کردوانی هشدار داد: مراقب نشست زمین و فروریختن آوار باشید

به گزارش بولتن نیوز، پرویز کردوانی، ملقب به پدر کویرشناسی ایران، ایجاد بی نظمی در بارندگی های جهان را حاصل گرم شدن کره زمین دانست و گفت: در حالی که در ایران با سیل دست و پنجه می کنیم کشوری اروپایی مانند ایتالیا چند ماهی است بارندگی نداشته و شاهد کم آب شدن رودهاست. امیدوارم مسئولان با مشاهده این سیلاب ها فکر نکنند ترسالی آغاز شده. ممکن است از چند روز دیگر به مدت زیادی شاهد بارندگی نباشیم و خشک سالی آغاز شود.

وی ادامه داد: گرم شدن کره زمین سبب شده بارش در یک نقطه زیاد و در نقطه ای دیگر کم شود و آنچه در چنین شرایطی اهمیت دارد آمادگی برای استفاده بهینه در عین متحمل شدن کمترین خسارت است. اما متاسفانه ما در کشورمان این آمادگی را نداشتیم.

کردوانی افزود: عدم برنامه ریزی و آماده نبودن برای چنین شرایطی سبب شد بارندگی های هفته گذشته نه تنها مورد استفاده قرار نگرفته و به فرصت تبدیل نشود بلکی خساراتی سنگین به وجود آورد. در حالی که این بارندگی ها می توانست با مدیریت صحیح، بدون جاری شدن، به غنی شدن سفره های آب زیرزمینی منجر شود. به این منظور باید در بالادست سدها و ارتفاعات، جوی هایی عمود بر شیب (بانکت) ایجاد کنند و اقدامات آبخیزداری را انجام دهند تا آب به جای جاری شدن، به داخل زمین نفوذ کند.

این جغرافیدان با بیان اینکه جنگل ها مادر رودخانه ها هستند افزود: رودی دائمی است که چشمه سار داشته باشد و چشمه سارها حاصل وجود درختان هستند. پوشش جنگلی از جاری شدن آب جلوگیری می کند. باران تند، پس از برخورد با درختان ریز می شود و سیلاب به وجود نمی آورد. اما متاسفانه پوشش جنگلی در بسیاری از مناطق از بین رفته که جنگل های هیرکانی یکی از این موارد است. نبود پوشش گیاهی سبب شد آب باران  فرصتی برای نفوذ به داخل زمین نداشته باشد، خاک و سنگ را بشوید و جاری شود و سیل گل آلود آق قلا را به وجود آورد. این سیل های گل آلود علاوه بر خساراتی که به مردم وارد می کنند برای آب سدها هم مضر هم هستند و مخزن سد را پر از خاک و سنگ می کنند.

لایروبی رودهای آققلا اشتباه است

وی یادآور شد: البته در سیل آق قلا عامل دیگری هم موثر واقع شد: توپوگرافی منطقه به گونه ای است که رودها از دشت پست تر هستند و این سبب می شود آب در سطح زمین جاری شود که چاره آن بالا آوردن دیواره رودهاست. اما طی روزهای گذشته مسئولان اعلام کردند که برای جلوگیری از سیل در گلستان قصد لایروبی رودها را دارند. این کار اشتباه است. لایروبی در مواردی مانند دریاچه ارومیه و سیمینه رود و زرینه رود که آب در گل ولای دیواره رود نفوذ کرده موثر است نه در موردی مانند آق قلا که رود از سطح زمین پست تر است.

کردوانی با بیان اینکه تا مدتی احتمال فرو ریختن بناها در آق قلا وجود دارد هشدار داد: در حال حاضر که زمین آق قلا تا عمق قابل توجهی مرطوب است از دست دادن رطوبت پس از مدتی به نشست خاک و فرو ریختن بناها منجر می شود. بنابراین ساختن دیوار های جدید با خشت و سیمان و گچ و آجر اشتباه بزرگی است چرا که با از بین رفتن رطوبت، زمین نشست کرده و دیورهای جدید فرو خواهند ریخت. باید در ساخت دیوارهای جدید تا ارتفاع یک الی دو متر، از قلوه سنگ هایی به اندازه پرتقال تامسون استفاده کنند تا رطوبت زمین نتواند به داخل دیوار نفوذ کند.

