمی دهند درحالی که افشای اطلاعات درست وظیفه سازمان بورس و شرکت های آن است تا مردم به مشکل برخورد نکنند.  باید به اطلاع مردم برسد که شاخص ها و نسبت ها مثل قیمت به سود سهام چقدر باید باشد و چه انتظاری باید از سود و قیمت سهام داشته باشند.

وقتی دارایی های شرکت ها هنوز تجدید ارزیابی نشده تا قیمت روز آنها مشخص شود و امکان معامله آنها در شرایط رکود اموال و مستغلات و ملک و مسکن وجود ندارد، چگونه انتظار داریم که قیمت سهام شرکت ها رشد بالا داشته باشد و چرا همه قیمت ها را با دلار ارزیابی کرده و ارزش سهام را به دلار قفل می کنند؟ زیرا در صورت بهبود شرایط اقتصادی و کاهش ارزش دلار، به همان اندازه انتظار می رود که قیمت سهام کاهش یابد و یا حداقل برای میان مدت بدون رشد باشد.

بر خلاف انتظار نه تنها مسوولان به دنبال حفظ سهام عدالت نیستند، بلکه از طریق دادن وام بانکی به ازای سهام عدالت، فروش سهام عدالت توسط بانک ها، داغ کردن شاخص بورس و... به دنبال تشویق به فروش سهام هستند.

رشد 700 هزار واحدی در 14 ماه

شاخص بورس از 156 هزار در اواخر سال 97 به مرز یک میلیون در اردیبهشت 99 رسیده و مسوولان بورس تنها نظاره گر بوده و در مقابل نگرانی ها از شکل گیری حباب اقدام نکرده اند.  حال اگر به هر دلیل شاخص ها نزولی شود و عده ای که هر چه داشته اند فروخته اند و سهام خریداری کرده اند، چه باید کنند؟

رشد شاخص در سه سال اخیر

شاخص کل بورس تهران از رقم 80 هزار در ابتدای سال 1395، که به سال برجام و دستاوردهای دولت روحانی شهرت داشت، تا پایان سال 96 افت وخیزهایی بین کانال 76 هزار تا 96 هزار داشته است. در سال 97 با شروع تحریم ها و خروج آمریکا از برجام، به دنبال رشد شاخص های دلار، تورم، رشد نقدینگی و قیمت کالاها و خدمات مختلف در کشور، شاخص بورس نیز به صورت آهسته رو به افزایش گذاشت. سال 97 را با عدد 96 هزار شروع کرد و در مهرماه 97  با اوج گرفتن نرخ دلار و نوسانات بازار ارز، شاخص کل به عدد 180 هزار رسید و تقریبا دو برابر شد. اما از مهر تا بهمن 97 تقریبا روند نزولی داشت.

از بهمن 97 از 156 هزار تا 172 هزار صعود کرد. کل سال 98 را نیز از 172 هزار به 502 هزار رسید و از مرز 500 هزار عبور کرد.

سال 99 نیز بلافاصله با عدد 508 هزار شروع شد و تا 22 اردیبهشت 99 به رقم یک میلیون و 47 هزار واحد رسید.

اما به دنبال ابراز نگرانی کارشناسان و رسانه ها، احتمال وجود حباب در بورس و سقوط شاخص، به تدریج از تب فزاینده شاخص ها کاسته شد و تا 6 خرداد 99 به عدد 928 هزار کاهش یافته است.

این نکات نشان می دهد که بورس به شدت تحت تاثیر اخبار سیاسی، التهاب بازارها، نرخ ارز، قیمت نفت و سایر عوامل اقتصادی و سیاسی قرار دارد و هر عاملی که بتواند روی انتظارات تورمی، افزایش قیمت کالاها، دارایی ها، موجودی سرمایه و مواد اولیه و ماشین آلات، اثر گذار باشد  و انتظار افزایش درآمد و ارزش سرمایه را رشد دهد، بلافاصله روی شاخص های بورس اثر خواهد داشت.

