داعش چقدر پول در می‌آورد؟

گروه بین الملل: داعش به عنوان ثروتمندترین گروه تروریستی تاریخ توصیف شده است. از به دست گرفتن کنترل بانک‌ها گرفته تا اخاذی و تا قاچاق نفت و محصولات مرتبط با نفت، داعش به جریان‌های درآمدی خود تنوع بخشیده و خزانه جنگی قابل‌توجهی را انباشته کرده است که برای تأمین بودجه تشکیلات خود از آن استفاده می‌کند.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، گزارش «آینده‌های مالی حکومت اسلامی عراق و شام» با عنوان اصلی «Financial Futures of the Islamic State of Iraq and the Levant» نوشته کلین کلارک، کیمبرلی جکسون، پاتریک جانسون، اریک رابینسون و هاوارد شاتز توسط مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری ترجمه شده‌است.

مرکز بررسی‌های استراتژیک با هدف توجه دادن کارشناسان و تحلیل‌گران کشور، و هم‌چنین جهت اطلاع‌یابی مدیرانی که در معرض مسائل و تصمیم‌گیری‌های راهبردی هستند، نسبت به ترجمه و بنا به مورد انتشار محدود یا عمومی مجموعه‌ای از متون راهبردی اقدام می‌کند. اما مندرجات این گزارش‌ها الزاماً بیانگر دیدگاه‌های مرکز نیستند. امید است این اقدام به تعمیق تفکر راهبردی کمک نماید.

یکی از گزینه­‌های سیاسی برای مقابله با داعش قطع درآمدهای این گروه است. علاوه بر این، شیوه­‌هایی که داعش به موجب آنها به تولید و مصرف پول می­‌پردازد، می­‌توانند نمایانگر تغییرات در نقاط قوت و ضعف و استراتژی­‌های آن باشند. بنابراین درک چگونگی اثرگذاری فعالیت­‌های مالی داعش بر عوامل داخلی و خارجی و اثرپذیری از این عوامل برای ایجاد یک تصویر تحلیلی تمام­ و کمال از داعش و نهایتاً مقابله با آن ضروری به شمار می­‌رود.

با اینکه تلاش­های ائتلاف بین­‌المللی به­‌واقع درآمدهای داعش را کاهش داده‌است، اما این گروه هم‌چنان به تولید درآمد و اجرای حملات خود ادامه می­‌دهد. با توجه به انعطاف­‌پذیری این گروه و تلاش‌های جهانی علیه آن، بررسی گذرگاه مالی داعش تحت انواع شرایط مختلف، اقدامی ارزشمند محسوب می­‌شود. در همین رابطه شرکت رنـد یک مطالعه کوتاه­‌مدت را برای بررسی آینده منابع مالی داعش به انجام رسانده است. شرکت رنـد برای این منظور در ژوئن ۲۰۱۶ کارگروه کوچکی را در شعبه­ خود در آرلینگتون تشکیل داد. اعضای این کارگروه هشت متخصصِ دارای سررشته در زمینه­‌های خاورمیانه، داعش، مقابله با تروریسم و اقتصاد بودند. هویت و اظهارات اعضاء در جریان این اقدامات به صورت ناشناس نگاه داشته شده است. شرکت رنـد مصونیت سوژه­‌های انسانی این کارگروه را طبق آن دسته از مقررات سیاست فدرال و وزارت دفاع ایالات متحده که ناظر بر مصونیت سوژه­‌های انسانی هستند، دنبال کرده است. اظهارات اعضاء مبتنی بر تجربیات حرفه­‌ای آنها بوده و به منزله­ سیاست­‌ها و مواضع سازمان­‌های­ آنها، وزارت دفاع، یا دولت ایالات متحده نیستند.

اعضای کارگروه با استفاده از مجموعه­‌ای متشکل از سه سناریو که توسط تیم پروژه تدوین شده­‌اند، تعیین نمودند که هر یک از این سناریوها چه تأثیری بر درآمدها و مخارج داعش خواهند داشت. این کارگروه رفتار گروه جبهه­‌النصره (که اینک به جبهه­ فتح­‌الشام تغییر نام داده است) یا سایر گروه­‌های شورشی را تحت سه سناریوی مذکور مدل­‌پردازی نکرده است.

