باربی و بت من علیه دارا وسارا

گروه فرهنگ و هنر: کودکی همراه مادرش، مقابل ویترین عروسک‌فروشی ابتدای خیابان ایستاده و غرق تماشا است. عروسک های مختلفی پشت ویترین خودنمایی می‌کنند، عروسک‌هایی با چشمانی سبز و موهای طلایی، عروسک‌های دختر و پسر که همگی ساخت خارج از کشور هستند، گوشه ای از ویترین هم چند عروسک رنگ و رو رفته ایرانی با موهای مشکی جا خوش کرده‌اند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه ابتکار، فکر می‌کنید کدام یک از این عروسک‌ها توجه کودک را به خودش جلب کرده است؟ آن کودک با کدام عروسک بیشتر همذات پنداری می‌کند و دلش می‌خواهد کدام عروسک را به عنوان دوستی برای خودش انتخاب کند؟ عروسک زیبای خارجی، یا عروسک رنگ و رو رفته داخلی؟

بچه‌ها عروسک‌های شبیه خودشان را دوست دارند

در این سال‌ها عروسک‌های مختلفی توسط تولیدکنندگان داخلی در تیراژهایی مختلفی ساخته شده است، در چند سال اخیر هم افرادی که توانایی سرمایه‌گذاری بالا نداشتند تلاش کرده‌اند تا از طریق ساخت عروسک‌های دست‌ساز وارد عرصه تولید عروسک بشوند، اما آیا بچه‌ها با این عروسک‌ها ارتباط برقرار کرده‌اند؟

سمیرا لشکری و فهیمه طیبا هر دو متولد سال ۶۴ هستند و هر دو گرافیک خوانده‌اند. سابقه این دوستی ۱۲ ساله هم به دوران دبیرستان باز می‌گردد و آنها حدودا دو سال است که با اسم «ماه و ماهی» عروسک‌ها و کارهای خلاقانه‌شان را به فروش می‌رسانند. فهیمه طیبا در مورد استقبال بچه‌ها از عروسک‌های دست‌سازشان که برای ساخت آنها از افراد جامعه الگو گرفته‌اند می‌گوید: عروسک‌ دست‌ساز حس بهتری به مخاطب می‌دهد، و چون بعضی عروسک‌ها از روی عکس‌ها ساخته می‌شوند. بچه ها خیلی از آنها اسقبال می‌کنند، حتی پیش آمده پدر و مادری عکس بچه‌شان را آورده‌اند تا از روی آن عروسکی بسازیم که فرزند‌شان با آن بیشتر ارتباط برقرار کند. بچه هم خیلی از آن عروسک خوشش آمده است.

او در پاسخ به این سوال که بچه‌ها بین عروسک ساخته شما و یک عروسک خارجی کدام را انتخاب می‌کنند، می‌گوید: به نظرم بستگی به تربیت بچه‌ها دارد، مثلا خانواده‌ای که از ابتدا انیمیشن‌های خارجی را در دسترس فرزندان قرار داده، آنها هم با عروسک‌هایی شبیه شخصیت‌های آن انیمیشن اخت می‌شوند.

بچه‌ها عروسک زیباتر را دوست‌ دارند حتی اگر خارجی باشد

اما از دیدگاه روانشناسی چه ویژگی‌هایی در عروسک‌ها کودکان را جذب خودش می‌کند؟ فاطمه قاسم‌زاده، روانشناس کودک در پاسخ به این سوال «ابتکار» می‌گوید: بچه‌ها بیشتر جذب عروسک های صدا‌دار می‌شوند. رنگ‌های جذاب و جلوه‌های طبیعی و زیبایی هم از عوامل دیگر هستند. گرچه زیبایی‌شناسی بچه‌ها با بزرگ‌ترها متفاوت است اما آنها هم جذب عروسکی سیاه با صورت زشت نمی‌شوند. طبیعی است که بچه همه عروسک زیباتر را دارای شخصیتی بهتر بدانند و با آن ارتباط برقرار کنند. بچه‌ها ذاتا چیزهای زیبا را دوست دارد و در هر سنی که بتواند آن را تشخیص بدهند به سمتش کشیده می‌شوند.

او درباره تاثیر فرهنگی عروسک بر کودکان می‌گوید: اسباب‌بازی‌ها به نوعی منتقل‌کننده ارزش‌ها هستند. نقش عروسک‌ها در این زمینه بیشتر است چون شکل و هیبت انسانی دارند. بچه‌ها زیبایی را به عنوان یک ارزش از عروسک یاد می‌گیرند، یا مهربانی را از صورت ملیح و مهربان عروسک‌شان می‌آموزند. اگر عروسک با موزیک همراه باشد، شادی را در عروسک پیدا می‌کنند.

اسباب‌بازی صنف ندارد!

