سال‌ها پیش،محسن حججی‌ها آبادان رادوباره به ایران بازگرداندند

گروه فرهنگ مقاومت: آبادان در هشتم آبان ماه سال 1359 یعنی زمانی که 39 روز از حمله رژیم بعث عراق به ایران می گذشت ، با تلاش نیروهای بعثی برای تصرف این شهر روبه رو بود.درست زمانی که حدود یک هفته از تلاش نیروهای بعثی برای تصرف آبادان می گذشت، حضرت امام خمینی (ره) خطاب به نیروهای مسلح فرمودند که «حصر آبادان باید شکسته شود».

به گزارش بولتن نیوز، عراقی‌ها برای تصرف آبادان در هشتم آبان ماه 1359 در منطقه ذوالفقاری، بر روی رودخانه «بهمنشیر» پل شناور نصب کردند و با عبور دادن قسمتی از نیروهای خود وارد آبادان شدند. نیروهای عراقی به این دلیل منطقه «ذوالفقاری» را برای ورود به آبادان انتخاب کرده بودند که با استفاده از پوشش نخلستان‌ها بتوانند از دید رزمندگان اسلام دور بمانند و به راحتی وارد شهر شوند.

با چنین وضعیتی، آبادان در یک محاصره 330 درجه‌ای قرار می‌گرفت و عبور از رودخانه بهمنشیر می‌توانست آن را با خطر جدی روبه‌رو کند.

با گذشت از روی رودخانه بهمنشیر ، نیروهای بعثی فکر می کردند که آبادان را برای همیشه از آن خود کرده اند اما در پی دستور امام (ره) یکی از چهار عملیات بزرگ و برجسته تاریخ دفاع مقدس رقم خورد، و آن عملیات ثامن الائمه بود.از نظر کارشناسان، عملیات ثامن الائمه نقطه عطف و مبدا آغاز راهبرد مرحله دوم جنگ محسوب می شود و یکی از نقاط اعتماد به نفس در راهبرد مرحله دوم، عملیات ثامن الائمه (ع) بود که حلقه واسط و مبدا تحول به شمار می‌رفت.

صدام كه خود را ناتوان از تصرف آبادان مي ديد، بعداز يازدهمين نشست سران عرب در «امان» كه در 6 آذر 1359، تشكيل شد، چنين گفت:

«ما نمي خواهيم كشورگشايي كنيم. ما فقط مي خواستيم، تهديد ايران را از شهرهاي خود دور سازيم!»

اين گفته بيانگر ناتواني عراقي ها در پيشروي، در خاك ايران بود.

مقام معظم رهبري در مورد تاثير سخنان امام (ره) در نجات آبادان چنين فرودند:

«آبادان در معرض حمله و خطر بود، مثل خونين شهر، منتهي همين تاكيد امام كه تكليف شرعي كردند كه مبادا آبادان سقوط بكند، نيروهاي رزمنده را كه در آن جا بود، تقويت كردند. البته در آبادان سپاه آن روز برتر از ارتش بود. بعداً ارتش هم در آبادان مستقر شد و در يك مورد كه نيروهاي دشمن از بهمنشير عبور كردند و وارد جزيره آبادان شدند، بسيج توده اي مردم و شرافت نظامي عده اي از نظاميان ما حماسه آفريد و عراقي ها را در جايي كه واقعاً بيرون كردن دشمن از آن جا بسيار دشوار بود، كوبيدند. عده اي را كشته و تار و مار كردند و عده اي را به داخل رودخانه انداختند و عده اي هم كه توانستند، فرار كردند. عامل اصلي در حفاظت از آبادان همان فرمان امام بود و داغي كه از سقوط نيمي از خونين شهر در دل برادران وجود داشت.»

طرح عمليات

الف ) اهداف و ماموريت

هدف اصلي عمليات، انهدام نيروهاي دشمن در شرق رودخانه كارون وتصرف و تامين منطقه بود. در طرح اوليه سپاه آمده بود:

«سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مستقر در آبادان و دارخوين و ماهشهر ماموريت دارند تا به همآهنگي و همكاري كامل لشكر 77 پياده خراسان از محور فياضيه و دارخوين به طور گسترده و از سه محور ايستگاه 12 و ايستگاه 7 و جاده ماهشهر– آبادان تك نمايند و نيروهاي دشمن را كه از كنار كارون تا جاده ماهشهر – آبادان گسترش داشتند، به طور كامل محاصره و بعداز انهدام دشمن، در منطقه متصرفه پدافند نمايند.»