به عقیده بسیاری از صاحب نظران، مهمترین عامل رشد شاخص بورس و قیمت سهام در سه سال اخیر، در کنار حجم نقدینگی بالای 2300 هزار میلیارد تومانی اقتصاد ایران و رشد نقدینگی 23 تا 30 درصدی سالانه، وجود تورم مزمن و ساختاری 30 تا 50 درصدی سال های اخیر و.. افزایش قیمت دلار و هزینه های مبادله حاصل از تحریم است.

رشد شديد با افزايش 750 هزار واحدي بورس تهران در 14 ماه گذشته و از ابتداي سال 98 تا پايان ارديبهشت 99، موضوعي است كه با تحليل ها و ارزيابي هاي مختلفي همراه شده است. برخي از كارشناسان آن را نتيجه بحران ارز، تحريم ها، رشد هزينه مبادله و چند برابر شدن قيمت ها، ارزيابي كرده و معتقدند كه با چهار برابر شدن نرخ دلار، قيمت ساير دارايي ها نيز با تاخير چند ماه يا يكساله پس از رشد نرخ ارز، شروع به افزايش كرده و اثر خود را روي مسكن، خودرو، سهام و شاخص بورس گذاشته است.

برخي با اين تحليل كه رشد نقدينگي و تورم و افزايش حجم پول سرانجام با تاخير چند ماهه و چند ساله روي قيمت سهام نيز اثر مي گذارد معتقدند كه رشد نقدينگي در سال هاي اخير، از سال 98 روي بازار سهام اثر گذار بوده است و قبل از آن نرخ ارز و طلا، مسكن و خودرو افزايش داشته اند و از سال 98 نوبت رونق بورس بوده است. اين كارشناسان مي گويند كه رشد بورس تحت تاثير عوامل بينادين اقتصاد مانند نقدينگي و نرخ ارز است و درنتيجه با حباب مالي همراه نيست و لذا نمي توان انتظار داشت كه حباب تركيده و شاخص بورس سقوط كند.

عده اي ديگر از كارشناسان نيز معتقدند كه تقاضاي سفته بازي و نقدينگي سرگردان و دلالان و واسطه گران، هر بار به يكي از بازارها هجوم مي برند و تا جايي كه ممكن باشد از حباب و رشد قيمت ها سود مي برند. اين سفته بازي ها در دولت احمدي نژاد در بازار مسكن حضور يافته و قيمت ها چند برابر شد. مدتي در بازار بانكي و پول و موسسات غيرمجاز و سودهاي هنگفت حضور داشتندو مدتي بعد با شروع تحريم هاي مرحله دوم، به بازار ارز و سكه هجوم بردند. اما با سياست هاي جديد بانك مركزي و كنترل تراكنش ها در سال 98، بهترين محل را بورس ارزيابي كرده اند. در نتيجه بايد انتظار داشت كه بورس در مقاطعي با كاهش و منفي شدن و حتي سقوط مواجه شوند و حباب ها بتركد.

علاوه بر اين موارد، دولت نيز به دليل كسري بودجه به دنبال فروش اموال مازاد بانك ها و سازمان هاي دولتي است و اين موضوع در كنار عرضه سهام عدالت و صندوق هاي معامله و... نيز بر رشد شاخص سهام دامن زده است. براين اساس، كارشناسان معتقدند كه حضور دولت در بورس، موجب خواهد شد كه خطر سقوط بازار سهام كاهش يابد زيرا به طور مستمر شركت هاي مختلفي  از طريق عرضه اوليه، يا صندوق هاي معامله و...وارد بورس شوند و اين ها اضافه نقدينگي را جذب كرده و اجازه تشكيل حباب نمي دهند.

لذا در مجموع بايد موفقيت بورس و رشد شاخص را مثبت ارزيابي كرده زيرا تعداد سهامداران و حضور در بورس و جذب منابع در بورس هيچگاه به اين اندازه نبوده و اكنون پس از كاهش واردات، كاهش اتكا به خارج كشور و... شاهد رونق توليد داخلي ومزيت هاي داخلي هستيم و همين موضوع باعث شده كه سهامداران و سرمايه گذاران جذب بورس شوند.