به منظور بررسی این مسئله که منابع مالی داعش چطور امکان رشد دارند، کارگروه رنـد از اعضای خود خواست تأثیر هر سناریو بر منابع مالی داعش را طی ۶، ۱۲ یا ۱۸ ماه پس از آغاز آن سناریو تحلیل نمایند. کنکاش این سناریو­ها -که عبارتند از (۱) تداوم وضع موجود، (۲) یک توافق مبتنی بر مذاکره در سوریه و سازش سیاسی در عراق، و (۳) از دست دادن کل قلمرو توسط داعش از طریق جنگ در سوریه و عراق- مبنای مباحث کارگروه و یافته­‌های تحلیلی این گزارش بود. متن کامل این گزارش در پیوست این مطلب قابل دریافت و مطالعه است. در این‌جا خلاصه‌ای از این گزارش منتشر می‌شود:

سناریوها

اعضای کارگروه سه سناریو را بررسی کردند. سناریوی اول بیانگر وضع موجود بود که به موجب آن تمامی اقدامات کنونی علیه داعش بدون هر گونه تغییر عمده­‌ای در سلسله عملیات نظامی یا فعالیت­‌های دولت‌های عراق و سوریه ادامه می­‌یابند. علی­‌الخصوص اینکه داعش در مناطقی از هر دو کشور سوریه و عراق تحت فشار باقی مانده اما پایتخت خود در رقه و نیز کنترل باریکه­‌های ارضی مهم از جمله موصل و مناطق جنوبی آن را حفظ می­‌کند. همچنین، قابلیت اجرای حملات تروریستی در سرتاسر منطقه را حفظ می‌نماید.

سناریوی دوم حاکی از یک توافق مبتنی بر مذاکره در سوریه و سازش در عراق است. بشار اسد از قدرت کنار رفته و حاکم جدیدی جایگزین وی می­‌شود. یک توافق چندجانبه موفقیت­‌آمیز شامل آتش­‌بس میان همه­ طرف­‌های درگیر به استثنای داعش و جبهه­‌النصره (با عنوان جدید جبهه­ فتح­‌الشام در ژوئیه ۲۰۱۶) شکل می‌گیرد. حتی با برقراری یک آتش­‌بس، داعش به کنترل بخش­‌هایی از قلمرو خود در سرتاسر نواحی مرکزی و شرقی سوریه ادامه خواهد داد، اما نسبت به قبل از توافق بسیار منزوی­‌تر خواهد شد. به عنوان بخشی از مصالحه مورد نظر، طرف­‌های کُرد و باقیمانده تشکیلات سیاسی سنی­‌گرا توافق می­‌کنند که با دولت مرکزی همکاری کنند و در عوض دولت نیز بیشتر به خواسته­‌های آنها توجه می­‌کند.

سناریوی سوم یک راهکار نظامی شدید را مطرح می­‌کند. داعش از طریق عملیات جنگی، از موصل و رقه بیرون رانده می­‌شود. اسد در سوریه در قدرت باقی می­‌ماند؛ دولت عراق همراه با شکاف و به صورت ناکارآمد به کار خود ادامه­ می­‌دهد، اما منطقه کردستان کماکان بخشی از عراق خواهد بود. شماری از عناصر داعش ممکن است به صورت پراکنده در سرتاسر عراق و سوریه باقی بمانند. هرچند آن‌ها قلمروی را تحت کنترل خود نخواهند داشت، اما همچنان قادر به اجرای حملات تروریستی خواهند بود.

منابع مالی داعش
در تاریخ ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶ سربازانی از دولت فدرال عراق و منطقه کردستان این کشور با پشتیبانی نیروهای نه چندان رسمی و ائتلاف چندملیتی به رهبری ایالات متحده، مبارزه نظامی برای بازپس­‌گیری موصل (دومین شهر بزرگ عراق) از دست داعش را آغاز کردند. پیروزی در این نبرد می­‌توانست خسارت بزرگی را بر داعش نه فقط از لحاظ عملی بلکه به­ صورت نمادین وارد کند؛ ابوبکر البغدادی در ژوئیه ۲۰۱۴ از مسجدی در موصل برای فراخوان همه مسلمانان جهت به پیروی از وی به عنوان رهبر یک خلافتِ اعاده­ شده استفاده کرد[1].