سران نظامي اميدوار بودند با انجام عمليات ثامن الائمه (ع) تهديد احتمالي دشمن براي تصرف آبادان كه عراق آن را به صورت اهرم فشاري عليه ايران در تبليغات خود مورد استفاده قرار مي داد، خنثي شود. از سوي ديگر، در اين عمليات پس از پاكسازي شرق رودخانه كارون، نيروهاي خودي از خطوط پدافندي آزاد شده و امكان به كارگيري آن ها در مراحل بعدي آزاد سازي مناطق اشغالي فراهم مي شد.

ب ) سازمان رزم خودي

تركيب نيروهاي عمل كننده در اين عمليات، شامل ارتش، سپاه، بسيج و نيروهاي ژاندارمري به اين شرح بود:

-لشكر 77 با سه تيپ شامل 9 گردان نيروي پياده؛

-سپاه پاسداران انقلاب اسلامي با 16 گردان نيروي پياده كه در سازمان سه قرارگاه تيپي عمل مي كرد؛

-تيپ 37 زرهي شيراز؛

-گردان 251 تانك از لشكر 16 زرهي؛

- گردان 107 ژاندارمري؛

-گروه رزمي 291 تانك؛

-جهاد سازندگي، علاوه بر احداث جاده وحدت در فروردين 1360، امور مقدماتي مهندسي عمليات را انجام داد.

پس از حذف بني صدر براي نخستين بار بود كه نيروهاي عمل كننده در چنين مقياسي با هم تركيب شده به نحو شايسته اي با يكديگر همكاري و هم آهنگي مي كردند، چنان كه اين اقدام،الگوي مناسبي براي ادامه همكاري ارتش و سپاه در ساير عمليات ها شد.

ج) طرح مانور

در طرح مانور، سه محور عمده و يك محور فرعي براي انجام عمليات در نظر گرفته شده بود: محور شمالي شامل منطقه دارخوين و محمديه و محور جنوبي شامل محور فياضيه و ايستگاه 7 بود. بر اساس اين طرح، تلاش فرعي نيروها براي پشتيباني نيز در محور جاده ماهشهر – آبادان انجام مي شد. در اين ميان، محور دارخوين و فياضيه با هدف تصرف و تامين پل هاي حفار و قصبه داراي اهميت بيشتري بودند و در صورت برخورداري نيروهاي خودي از سرعت عمل، امكان انهدام و اسارت بسياري از افراد دشمن در اين محور وجود داشت. و همين ضرورت، در آرايش نيروها مؤثر بود، كه به اين ترتيب مشخص شد:

محور دارخوين – محمديه: پنج گردان از سپاه (چهار گردان آفندي و يك گردان احتياط) و سه گردان از ارتش (دو گردان آفندي و يك گردان احتياط) و يك گردان تانك در احتياط و پشتيباني.

محور فياضيه: پنج گردان از سپاه (چهار گردان آفندي و يك گردان احتياط) و سه گردان از ارتش (يك گردان آفندي و دو گردان احتياط).

محور جاده ماهشهر – آبادان: دو گردان از سپاه (يك گردان آفندي و يك گردان احتياط) و دو گردان از ارتش ( يك گردان آفندي و يك گردان پدافند).براي پشتيباني عمليات، سه گردان توپخانه و 50 قبضه سلاح پدافند هوايي در نظر گرفته شده بود.

در مجموعه، به نظر مي رسيد، دشمن به دليل برخورداري از نيروهاي احتياط و به ويژه امكان به كارگيري لشكرهاي 5 مكانيزه و 9زرهي تحت امر سپاه سوم، در موضع برتري قرار داشت، ليكن نيروهاي خودي با توجه به شناخت دقيق از دشمن، ويژگي برتر عملياتي، تركيب جديد سپاه و ارتش – كه پيش از اين هرگز در اين سطح وجود نداشت – و بهره برداري مناسب از زمين، از موقعيت بهتري برخوردار بودند. افزون بر اين، دشمن به لحاظ درك و باوري كه از توان نيروهاي خودي داشت، به طور نسبي در غافل گيري به سر مي برد و اين عوامل در مجموع مي توانست دست يابي به پيروزي را آسان كند.

