موج سوم مهاجرت ایرانی‌ها به علت کمبود منابع آبی

به گزارش بولتن نیوز، در این بین یکی از اصلی‌ترین خطرهایی که از جانب بسیاری از متخصصان بیان می شود، سیل مهاجرت ساکنان مناطق درگیر کمبود آب و سایر چالش های زیست محیطی است که این مساله به دلیل وابستگی بیشتر معیشتی مردم روستا به منابع آب، جوامع روستایی را بیشتر در معرض چنین مهاجرت‌هایی قرار می دهد. پیش بینی شده است که ١٢ استان از ٣١ استان ایران تا ٥٠‌ سال آینده تمام سفره‌های زیرزمینی آب‌شان را از دست بدهند و با خشک‌ شدن کامل تقریبا نیمی از استان‌های ایران جمعیت زیادی مجبور به مهاجرت شوند.

توسعه دریا گریزی و خشکی محوری ایران

فرزام پور اصغرسنگاچین، رییس گروه امور آمایش، برنامه ریزی و محیط زیست سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با اشاره به عوامل تاثیرگذار بر شکل‌گیری ساختار فضایی کشور در چند دهه گذشته گفت: هم اکنون مجموعه عوامل ارادی و غیرارادی منجر به توزیع ناموزون جمعیت و فعالیت در پهنه سرزمین ایران شده است؛ عوامل غیرارادی بدین معنا است که اراده و تصمیم انسان در آن تاثیری نداشته و هر کجا آب بوده، جمعیت سکنی گزیده است. عوامل ارادی نیز ناشی از مسایل اقتصادی، ویژگی‎های فرهنگی، سیاسی، سیاسی و نظامی بوده که باعث شکل‌گیری برخی مراکز جمعیتی در کشور مانند مشهد، قم، زاهدان، یاسوج و مهران شده است.

وی به پدیده ماکروسفالی که در اکثر کانون‌های جمعیتی ایران برقرار است (یک شهر بزرگ با تراکم جمعیت بالا در کنار بدنه شهری و روستایی نحیف قرار دارند) اشاره کرد و گفت: دلایل این پدیده انباشت ناشی از سرمایه گذاری‌های گذشته، اختلاف درآمد بین کلان شهرها و سایر نقاط جمعیتی و اخیرا تشدید بحران‌های زیست محیطی بوده که موجب جذب جمعیت به نقاط شهری معدودی شده است.

وی بیان کرد: از سوی دیگر توسعه ایران دریا گریز و خشکی محور بوده است. شهرهای کنار دریای ایران اکثرا شهرهای متوسط هستند. ایران از قابلیت‌های سرزمینی خود به خصوص دریاها استفاده نکرده است که دلیل آن نبود امنیت در کنار دریا و فرهنگ خشکی محور بوده است.

نداشتن شغل مناسب؛علت اصلی مهاجرت جوانان روستایی

ولی الله رستم علیزاده، عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور نیز در این خصوص گفت: علل مهاجرت جوانان روستایی غالبا نداشتن شغل مناسب، کمبود امکانات زیربنایی، رفاهی و بهداشتی بوده است بنابراین میتوان گفت به ترتیب دلایل اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و طبیعی – کشاورزی دلایل مهاجرت بوده اند.

وی افزود: بررسی امواج مهاجرت نشان می دهد موج اول مهاجرت بعد از اصلاحات ارضی در سال 1340 اتفاق افتاد که مالک سابق حذف می شود و روستاییان از وابستگی به زمین رها می شوند و مردم به سمت شهرها حرکت می کنند. تبعات این موج انسانی خود را در تحولات سیاسی نشان می دهد به گونه ای که عده ای از نظریه پردازان معتقدند، انقلاب اسلامی را روستاییانی که به شهرها آمدند انجام دادند.

وی ادامه داد: موج دوم مهاجرت از سال 56 تا 70 اتفاق افتاد که نوسازی‌های بعد از جنگ موجب مهاجرت جدید روستاییان به شهرها شد. این موج مهاجرت ناشی از رشد صنعت و خدمات در شهرها بود. این امواج مهاجرت باعث شده است که جمعیت روستایی کشور از 56 درصد در سال 1335 به حدود 25 درصد رسیده است؛ در واقع یک چهارم جمعیت فعلی ایران در روستا زندگی می کنند. تبعات مهاجرت‌های گذشته خالی شدن روستاها، تغییر یافتن الگوی استقرار جمعیت، سالمند شدن و زنانه شدن جمعیت روستایی و افزایش نسبت‌های وابستگی در محیط‌های روستایی و برهم خوردن هرم سنی جمعیت بوده است که در کل می‌تواند پایداری سرزمین را با مخاطره روبرو کند.