اندکی پس از ظهور داعش در عرصه جهانی در تابستان ۲۰۱۴، تاخت­ و تاز به شهرهای مهم در غرب و شمال عراق و تسخیر موصل، اعمال و دستاوردهای این گروه با مبالغه و اغراق تشریح می­‌شد. با این وجود، این مدعا که داعش ثروتمندترین گروه تروریستی در جهان است، پس از به ­دست گرفتن منابعی در سرتاسر عراق توسط آن (از قبیل دست کم ۵۰۰ میلیون دلار از بانک­‌های گوناگون در شمال و غرب عراق) چندان نادرست نبود. حتی در ماه اکتبر ۲۰۱۶ برخی برآوردها عنوان می­‌کردند که داعش در حال جمع­‌آوری ماهیانه ۴ میلیون دلار به شکل مالیات در موصل است[2].

امروزه تلاش­‌های مشترکی برای مقابله با فعالیت مالی داعش در دست انجام است. سازمان­‌های دولتی ایالات متحده، کارگروه اقدام مالی[3] چندجانبه، و گروه چندملیتی تأمین مالی ضد داعش از جمله سازمان­‌های متعددی هستند که مسئولیت جلوگیری از جمع­‌آوری، انتقال و مصرف پول توسط داعش در پشتیبانی از اهداف جنگی­‌اش را برعهده دارند.

شناخت منابع مالی داعش امری مهم است، چرا که درآمدهای این گروه امکان انجام عملیات نظامی جهت دفاع از مرزهایش و به چنگ آوردن قلمرو جدید، عملیات امنیتی برای سرکوب مخالفان، عملیات رسانه­‌ای برای جلب پیروان جدید، و فعالیت­‌های شبه­‌دولتی جهت عرضه خدمات حداقلی به مردم و ارائه تصویری از یک حکومتِ در حال کار را برای آن فراهم می­سازند. تحقیقات پیشین نشان داده است که سرعت عملیات نظامی را می­توان به الگوهای مخارج ربط داد[4].

این اقدامات مالی چندگانه ضد داعش به یک سؤال مهم می­‌انجامند: سیاست­گذاران چطور می­‌توانند از این موضوع اطلاع یابند که کاهش منابع مالی داعش تحت سناریوهای گوناگون چه تأثیراتی در پی خواهد داشت؟ به منظور پیش‌­بینی این تأثیرات می­‌بایست منابع مالی داعش را بشناسیم.

داعش چطور پول خود را به دست می­‌آورد؟

توانایی داعش در کسب مقادیر هنگفت درآمد از جریان­‌های درآمدی متعدد، در تأمین موفقیت­‌آمیز سرمایه آن نقش داشته است. دو منبع درآمد بخش عمده خزانه جنگی آن را فراهم کرده­‌اند: نفت و مالیا‌ت­بندی یا خراجگذاری. مجموع درآمدهای داعش در سال ۲۰۱۵ از ۱ تا ۲/۴ میلیارد دلار برآورد شده است[5].