امیرحسن سلام‌زاده مسئول مرکز سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، درباره علت دوگانگی برخورد کودکان در مواجهه با عروسک‌های داخلی و خارجی می‌گوید: این موضوع به مسائل زیادی برمی‌گردد. یکی از آنها این است که پیوست فرهنگی در این زمینه بین طراح‌ها، هنرمندان، ایده‌پردازها و تولید‌کننده‌ها ایجاد نشده است. در کشور ما در امری مثل صنعت اسباب‌بازی که صنعت کاملی هم نیست و شبه صنعت است، تولیدکننده محصولی که خودش می‌خواهد را تولید می‌کند، وارد‌کننده چیز دیگری وارد می‌کند و طراح محصول دیگری طراحی می‌کند. مشکل اینجاست که ارتباط موثر و هم‌افزایی در این زمینه ایجاد نشده است. چرا؟ چون این شبه صنعت هنوز صنف مستقلی ندارد چون نتوانستیم به عنوان یک تشکل کلی، هنرمندان، تولید‌کنندگان و ایده‌پردازها را در مجموعه واحدی جمع کنیم. طبیعی است که با نقاط ضعف زیادی که در این زمینه داریم، محصولی که با عنوان عروسک تولید می‌شود، نمی‌تواند با یک شرکت خارجی با سابقه 70-80 ساله با تولید جهانی رقابت داشته باشد. ما ظرفیت رقابت و مواجه با محصولی این چنینی را نداریم. اتفاق مثبتی در این زمینه رخ نخواهد داد تا زمانی که هم‌افزایی در این صنعت اتفاق بیفتد.

او ضمن بیان اینکه چندین سال است در زمینه ورود فرهنگ به صنعت اسباب‌بازی مطالعاتی انجام می‌شود، دراین باره می‌افزاید: در بخش‌های مختلف خصوصی و دولتی مطالعات زیادی انجام می‌شود. مشکل اینجا است که کسی که در بازار فعال است و آنکه برای بازار سنتی ایران محصول تولید می‌کند، ارتباطی با بخش پژوهشی ندارد، لزومی هم برای این ارتباط نمی‌بیند. بسیاری از تولید‌کنندگان عروسک در کشور ترجیح می‌دهند روی عروسکی سرمایه‌گذاری کنند که قبلا تولید‌شده و امتحانش را پس داده است، نگرانی فنی و توزیع و سرمایه‌گذاری هم ندارد. ما هنوز نتوانستیم ارتباط موثر سازمانی‌ای بین پژوهشگر، طراح و تولید‌کننده برقرار کنیم. به همین دلیل شورای نظارت سعی می‌کند ایده اولیه به تولید برسد ولی خیلی هم سخت‌گیری خاصی روی اینکه عروسک خارجی در کشور تولید یا وارد شود، وجود ندارد. آیا ما به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری و تولید آن قدر سرمایه‌گذاری کردیم که با حجم بالای واردات رقابت کنیم؟ ماهانه چیزی حدود 7 میلیاد دلار عروسک وارد کشور می‌شود، آیا در کشور ما چنین سرمایه‌گذاری‌‌ای روی اسباب‌بازی می‌شود؟ نه! ما درختی نکاشتیم که منتظر میوه‌اش باشیم. ما هیچ سرمایه‌گذاری ای در بخش‌های مختلف اسبا‌ب‌بازی نداشتیم.

نهادهای داخلی بی تفاوت

سلام‌زاده، دبیر بخش علمی جشنواره اسباب‌بازی درباره اقدامات دولتی در این زمینه توضیح می‌دهد: باید بین بخش‌های مختلف دولتی، هم‌افزایی ایجاد کنیم. باید بین ما و وزارت صنایع و بقیه نهادها باید هماهنگی ایجاد شود. ما، روز شنبه در آخرین روز جشنواره اسباب‌بازی که از امروز آغاز شده، رویدادی برگزار می‌کنیم که ایده‌پردازان برتر دو سال گذشته در رویدادهای ملی را با سرمایه‌گذارها و تولیدکنندگان داخلی مواجه کنیم. سعی می‌کنیم تولیدکننده‌ها را مجاب کنیم از این ایده‌ها استفاده کنند. تلاش می‌کنیم از بخش‌های دولتی هم به عنوان اسپانسر دعوت کنیم تا اگر ارتباط موثر بین این بخش‌ها برگزار شد، تسهیلاتی را در اختیارشان قرار دهند، مثلا تیزر ارزان برای‌شان پخش کنند. اما برای نهادهای داخلی خیلی مهم نیست که برای عروسک‌های داخلی تبلیغات کند. بخشی از نهادها کمک کرده‌اند، ولی مثلا نماینده وزرات صنایع را پیدا نکردیم که دعوت کنیم. خیلی از سازمان‌ها از اینکه درگیر ماجرا شوند، شانه‌خالی می‌کنند. می شود کارهایی کرد، می‌شود از طراح‌های آزاد دعوت کرد، سرمایه‌گذاری خوب انجام داد. این مشکل حل‌شدنی است در صورتی که همه دست‌به‌دست هم دهند.