در هر حال، در اين دوره پنج ساله اخير، شاخص کل بورس تهران از رقم 80 هزار در ابتدای سال 1395، که به سال برجام و دستاوردهای دولت روحانی شهرت داشت، تا پایان سال 96 افت وخیزهایی بین کانال 76 هزار تا 96 هزار داشته است. در سال 97 با شروع تحریم ها و خروج آمریکا از برجام، به دنبال رشد شاخص های دلار، تورم، رشد نقدینگی و قیمت کالاها و خدمات مختلف در کشور، شاخص بورس نیز به صورت آهسته رو به افزایش گذاشت. سال 97 را با عدد 96 هزار شروع کرد و در مهرماه 97  با اوج گرفتن نرخ دلار و نوسانات بازار ارز، شاخص کل به عدد 180 هزار رسید و تقریبا دو برابر شد. اما از مهر تا بهمن 97 تقریبا روند نزولی داشت.

از بهمن 97 از 156 هزار تا 172 هزار صعود کرد. کل سال 98 را نیز از 172 هزار به 502 هزار رسید و از مرز 500 هزار عبور کرد. سال 99 نیز بلافاصله با عدد 508 هزار شروع شد و تا 22 اردیبهشت 99 به رقم یک میلیون و 47 هزار واحد رسید.

اما به دنبال ابراز نگرانی کارشناسان و رسانه ها، احتمال وجود حباب در بورس و سقوط شاخص، به تدریج از تب فزاینده شاخص ها کاسته شد و تا 6 خرداد 99 به عدد 928 هزار کاهش یافته است.

شاخص سازی

روند رشد شاخص بورس، نشان دهنده روند بیمار گونه ومشکلات ساختاری بورس ایران است و مسوولان بورس به جای نظارت بر آن و جلوگیری از رشد حباب گونه و افسار گسیخته و بدون ارتباط با تولید وسرمایه گذاری و رشد اقتصادی، عملا بر تنور شاخص ها دمیده اند.

کار به جایی رسیده که تعریف سنتی نسبت قیمت سهام به سود سهام بین 4 تا 10 را کنار گذاشته اند و می گویند که نسبت قیمت به سود سهام می تواند تا 18 و 20 و بالاتر هم باشد و نباید بین قیمت دارایی و سود دارایی رابطه خاصی در ذهن ما باشد.

شاخص سازان و برخی مسوولان و کارشناسان بورس ، نتایج تجربه تمام بورس های جهان را نادیده گرفته و عملا برای توجیه روند فعلی به شاخص سازی روی آورده اند. 

حتی مقاومت رئیس قبلی سازمان بورس نیز نتیجه نداد و وقتی اعلام کرده بود که دامنه رشد روزانه قیمت سهام و شاخص کل باید محدود شود، عده ای علیه او اقدام کرده و با فشارهای مختلف، موجب استعفا  و کناره گیری شاپور محمدی شدند و مصوبه محدود شدن رشد شاخص ها توسط وزیر اقتصاد لغو شد و پس از آن آقای قالیباف اصل به عنوان رئیس سازمان بورس انتخاب شد تا برنامه های افزایش قیمت سهام و جذب سرمایه های سرگردان به مسیر خود ادامه دهد.

اکنون مافیای سهام و بورس به دنبال داغ کردن و هیجانی کردن بورس است تا از این طریق سرمایه ها را جذب کند و هر سهمی را که علاقه ندارد به مردم بفروشد.

براین اساس، لازم است که مسوولان کشور و اقتصاد ایران، قبل از زیان رسیدن به مردم و خانوارها، مانع از رشد بی رویه شاخص ها و قیمت ها شوند و از زیان رسیدن به مردم جلوگیری کنند و با توجه به ارزش ذاتی و واقعی سهام و قیمت معقول و سود آن، اجازه معاملات بدهند.

مافیای بورس، بعد از تبليغ فراوان براي به صف‌کشيدن مردم جلوي تابلوهاي بورس، سهام آنها را به ارزان‌ترين قيمت مي‌خرند و خودشان مي‌شوند دانه‌درشت‌هاي بورسي. در ميان آنها از نهادهاي شبه‌دولتي وجود دارد تا نمايندگان هيئت مديره شرکت‌هاي بزرگ تا دلال خرده‌پا. حالا سهام عدالت براي آنها فرصت طلايي است که حاضر نيستند از آن دست بکشند.