الف) نفت

بخش قابل توجهی از پولی که داعش جمع­­‌آوری می­‌کند، از نفت حاصل می­‌شود. این گروه میدان­‌های نفتی و پالایشگاه­‌های کلیدی­‌ای را در شمال شرق سوریه و شمال عراق بین ژوئیه ۲۰۱۴ و سپتامبر همان سال تحت تصرف خود درآورده و جاده­‌ها و مراکز تجاری مهم دیگری را نیز در کنترل خود دارد[6]. در اواسط سال ۲۰۱۶ داعش همچنان حدود ۶۰ درصد از چاه­‌های نفت سوریه و ۵ درصد از چاه­‌های نفت عراق را در اختیار خود داشت[7]. این گروه نفت، محصولات نفتی و گاز را به انواعی از خریداران می­‌فروشد، از جمله دلالانی در سوریه و عراق که این محصولات را در بازار محلی و به رژیم بشار اسد بازفروشی می‌کنند[‌8]. داعش عمده درآمد نفتی خود را از فروش­‌های محلی به­‌دست می­‌آورد که چندین بار در امتداد زنجیره تأمین، از میدان نفت تا پالایشگاه و تا بازارهای محلی، مالیات­‌بندی می­‌شوند. برآوردها از درآمد نفتی داعش مربوط به اواخر بهار ۲۰۱۶ از سالانه ۲۵۰ میلیون دلار تا ۳۶۵ میلیون دلار متغیر بود[9]. طبق برآوردها این درآمدها افت پیدا کرده‌­اند، هرچند ارقام مشخصی به دلار در این خصوص مورد استناد قرار نگرفته است[10]. این افت به طور ویژه در عراق شیب بالایی داشته است؛ طبق گزارشات، داعش از ماه سپتامبر ۲۰۱۶ دیگر هیچ چاه نفتی را در این کشور تحت کنترل خود نداشته است[11].

ب) مالیات­بندی و اخاذی

داعش بین ۲/۵ تا ۲۰ درصد از درآمد خود را از کسب ­و کارهایی که در قلمرواش هستند اخاذی کرده و اقدام به باج‌گیری­‌های دیگری «به سبک مافیایی» می­‌نماید که به جمع­‌آوری پول توسط این گروه کمک می­‌کنند. این مالیات­‌ها شامل جریمه­‌های جمع­‌آوری شده توسط پلیس اخلاقی داعش نیز بوده‌­اند[13]. داعش فعالیت­‌های مرتبط با اخاذی­ خود را تحت عنوان زکات (مالیات سنتی مسلمانان که به سرمایه یا ثروت تعلق می­‌گیرد) و جزیه بیان می­‌کند (که بنا به سنت­‌های مرسوم مالیاتی است که از سوی غیرمسلمانانِ ساکن در سرزمین‌­های اسلامی پرداخت شده و شبیه به سایر انواع مالیات‌­های «انقلابی» است که تو‌سط شماری از گروه­‌های شورشی دیگر جمع‌­آوری می­‌شود)[14].

در خلال تابستان ۲۰۱۶ مشخص نشد که درآمد مالیاتی داعش بیشتر از سوریه تأمین شده است یا عراق. موصل منبع اصلی درآمد مالیاتی­ برای داعش­ بوده است، و قسمت عمده سرمایه این گروه از بخش­‌های بازرگانی، ساخت ­و ساز و نفت حاصل شده است[14]. داعش همچنین از افراد و گروه‌­هایی که از گذرگاه­‌های مرزی به داخل یا خارج از قلمرواش و نیز بین سوریه و عراق جابجا می­‌شوند، اخاذی می­‌کند[15]. این گروه حتی از دولت سوریه نیز درآمد کسب کرده است، برای مثال در فوریه ۲۰۱۳ مبارزان داعش سد طبْقه را به تصرف خود درآورده و برق آن را به رژیم اسد میفروختند[16].

ج) سایر منابع درآمدی

داعش سبد تأمین سرمایه متنوعی را دارا است. این گروه منابع قابل توجهی را در داخل بخش­‌های صنعتی و کشاورزی سوریه و عراق در اختیار دارد، و با اینکه کنترل بانک­‌های تحت مالکیت دولت در شمال و غرب عراق را عمدتاً از دست داده، اما این بانک­‌ها دست کم ۵۰۰ میلیارد دلار درآمد برای آن فراهم کرده­‌اند[17]. داعش از آدم­‌ربایی در ازای باج[18] نیز درآمد داشته است؛ خزانه­‌داری ایالات متحده برآورد کرده است که این گروه در سال ۲۰۱۵ بین ۲۰ تا ۴۵ میلیون دلار با این شیوه به­‌دست آورده است. داعش از طرق ذیل نیز اقدام به جمع­‌آوری پول می­‌کند: فروش آثار باستانی؛ آربیتراژ[19] نرخ ارز (مشارکت غیرمستقیم با صرافی­‌ها و بانک­‌ها در حین مزایدات پولی[20] بانک مرکزی عراق که در آنها می­‌توان دلار را زیر نرخ بازار خریداری و به نرخ بازار بازفروش کرد)؛ و فعالیت­‌های معمول هر روزه مانند پرورش ماهی و فروش اتومبیل­‌های دست دوم. داعش روی اعطاکنندگان مالی خارجی اتکای حداقلی کرده است، هرچند اتهاماتی در رابطه­ با افراد و طرفداران ثروتمندی از کشورهای قطر و کویت مبنی بر اینکه این افراد به داعش پول می­‌دهند، مطرح شده است.