وی بیان کرد: در بررسی شرایط حال حاضر مهاجرت‌ها باید گفت مهاجرت‌ها هم اکنون بیشتر شهر به شهر است و مهاجرت‌های روستا- شهری در حال کاهش است و روستا به روستا تقریبا در حال از بین رفتن است و فقط 6 درصد مهاجرت‌ها را در برمی‌گیرد.

به گفته وی، مهاجرت شهر به شهر از 46 درصد در حد فاصل 1355 تا 1365 به 56 درصد در آخرین سرشماری رسیده است و مهاجرت روستا به شهر از 42 درصد به 03 درصد رسیده است.

دو سناریوی مهاجرتی برای ایران

علیزاده گفت: در آینده دو سناریو را برای مهاجرت‌های روستایی می‌توان پیش بینی کرد. سناریو اول این است که اگر شرایط اکولوژیک مناسب باشد روند مهاجرت‌ها مانند سابق فردی، مرد گزین و جوان گزین خواهند بود که در راستای شغل و تحصیل صورت خواهد گرفت. تحولات کارکردی و گذار به معیشت چندگانه و مشاغل متعدد در روستاها خواهیم داشت که مثال آن روستاهای توریستی و صنعتی هستند که این تحولات باعث ثبات جمعیت روستایی خواهد شد و جمعیت روستایی بین 06 تا 21 میلیون نفر باقی خواهد ماند.

وی اظهار کرد: سناریو دوم ناظر به موج سوم مهاجرت است. در صورت وقوع بحران‌های اکولوژیک خواهد بود. این نوع از مهاجرت بیشتر خانوادگی و روستایی و بنیانکن خواهد بود و باعث تخلیه روستاها خواهد شد. باید توجه داشت که پاسخ در مقابل بحران‌های اکولوژیکی متفاوت خواهد بود و بعضا افراد به سمت تغییر الگو کشت و نظام معیشتی برای سازگاری با شرایط جدید حرکت و بعضی نیز مهاجرت می‌کنند. اما اگر موج سوم بخواهد شکل بگیرد تنها از دریچه شرایط اکولوژیک خواهد بود هر چند مناطق مختلف رویکردهای مختلفی برای مواجه با این شرایط خواهند داشت.

هشدار نسبت به خالی شدن مرزها

احمد کیخا، نماینده مردم زابل و زهک نسبت به کوچ اجباری اهالی سیستان و بلوچستان به دلیل بی آبی هشدار داد و اعلام کرد اگر چاره ای برای کم آبی این استان جنوب شرقی اندیشه نشود، موج دوم مهاجرت بزرگ سیستان و بلوچستانی ها مانند سال‌های 49 و 50 تکرار خواهد شد.

وی همچنین نسبت به خالی شدن مرزها به دنبال این مهاجرت خبر داد و گفت: اگر این هجرت گسترده صورت بگیرد، مرزها خالی می‌شود و دیگر پاسداری نیست که بتواند از مرزهای ایران پاسداری کند.

وی خشک شدن تالاب هامون را باعث بیکار شدن 40 هزار صیاد بیکار دانست و افزود:چهار چاه نیمه در این استان وجود دارد که حدود یک میلیارد و چهار صد میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره دارند اما در حال حاضر در همه این چاه نیمه‌ها کمتر از 500 الی 600 میلیون مترمکعب آب وجود ندارد. با این داشته از آب هم فقط می‌توانیم آب شرب مردم را در منطقه تامین کنیم.

وی تعداد روستاهای فاقد شبکه آب رسانی در استان را سه هزار روستا عنوان کرد و گفت: سرانه آب برای هر نفر در دو روز 15 لیتر است. جنس خاک و توپوگرافی آن اجازه ایجاد سازه‌هایی مانند سد را نمی‌دهد ضمن این که احداث سد در منطقه برخلاف اصول مدیریتی صحیح آب است.

منبع: سیناپرس