بررسی اثر خروج آمریکا از برجام در مشکلات اقتصادی

گروه بین الملل - سعید فتحی سارانی تحلیل گر مسائل اقتصادی طی یادداشتی نوشت: پس از خروج آمریکا از برجام، رئیس‌جمهور برای انحراف افکار عمومی از ناکارآمدی سیاست مذاکرات به دستاوردسازی برای برجام پرداخت و افزایش سرمایه‌گذاری خارجی را از دستاوردهای برجام دانستند. یکی از وعده‌های دولت به مردم برای در زمان مذاکرات استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی بود. امیدواری به ورود سرمایه‌گذاری خارجی موجب شد که دولت از ظرفیت داخلی استفاده ننماید و 5 سال از عمر کشور را هدر داد.

به گزارش بولتن نیوز،  حجم سرمایه‌گذاری خارجی در دو سال پایانی دولت دهم با دوره آغاز برجام تا زمان خروج آمریکا از برجام یعنی سال‌های 1395 و 1396 تفاوت چندانی ندارد. در سال 90 و 91 در مجموع 8/8 میلیارد دلار و در سال‌های 95 و 96 نیز 8/2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی انجام شده است.

 ادعاهای مکرر رئیس‌جمهور مبنی بر دستاورد بزرگ برجام در ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور نادرست می‌باشد. البته در حالیکه رئیس‌جمهور از افزایش سرمایه‌گذاری خارجی سخن می‌گوید که وزیر امورخارجه یکی از دلایل عدم استقبال سرمایه‌گذاران خارجی به سرمایه‌گذاری در کشور را جوسازی مخالفین برجام در داخل کشور بیان می‌کند؛ فارغ از ناصحیح بودن نظر ظریف، این اظهارات ظریف با دستاورد بیان شده توسط روحانی تناقض دارد.

 عدم پایبندی شرکت‌های خارجی به تعهداتشان ربطی به خروج آمریکا از برجام نداشت و قبل از خروج آمریکا از برجام نیز به تعهدات خود نتوانستند یا نخواستند پایبند باشند.

 عدم استقبال سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار کشور به دلیل حفظ ساختار تحریم‌های آمریکا بوده است. برای جذب فاینانس مشکلاتی با وجود اجرای برجام وجود داشت.

برای مثال به قرارداد خرید هواپیما اشاره می‌شود. یک سال پس از اجرای برجام قراردادهای خرید هواپیما از شرکت‌های بوئینگ، ایرباس و ATR توسط وزارت راه و شهرسازی بسته شد. علیرغم جوسازی دولت در زمان انعقاد قرارداد ولی به دلیل عدم جذب فاینانس این قراردادها نتوانست عملیاتی شود. برای نمونه از شرکت ایرباس 100 هواپیما خریداری شد و قرار بود تا پایان سال 2017 بین 7 تا 8 هواپیما وارد کشور شوند که در مجموع ایرباس تنها 3 فروند هواپیما در طول دوره حضور آمریکا در برجام به ایران تحویل داد. از شرکت بوئینگ نیز که 80 فروند هواپیما خریداری شد حتی یک یک فروند تحویل کشور داده نشد.

 پس از خروج آمریکا از برجام که شرکت‌های هواپیماسازی مذکور از قرارداد خارج شدند؛ در حالیکه وزیر امور خارجه در نشست شورای راهبردی روابط خارجی در تاریخ 13 مرداد 94 گفته بود که در صورت بازگشت‌پذیری تحریم‌ها، قراردادهایی که منعقد شده است باقی خواهد ماند و کسی نمی‌تواند مانع آن شود.

 حسین علایی مسئول شرکت هواپیمایی آسمان در دولت یازدهم در مرداد 1397 استراتژی وزارت راه برای نوسازی ناوگان هوایی از طریق خرید هواپیمای نو را غیرکارشناسی دانست و همان روش دولت دهم برای نوسازی ناوگان هوایی را کارشناسی معرفی کرد.

 همچنین حمید قنبری مسئول اجرای برجام در بانک مرکزی در یادداشتی در روزنامه دنیای اقتصاد در 22 شهریور 94 نوشت: "اگر ایران یک قرارداد فروش نفت 20 ساله را منعقد کرده باشد و در سال پنجم از اجرای قرارداد مزبور، تحریم‌ها بازگردند این قرارداد تا پایان 20 سال اجرا خواهند شد و حتی بازگشت تحریم‌ها منجر به عدم اجرای این قراردادها نخواهد شد."

 جالب است کسانی که در زمان تصویب برجام، ایراد منتقدین مبنی بر حفظ ساختار تحریم‌ها و عدم ضمانت لازم برای اجرای قراردادها را غیرکارشناسی می‌دانستند امروز طلبکار شدند و بیان نظرات کارشناسی منتقدین را عامل نیامدن سرمایه‌گذاران خارجی معرفی می‌کنند.

در یاداشت چهارم به تجارت خارجی پرداخته می شود.