داعش چقدر پول در می آورد؟
اِجماعی در خصوص اینکه داعش چقدر پول درمی­‌آورد، وجود ندارد. دنیل ال. گلاسر[21] معاون وزیر خزانه­‌داری ایالات متحده اظهار کرد که درآمد نفتی داعش پنجاه درصد کاسته شده و از ۵۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۵ به حدود ۲۵۰ میلیون دلار رسیده است[۲۲]. حتی با وجود این کاهش در درآمد نفت، داعش احتمالاً سالانه ۳۵۰ میلیون دلار از طریق اخاذی درآمد کسب کرده است[۲۳]. این عقیده وجود دارد که داعش کنترل بین ۵۰۰ میلیون تا بیش از ۱ میلیارد دلار از خزانه بانک­‌های واقع در سرتاسر سوریه و عراق را در درست گرفته است، هرچند مقادیر قابل توجهی از ذخایر نقدینگی کلان داعش احتمالاً توسط حملات هوایی ائتلاف طی یک سال گذشته نابود شده­‌اند[24]. ارقام ارائه­ شده از سوی شرکت خدمات مدیریت اطلاعات[25] نشان می­‌دهند که درآمد ماهیانه داعش به میزان ۳۰ درصد طی سال گذشته تقلیل یافته و از حدود ۸۰ میلیون دلار به ۵۶ میلیون دلار در ماه رسیده است (که به ترتیب معادل است با ۹۶۰ میلیون دلار و ۶۷۲ میلیون دلار در سال)[26]. این کاهش شامل افت ۲۶ درصدی در درآمد حاصله از نفت و گاز، افت ۲۳ درصدی در درآمد کسب ­شده از مالیاتبندی و باج­‌گیری، و افت ۶۷ درصدی در درآمد حاصله از منابعی که تحت عنوان «سایر منابع» فهرست شده­‌اند (که شرکت IHS آنها را قاچاق موادمخدر، فروش برق، و مبالغ اعطایی تعریف می­کند)، می­‌شود[27]. نیروی رزمی مشترک تلفیقی -مأموریت حل­ و فصل اساسی[28] فرماندهی­ای که ائتلاف چندملیتی ضد داعش را رهبری میکند، اظهار کرده است که عملیات هوایی خیزاب ۲[29] که در اکتبر ۲۰۱۵ آغاز شده، تولید نفت داعش را از ۴۵ هزار بشکه به ۳۴ هزار بشکه در روز کاهش داده است (که معادل ۲۴ درصد کاهش می­شود). شرکت IHS همچنین ادعا می­کند که 43 درصد از کل درآمد داعش از نفت حاصل می­‌شود، در حالی که ۵۰ درصد آن از مالیات‌­بندی و باج‌گیری به­‌دست می­آید، که به نظر می­رسد نزدیک به ارقام سالانه ۲۵۰ میلیون و ۳۶۰ میلیون دلار است.