وی افزود: برای جلوگیری از هدررفت آب باران و همچنین جلوگیری از جاری شدن سیلاب، علاوه بر آنکه وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری باید اقدامات مرتبط با آبخیزداری را انجام بدهند وزارت نیرو هم باید روی تغذیه مصنوعی سفره های آب زیرزمینی تمرکز کند. وزارت نیرو باید آمادگی داشته باشد که در صورت وجود آب مازاد و خروج آن از دریچه های سد، در همان ابتدای دشت ها، تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی انجام دهد تا هم از جاری شدن سیل جلوگیری شود و هم از هدر رفتن آب در دریا و خلیج. باید آب را مهار کنند؛ بدین ترتیب که بسته به موقعیت قابلیت نفوذ زمین، تعداد زیادی چاه، چاله و یا استخر ایجاد شود که آب مازاد خارج شده از سدهای ذخیره ای را به داخل زمین نفوذ دهند: به عنوان مثال اگر لایه رو و زیر زمین قابلیت نفوذ داشته باشد باید استخر ایجاد کنند اما اگر لایه رو غیرقابل نفوذ و رسی باشد و لایه زیر، قابل نفوذ، باید چاه بزنند تا آب پایین برود و در لایه زیرین که قابلیت نفوذ دارد نفوذ کند. اگر باز هم مازاد بود پوشش گیاهی را تقویت کنند، بند ببندند و پخش سیلاب کنند.

حجم قابل توجهی از ظرفیت سدها مربوط به گل ولای انباشته است

کردوانی با اشاره به انباشته شدن سدها از گل می گوید می گوید: در سدی مانند دز با ارتفاع مخزن 203 متر، تا ارتفاع 90 متری گل و لای انباشته شده. دریچه های سد لتیان 10 سال است که اصلا باز نشده. در سد کرج با صد متر ارتفاع هم 70 متر گل انباشته شده. برای همین وقتی نگاه می کنیم به نظرمان می رسد که سدها پر شده در حالی که بخش قابل توجهی از آن گل است. همین سبب می شود سدها گنجایش بارندگی های شدید را نداشته باشند و چاره ای جز باز کردن دریچه های بالای آنها وجود نداشته باشد.

این جغرافیدان یادآور شد: برای جلوگیری از انباشته شدن سدها با گل و استفاده از عمر مفید آنها سه اقدام را باید در دست اجرا داشت که هیچ کدام انجام نمی شود: باید در ارتفاعات، آبخیزداری کنند، در مسیر آب، سدهای رسوبگیر ایجاد کنند و سدها را توسط ماشین های مخصوص، شست وشویی هیدرولیک کنند و دریچه های پایین را بازکنند تا گل و لای از دریچه های پایین سد خارج شود. در غیر این صورت این سیلاب های گل آلود به زودی سدها را انباشته خواهد کرد.

کردوانی با ابراز تاسف از اینکه از بارندگی های هفته گذشته نتوانسته ایم بهره ای ببریم ادامه داد: متاسفانه دشت ها نشست کرده اند و سبب شده که آب نفوذ نکند، عدم آمادگی و انجام ندادن اقدامات آبخیز داری هم به این موضوع اضافه شده و سبب شده سیل جاری شود، خاک را هم با خود حمل کند و هم حاصلخیزی خاک را از بین ببرد و هم قدرت بیشتری برای وارد کردن خسارت پیدا کند. اما وزیر نیرو می گوید که باید سد بسازیم و مدیریت سد کنیم. این حرف اشتباه است چون ما ثابت کرده ایم که نتوانسته ایم سدها را به درستی مدیریت کنیم و همین سبب شده مردم از سدها ناراضی باشند.