در اين ميان، افزايش قابل توجه نيروهاي سپاه در مقايسه با عمليات هاي پيشين و نقش طراحان نظامي سپاه در طرح ريزي و هدايت عمليات، از جمله ويژگي هاي عمليات ثامن الائمه (ع) و عامل برتري نيروهاي خودي در برابر دشمن بود.

بدين ترتيب، عمليات ثامن الائمه (ع) به منظور شكستن محاصره آبادان و انهدام نيروهاي دشمن در شرق رودخانه كارون پس از آماده سازي مقدمات آن، آغاز شد.

شرح عمليات

عمليات در ساعت 1بامداد روز پنجم مهر 1360 آغاز شد. قواي ايران در ساعات نخست عمليات، باتهاجم به مواضع دشمن و در هم شكستن مقاومت نيروهاي آنان، خاكريزهاي اول دشمن را تصرف وتأمين كردند. مقاومت اوليه نيروهاي عراقي در برخي از محورها و به ويژه تداوم آن در منطقه پل حفار، نشان دهنده هوشياري نسبي دشمن بود. بنابر گزارش اسيران عراقي، اسارت يكي از نيروهاي خودي در منطقه عملياتي تيپ8مكانيزه در محور دارخوين سبب هوشياري دشمن شده بود، ولي شناخت نادرست فرماندهان نظامي عراق نسبت به توان نيروهاي خودي كه بر مبناي برآوردهاي عمليات هاي ناكام پيشين ايجاد شده بود، سبب شد در برابر حمله نيروهاي خودي واكنش مناسبي نشان ندهند.

با روشن شدن هوا و ادامه پيشروي نيروهاي خودي از محور شمالي به سمت پل مارد و تهديد عقبه نيروهاي دشمن، نخستين ضربه شكننده بر نيروهاي عراقي وارد آمد. بااين حال، نيروهاي دشمن در منطقه پل حفار همچنان مقاومت مي كردند. گستردگي محورهاي تهاجم و عقب ماندگي دشمن سبب شد تا نيروهاي خودي با به دست گرفتن ابتكار عمل و ادامه پيشروي در محورهاي مختلف، دشمن را تحت فشار قرار دهند.

از سوي ديگر، در پي تغيير وضعيت ميدان نبرد، فرماندهي نيروهاي دشمن تلاش مي كرد تا تاريك شدن هوا به مقاومت در پل حفار ادامه دهد. دشمن قصد داشت، باتقويت منطقه، ابتدا منطقه سرپل را حفظ كند و پس از آن، با نصب پل روي رودخانه كارون، نيروهاي محاصره شده را نجات دهد وسپس، با استقرار در منطقه غرب رودخانه كارون، از ادامه پيشروي نيروهاي خودي جلوگيري كند.

بر همين اساس، دشمن در اولين اقدام با وارد كردن تيپ 10 زرهي گارد جمهوري، سعي كرد، پل حفار را حفظ كرده و با استقرار تيپ 16زرهي از لشكر 6 زرهي درغرب رودخانه كارون، از پيشروي نيروهاي خودي جلوگيري كند. تهاجم رزمندگان به نيروهاي تيپ 10 سبب شد تا اين نيروها در همان لحظات اوليه حضور در منطقه سرپل، محاصره شده و عقب نشيني كنند، در صورتي كه اگر در حمله به تيپ 10 تأخير صورت مي گرفت، بي گمان نيروهاي تيپ 10 دشمن پس از حضور در منطقه، دست به ضد حمله مي زدند.

با آزاد شدن جاده ماهشهر – آبادان در ساعت 8:32 بامداد روز پنجم مهر و پيشروي نيروهاي خودي از شمال به جنوب وتصرف پل قصبه، امكان مقاومت از عراقي ها گرفته شده بود.

در بعد از ظهر همان روز بخشي از پل حفار تصرف شده بود ولي عراقي ها براي باز نگه داشتن عقبه نيروهاي محاصره شده خود در شرق كارون، همچنان مقاومت مي كردند، چنان كه با تاريك شدن هوا حركت ستون نيروهاي دشمن از اهواز به سمت خرمشهر ديده مي شد.