داعش پول خود را چگونه خرج می‌کند؟
داعش تا حدودی پول خود را به شیوه­‌ای عمدتاً مشابه با سایر گروه­‌های تروریستی و شورشی خرج می­‌کند. بخشی از پول این گروه صرف پرداخت حقوق­ مبارزان و بخشی نیز صرف تهیه سلاح می­‌شود. با این حال، بر خلاف سایر گروه­‌های تروریستی و شورشی، داعش می­‌بایست مبلغی را به نگهداری از زیرساخت­‌های وسیع خلافت خود و تأمین خدمات اولیه به کسانی که در داخل قلمرواش زندگی می­‌کنند، اختصاص دهد. پی بردن به جزئیات در این زمینه دشوار است، اما گزارشات معتبر متعددی به‌ویژه در نشریات فایننشال تایمز و نیویورک تایمز به چاپ رسیده­‌اند[30]. مابقی این بخش از این روایت­‌ها برداشت شده است.

این گروه دارای یک بودجه مرکزی در موصل و نیز بودجه­‌های منطقه­‌ای است. گزارشات به طور یکپارچه عنوان می‌­کنند که اکثر مخارج به تأمین هزینه اقدامات جنگی مربوط می‌شوند. گزارشی در نشریه فایننشال تایمز عنوان کرد که مخارج ماهیانه شامل ۲۰ میلیون دلار برای نیروهای جنگی مرکزی، ۱۵ تا ۲۰ میلیون دلار برای نیروهای کمکی و مبارزان محلی، ده­‌ها میلیون دلار برای مهمات، و ۱۰ تا ۱۵ میلیون دلار برای بخش­‌های امنیتی­‌اش می­‌شوند. این گزارش اشاره کرده است که دستمزدهای این گروه بالغ بر ۶۰۰ میلیون دلار در سال (حدود دو سوم مخارج داعش در آن دوره) شده­‌اند[31].

گزارش­های مربوط به حقوق دست­‌اندرکاران گروه متغیر بوده­‌اند. یکی از گزارشات اظهار می­‌کرد که در تابستان ۲۰۱۵ داعش به اعضای خود ماهیانه ۱۰۰ دلار، ­همراه با ۱۰۰ دلار فوق­‌العاده به ازای والدین و ۴۰ دلار فوق‌العاده به ازای خواهر/برادر، دستمزد می‌دهد[32]. با این وجود، اسناد جدیدتر این مبالغ را به میزان ۵۰ دلار به ازای یک مبارز، همسر و برده جنسی و ۳۵ دلار به ازای سایر وابستگان عنوان کرده­‌اند[33]. سایر گزارشات حاکی از آن بودند که کارگران ماهر بیشتر از این مقدار دریافت می­‌کنند؛ برای مثال یک تکنیسین میدان نفت در گزارشی به تاریخ دسامبر ۲۰۱۵ اظهار کرد ماهیانه ۶۷۵ دلار دریافت می­‌کند، که افزون بر دستمزد اولیه­‌اش (۴۵۰ دلار) و بسیار بالاتر از دستمزدی بود که در دولت سوریه می­‌گرفت (۱۵۰ دلار)[34].

داعش در اوج قدرت خود در تابستان ۲۰۱۵ ظاهراً به انجام امور عام­‌المنفعه مانند تعمیر خطوط انتقال برق، حفر کانال­‌های فاضلاب، رنگ­‌آمیزی پیاده­‌روها، و راه­‌اندازی خدمات اتوبوسی از سوریه تا عراق روی آورده بود. این گروه همچنین به فعالیت‌های نظارتی مانند اطمینان از سالم بودن مواد غذایی در بازارها و راه‌­اندازی مدرسه و بیمارستان پرداخت، هرچند کیفیت این خدمات احتمالاً پایین بوده است. به علاوه، داعش همواره نظام قضایی خودش را در اراضی تحت کنترلش اعمال نموده است.

تا دسامبر ۲۰۱۵ و در گذار به سال ۲۰۱۶، بسیاری از این خدمات ظاهراً تقلیل یافته و یا حذف شدند؛ علاوه بر این، خدمات مربوط به نگهداری [تأسیسات و غیره] انجام نمی‌گرفتند. بیمارستان ملی واقع در رقه اصولاً به تعطیلی کشیده شد، زیرا اکثر پزشکان آن فرار کرده بودند. بنا به گزارشات دستمزد مبارزان نیز به میزان ۵۰ درصد کاهش یافت. افرادی که از قلمرو داعش فرار کرده بودند، می­‌گفتند این گروه به وعده‌های خود پایبند نبوده است[35].

