تبعات خروج از آی‌ان‌اف؛ ترامپ دروازه هرج و مرج را گشود

به گزارش بولتن نیوز، یک پیمان عدم اشاعه که محور سه دهه امنیت جهان بود، جمعه از هم متلاشی شد. ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۸۷ با پیمان نیروهای هسته‌ای میان برد موافقت کردند که به حذف بیش از ۲۶۰۰ موشک بالستیک هسته‌ای و متعارف آمریکا و شوروی، خصوصا سامانه‌های تسلیحاتی زمینی با برد ۵۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر انجامید. این فاصله تقریبی و این حقیقت که چنین تسلیحاتی قابلیت دارند تا ظرف ۱۰ دقیقه به هدفشان اصابت کنند، این موشک‌ها را حین دوره جنگ سرد به منبع نگرانی‌های مستمر از بروز سوءتفاهم تبدیل کرد.

به گزارش ایسنا، روزنامه واشنگتن با بررسی تبعات خروج آمریکا از پیمان آی‌ان‌اف گزارش داد، در این توافق تاریخی که با یک روند راستی‌آزمایی و بازرسی‌های دوجانبه پشتیبانی می‌شد، عملا انواع تسلیحات هسته‌ای از بین می‌رفت. این امر سایه تهدید هسته‌ای دائم بر فراز اروپا را از بین می‌برد. این پیمان همچنین یک فرایند طولانی متعاقب ایجاد کرد تا واشنگتن و مسکو هر دو زرادخانه‌های هسته‌ای خودشان را کاهش دهند.

در دوره ریاست جمهوری ترامپ، زمان به عقب بازگشت. دولت ترامپ ماه فوریه در اطلاعیه‌ای با اشاره به اعتراضات مداومش به روسیه درباره نقض شروط این پیمان با تولید یک موشک زمینی کروز با قابلیت هسته‌ای اعلام کرد، ظرف شش ماه از آن خارج خواهد شد. روس‌ها وجود این موشک‌ها را منکر شدند اما حال مدعی هستند برد آن زیر ۵۰۰ کیلومتر است.

در هر صورت، مسکو درباره وجود این توافق اشتیاق چندانی نداشت و به ظاهر رضایت داد که منقضی شود. مقام‌های این دو کشور احساس می‌کردند دست و پایشان با این پیمان بسته شده است. هر بار که ایالات متحده یک سامانه موشکی جدید با متحدانش در اروپا و آسیا مستقر می‌کرد، روسیه با احتیاط آن را زیر نظر می‌گرفت. این پیمان از دید جنگ‌طلبان در واشنگتن یک آناکرونیسم (فرد رویدادها یا شخصیت‌های تاریخی را با نگاه ارزشی امروزی تحلیل می‌کند) است که گزینه‌های استراتژیک آمریکا را محدود می‌کند اما روی قدرت نوظهوری همانند چین تاثیری ندارد.

مایک پامپئو، وزیر امور خارجه آمریکا جمعه در پیامی توییتری نوشت: آمریکا فرصت شش ماهه به روسیه داد تا از پیمان نیروهای هسته‌ای میان‌برد تبعیت کند. روسیه امتناع کرد، بنابراین این پیمان امروز به پایان رسید. آمریکا به پیمانی که دیگران آن را نقض کنند، پایبند نمی‌ماند. روسیه تنها مسوول این اتفاق است.

وزارت خارجه روسیه اما در بیانیه‌ای واشنگتن را مقصر دانست. این وزارتخانه، ایالات متحده را به تضعیف عمدی پیمان آی‌ان‌اف برای توجیه تولید و استقرار تسلیحاتی که زمانی با این توافق منع می‌شد، متهم کرد. در این بیانیه به اقدامات گذشته آمریکا در نقض این پیمان اشاره شد، خصوصا اقدام دولت جورج بوش برای خروج یکجانبه از پیمان موشک ضد بالستیکی ۱۹۷۲ در سال ۲۰۰۲.

بیانیه روسیه همچنین تاکید کرد: نکوهش پیمان آی‌ان‌اف تاییدی بر تمایل آمریکا برای تخریب تمامی توافق‌های بین‌المللی است که به هر دلیلی، به نفع آنها نیست. این به نابودی رژیم کنترل تسلیحاتی موجود منجر خواهد شد.

وزارت خارجه روسیه بار دیگر اتهامات واشنگتن مبنی بر کارشکنی روسیه و نقض این پیمان را رد کرد و از آمریکا خواست به عدم استقرار تسلیحاتی که زمانی آی‌ان‌اف آنها را منع می‌کرد، متعهد شود. این وزارتخانه اشاره کرد، روسیه استقرار چنین تسلیحاتی را موقتا متوقف کرده است و اگر آمریکا در وهله اول دست به چنین اقدامی نزند، روسیه هم چنین اقدامی نمی‌کند. با این حال، شماری از مقام‌های روس در هفته‌های اخیر گفته‌اند مسکو هر نوع استقرار تسلیحات را تلافی خواهد کرد.

تحلیلگران معتقدند وقوع یک رقابت تسلیحاتی جدید در آینده نزدیک بعید نیست. پاول فلگنهائر، تحلیلگر نظامی روس با اشاره به گام‌های بعدی کرملین به خبرگزاری فرانسه گفت: "حال که این پیمان به نقطه پایانی رسیده است، ما شاهد تولید و استقرار تسلیحات جدید خواهیم بود." همچنین گمان می‌رود ایالات متحده دست‌کم سه نوع موشک میان‌برد جدید که همگی آنها قادر به حمل کلاهک‌های متعارف خواهند بود، تولید کند.