بدين ترتيب، روز اول عمليات در حالي به پايان رسيد كه دشمن به دليل عقب ماندگي، توان مقابله با نيروهاي خودي را نداشت و تنها، به تاريك شدن هوا، باز نگاه داشتن پل حفار براي تقويت منطقه و يا امكان عقب نشيني نيروهاي محاصره شده اميد بسته بود. در روز دوم عمليات (ششم مهر)، در حالي كه پيشروي نيروهاي خودي همچنان ادامه داشت، دشمن واكنش جدي از خود نشان نداد و از بعدازظهر همان روز نيروهاي عراقي به تدريج تسليم شده و يا عقب نشيني كردند و سرانجام در پايان اين روز عملاً منطقه سرپل دشمن آزاد شد.

در روز سوم عمليات نيز در پي پاكسازي منطقه، محاصره آبادان به پايان رسيد و فرمان امام خميني مبني بر شكستن حصر آبادان، در مدت 48 ساعت آفند تحقق يافت و نيروهاي خودي پس از پاكسازي كامل منطقه، در ساحل شرقي رودخانه كارون استقرار يافتند. در اين عمليات علاوه بر آزاد سازي منطقه اشغالي در شرق رودخانه، بخش وسيعي از نيروهاي خودي – كه درگير پدافند در منطقه بودند – آزاد و براي عمليات هاي بعدي آماده شدند.

نتايج عمليات ثامن الائمه (ع)

در اين عمليات سلحشوران اسلام به نتايج مهمي دست يافتند، از جمله:

1-ساحل شرقي رودخانه كارون تصرف و تامين گرديد.

2-آبادان از محاصره يك ساله خارج شد.

3-بيش از 150 كيلومتر مربع از اراضي اشغال شده، آزاد گرديد.

4-بيش از 3 هزار نفر از نيروهاي دشمن كشته و زخمي شدند و 1656 نفر نيز به اسارت در آمدند.

5-تعداد 90 دستگاه تانك و نفربر، 100 دستگاه انواع خودرو دشمن منهدم گرديد و تعداد 3فروند هواپيما و يك فروند هليكوپتر عراق نيز سرنگون شدند.

همچنين 100 دستگاه تانك، 60 دستگاه نفربر، 3 دستگاه لودر و 150 دستگاه خودرو به غنيمت گرفته شد.

صدام پس از اين شكست 7 تن از فرماندهان خود را تيرباران كرد.

با توجه به نقش شجاعانه لشكر 77 پياده با تصويب شوراي عالي دفاع درتاريخ يازدهم مهر 1360، به لشكر پيروز خراسان تغيير نام داد.

پيامدهاي شكسته شدن محاصره آبادان

موفقيت عمليات ثامن الائمه (ع) درابعاد مختلف پيامدهايي به همراه داشت كه آن را در دو محور عمده، داخلي و خارجي ارزيابي مي كنيم.

الف - پيامدهاي داخلي

1- با انجام موفقيت آميز اولين عمليات وسيع ايران در جبهه ها ، روحيه نيروهاي رزمنده تقويت وتوانمندانه تر از پيش به نبرد با دشمن پرداختند.

2- از نظر سياسي وضعيت سياسي كشور منسجم تر شد و كمتر از يك هفته بعد از اين عمليات، مردم با شركت در سومين انتخابات رياست جمهوري، حضرت آيت الله خامنه اي را به رياست جمهوري برگزيدند، كه اين امر منجر به موفقيت بيشتر در سياست هاي خارجي نظام نيز گرديد.

3- با تثبيت دولت اسلامي و وحدت نظر مسئولين نظام، موضع گيري هاي قاطعانه و به موقعي در قبال مسائل خارجي انجام گرفت.

ب: پيامدهاي خارجي

مهم ترين پيامد خارجي اين عمليات تشكيل شوراي همكاري خليج فارس توسط كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس، به منظور جلوگيري از گسترش و نفوذ انقلاب اسلامي و ياري رساندن به رژيم متجاوز عراق بود، همچنين تحركات نظامي امريكا در خليج فارس به منظور اعمال فشار بر ايران و حمايت از كشورهاي منطقه بيشتر شد.

امريكا با اعزام ناوگان نظامي خود در خاورميانه و آب هاي درياي عمان، مانورهايي انجام داد و تهاجم تبليغي گسترده اي را عليه ايران آغاز كرد و با نشر اكاذيب و شايعات، وحشت بي مورد رژيم هاي منطقه را از ايران بيشتر كرد.

منابع:

http://www.iec-md.org

http://www.asemooni.com