تغییرات با گذشت زمان

مقابله با منابع مالی داعش یکی از مجموعه فعالیت­های اساسی متعدد برای ائتلاف بوده است. حملات هوایی ائتلاف به لطف عملیات خیزاب ۲ درآمدهای نفتی داعش را به میزان ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش داده است. این گروه قبل از عملیات مذکور قریب به ۴۰ میلیون دلار در ماه درآمد داشت[37]. تمرکز اصلی در چهارچوب این مجموعه اقدامات، هدف قرار دادن مستقیم زنجیره تأمین نفت و گاز بود. مجموعه اقدامات جداگانه نیز شامل حمله به محل­‌های ذخیره­‌سازی انبوه پول نقد، نابودسازی اهداف باارزش و حیاتی برای عملیات­‌های مالی و لجستیکی داعش، و تفوق در چند متغیر مهم دیگر از جمله رکودهای اقتصادی در سوریه و عراق بود. پایین بودن قیمت جهانی نفت همراه با از دست دادن مداوم قلمرو توسط داعش نیز احتمالاً در این زمینه تأثیرگذار بوده است. داعش در بعضی از مناطقی که در آنها در حال از دست دادن قلمرو است، استراتژی زمین سوخته را اتخاذ نموده و همزمان با عقب­‌نشینی تأسیسات میادین گازی را نابود کرده است[37]. داعش تا ژوئیه ۲۰۱۶ تقریباً ۴۷ درصد از کل قلمروی که زمانی تحت کنترل داشت را از دست داده بود[38]. نیروهای عراقی شهر بیجی در شمال این کشور و شهرهای رمادی و فلوجه واقع در استان الانبار را آزاد کردند، و تا اواخر اکتبر ۲۰۱۶ در حال پیشروی به سمت آزادسازی موصل بودند. نیروهای کرد و ایزدی مبارزان داعش را از شهر شمالی شنگال بیرون رانده­‌اند. در سوریه نیز در پاییز ۲۰۱۶ نیروهای دموکراتیک سوریه (که غالباً کرد هستند) و ارتش آزاد سوریه (که تحت حمایت ترکیه هستند) شهرهای منبج و جَرابلس را از داعش بازپس گرفتند، که حکایت از یک پیشرفت نهایی به سمت پایتخت داعش در رقه داشت.

برای مطالعه و دریافت متن کامل این گزارش از لینک دانلود انتهای مطلب استفاده کنید.

[1].Hannah Strange, “Islamic State Leader Abu Bakr al-Baghdadi Addresses Muslims in Mosul,” The Telegraph, July 5, 2014.

[2].Vivian Salama, “As Territory Shrinks, ISIS Looks for New Money Sources,” Seattle Times, October 19, 2016.

[3].Financial Action Task Force (FATF)

[4].Benjamin Bahney, Howard J. Shatz, Carroll Ganier, Renny McPherson, and Barbara Sude, with Sara Beth Elson and Ghassan Schbley, An Economic Analysis of the Financial Records of al-Qa’ ida in Iraq, MG-1026-OSD, Santa Monica, Calif.: RAND Corporation, 2010.

[5].Daniel L. Glaser, testimony before the House Committee on Foreign Affairs Subcommittee on Terrorism, Nonpro- liferation, and Trade and House Committee on Armed Services Subcommittee on Emerging Threats and Capabilities, June 9, 2016b; Center for the Analysis of Terrorism, ISIS Financing 2015, Paris, May 2016

[6].Tom Keatinge, “How the Islamic State Sustains Itself: The Importance of the War Economy in Syria and Iraq,” RUSI Analysis, August 29, 2014b.

[7].Joby Warrick and Liz Sly, “U.S.-Led Strikes Putting a Financial Squeeze on the Islamic State,” Washington Post, April 2, 2016.

[8].Daniel L. Glaser, remarks delivered at Chatham House, London, February 8, 2016a; Jay Solomon and Benoit Faucon, “An Energy Mogul Becomes Entangled with Islamic State,” Wall Street Journal, May 8, 2016.