یان تچائو، رئیس صندوق مارشال آلمان در مطلبی هشدار داد، فروپاشی پیمان آی‌ان‌اف "مشهودترین مدرک" از تغییر بادهای ژئوپولتیک است. او گفت: واشنگتن اینگونه محاسبه کرده است که برای بازیابی برتری استراتژیک با چین در این زمینه، قربانی کردن ثبات اروپایی ارزش دارد. در سطح جهانی این قابل درک است اما برای اروپا فاجعه‌ای بیش نیست.

مایکل برنباوم، رئیس دفتر واشنگتن پست در بروکسل هم معتقد است مقام های اروپایی فراتر از حس تراژدی رفته‌اند.

او می‌نویسد: دیپلمات‌ها در ناتو از سوگواری برای افول این پیمان دست کشیده‌اند. تمامی اعضای ناتو از تصمیم ترامپ برای خروج حمایت کردند و در پی این هستند که چگونه به شرایط جدید واکنش نشان دهند. اما بسیاری از سیاستگذاران امنیتی ارشد اروپا در دوران نبردهای سوزان دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی رشد کردند و چندان تمایلی به بازگشت به آن دوره و استقرار موشک‌های هسته‌ای میان برد به دست آمریکا ندارند. تعداد اندکی از آمریکایی‌ها از بازگشت تسلیحات هسته‌ای میان برد به این قاره حمایت می‌کنند.

این روزنامه‌نگار تاکید دارد: این بحث بیشتر درباره آن است که آیا کشورهای ناتو باید دفاع موشکی خودشان را افزایش دهند تا از خودشان مقابل تهدیدات روسیه دفاع کنند یا خیر. ایالات متحده سامانه‌های دفاع موشکی در رومانی و لهستان بر پا کرده است اما اینها برای مقابله با موشک‌های ایران است نه روسیه. تمام کشورهای اروپایی هم از اجرای تغییرات اساسی برای دفاع علیه روسیه حمایت نمی‌کنند.

مایکل برنباوم گفت: در حال حاضر تمرکز ناتو روی تقویت تدابیر موجود برای دفاع از اروپا مقابل روسیه است. این به معنای ارتقای قابلیت ائتلاف ناتو برای گسترش نیروها در سراسر اروپاست، در صورتی که نیاز به استقرار آنها در کشورهای هم مرز با روسیه احساس شد. این همچنین به معنای افزایش مانورهای نظامی که تقریبا همیشه در شرق اروپا برگزار می‌شود.

پایان پیمان آی‌ان‌اف همچنین راه را برای عقبگردهای بیشتر هموار می‌کند. جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا اخیرا از خاتمه استارت جدید (پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک) متعلق به دوره اوباما که در ۲۰۲۱ منقضی می‌شود، سخن گفته است. یک توافق تاریخی دیگر که شمار کلاهک‌های هسته‌ای استراتژیک آمریکا و روسیه را محدود می‌کند. بولتون همان اعتراضاتی که به توافق آی‌ان‌اف وارد می کند، به استارت جدید نسبت داده و آن را برای زمان اکنون مناسب نمی‌داند و معترض است که استارت جدید شامل تسلیحات کوتاه برد یا تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی نمی‌شود؛ این در حالی است که توافق مذکور اصلا برای رسیدگی به این نوع قابلیت‌ها نیست.

منتقدان این استدلال‌ها را هاله‌ای به دور تمایلات نظامی‌گرایی می‌بینند. بروس بلر و یان وولفزتال، از کارشناسان کنترل تسلیحاتی می‌گویند: کلید این ذهنیت جنگ‌طلبانه از "تشدید سلطه" گرفته می‌شود و یکی از طرف‌ها گمان می‌کند می‌تواند از تسلیحات هسته‌ای استفاده کند اما در عین حال طرف دیگر را از انجام چنین کاری باز بدارد. این تصور به طور روز افزون در سیاست هسته‌ای آمریکا دیده می‌شود. ترامپ و مشاورانش قویا این سیاست‌های پرخطر را پذیرفته‌اند و به دنبال تسلیحاتی هسته‌ای به اصطلاح با قدرت انفجاری پایین هستند تا این تهدیدها را راحت‌تر عملی کنند.

به گفته این تحلیلگران، اساس چنین تفکری "توهم‌های خطرناک" است؛ مبنی بر اینکه ایالات متحده می‌تواند از تسلیحات هسته‌ای علیه یک کشور هسته‌ای دیگر بدون تحریک یک ضد حمله هسته‌ای استفاده کند.

بان کی‌-مون، دبیرکل پیشین سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای گفته است: خطری جدی برای از بین رفتن معماری امنیتی عدم اشاعه هسته‌ای وجود دارد که در دهه‌های رویارویی ابرقدرت‌ها به وجود آمد، آن هم از طریق چشم‌پوشی‌، محاسبات غلط و تحلیل‌های غلط از تهدیدات. جورج شولتس، وزیر خارجه آمریکا که در مذاکرات ۱۹۸۷ نقشی اساسی داشت، از فراموشکاری نسبت به تهدید تسلیحات هسته‌ای انتقاد کرد. او گفت: وقتی چیزی مثل آی‌ان‌اف از بین می‌رود، نشان می‌دهد تا چه حد مردم قدرت این تسلیحات را به دست فراموشی سپرده‌اند. یک روز خیلی دیر می‌شود.