[9].Yeganeh Torbati, “Islamic State Yearly Oil Revenue Halved to $250 million: U.S. Official,” Reuters, May 11, 2016; Benoit Faucon and Margaret Coker, “The Rise and Deadly Fall of Islamic State’s Oil Tycoon,” Wall Street Journal, April 24, 2016.

[10].Loaa Adel, “ISIS Revenues from Smuggled Oil Decline After Sharqat Liberation,” Iraqi News, September 24, 2016.

[11]." ISIS No Longer Controls Any Iraqi Oil,” Rudaw, September 27, 2016

[12].Patrick B. Johnston, “Islamic State’s Money Problems,” USA Today, March 4, 2016

[13].Michael Jonsson, “Following the Money: Financing the Territorial Expansion of Islamist Insurgents in Syria,” Swedish Defense Research Agency, FOI Memo #4947, May 2014

[14].Patrick B. Johnston and Benjamin Bahney, “Hitting ISIS Where It Hurts: Disrupting ISIS’s Cash Flow in Iraq,” New York Times, August 13, 2014

[15].Ben Hubbard, Clifford Krauss, and Eric Schmitt, “Rebels in Syria Claim Control of Resources,” January 28, 2014; Raja Abdulrahim, “In Syria’s Mangled Economy, Truckers Stitch Together Warring Regions,” Wall Street Journal, May 24, 2016

[16].Ariel Ahram, “The Dangerous Mixture of Oil and Water in Iraq,” Political Violence @ a Glance, August 18, 2014; Hwaida Saad and Rick Gladstone, “Syrian Insurgents Claim to Control Large Hydropower Dam,” New York Times, February 11, 2013

[17].Glaser, 2016b

[18].kidnapping for ransom

[19].Arbitrageبهره گرفتن از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار برای کسب سود

[20].currency auction

[21].Daniel L. Glaser

[22].Glaser, 2016a

[23]. Glaser, 2016b.توجه داشته باشید که گلاسر در جای دیگری نیز مورد ارجاع قرار گرفته و گفته است که داعش سالانه ۳۶۰ میلیون دلار (و نه ۳۵۰ میلیون دلار) از طریق اخاذی و مالیات­‌بندی به­‌دست آورده است (Torbati, 2016).

[24]. atthew Rosenberg, Helene Cooper and Nicholas Kulish, “ISIS Expands Reach Despite Military and Financial Setbacks,” New York Times, April 12, 2016.

[25].Information Handling Services: IHS, Inc.

[26].IHS Inc., “Islamic State Revenue Drops to $56 Million, IHS Says,” April 18, 2016.

[27]. IHS Inc., 2016

[28].Combined Joint Task Force – Operation Inherent Resolve

[29].Tidal Wave II

[30].Sam Jones and Erika Solomon, “ISIS Inc.: Jihadis Fund War Machine But Squeeze ‘Citizens,’” Financial Times, December 15, 2015; Ben Hubbard, “ISIS Promise of Statehood Falling Far Short, Ex-Residents Say,” New York Times, December 1, 2015b; Ben Hubbard, “Offering Services, ISIS Digs in Deeper into Seized Territories,” New York Times, June 16, 2015a.

[31].Jones and Solomon, 2015

[32].Hubbard, 2015a

[33].Aymenn al-Tamimi, “A Caliphate Under Strain: The Documentary Evidence,” CTC Sentinel, Vol. 9, Issue 4, April 2016, pp. 1–8

[34].Hubbard, 2015b

[35].Denver Nicks, “ISIS Fighters Just Got a Huge Pay Cut,” Money, January 19, 2016.

[36].Johnston, 2016.

[37].James Burgess, “Scorched Earth Strategy? ISIS Blows Up Several Al Shaer Gas Field Installations,” Oilprice.com, May 17, 2016.

[38].John Hudson, “Top U.S. Official: Islamic State Has Lost 47 Percent of its Territory in Iraq,” Foreign Policy, June 28, 2016.