قرارداد اس 400 میان روسیه و ترکیه

گروه بین الملل: با شروع روابط ترکیه با ناتو، اظهارات مسئولان ترکیه و روسیه درباره امضای اولیه قرارداد خرید موشک‌های اس 400 روسیه ازسوی ترکیه»؛ سؤالات زیادی را برانگیخت. عقد این قرارداد، نقض و بدعهدی بزرگی از سوی نظام تسلیحاتی ترکیه می‌باشد که به غرب وابسته است. و این احتمال را هم تأیید می‌کند که کودتای صورت گرفته در این کشور درزمان جنگ سرد، ازسوی آمریکا بوده باشد. کودتایی که باهدف دست‌یابی ترکیه به جایگاه واقعی‌اش ازنظر جغرافیای سیاسی و به علت روابط در حال گسترش وابسته‌اش با دشمن سنتی بلوک غرب و نماینده وارث قانونی اتحادیه جماهیر شوروی یعنی روسیه؛ صورت گرفت.

به گزارش بولتن نیوز،ترکیه از زمان پیوستنش به ناتو در سال 1952 وعموما به بلوک غرب بعد از جنگ جهانی دوم، به علت ترس از بلندپروازی‌های توسعه طلبانه شوروی در شرق ترکیه در زمان استالین؛ استراتژی دفاع هوایی‌اش را در طی جنگ سرد فقط برای مقابله با بمب‌افکن‌های شوروی سابق بنانهاده بود که به موشک‌های زمین به هوا از نوع ام ای‌ام 14" غول‌پیکر غربی، به‌اضافه استفاده از جنگنده‌های هوایی ساخت آمریکا از نوع فانتوم وابسته بود.

اما بعد از پایان جنگ خلیج‌فارس در سال 1991 و به‌کارگیری عراق از موشک‌های نوع اسکاد در زمان صدام حسین، شکاف وضعف دفاعی ترکیه بیشتر آشکار شد وعلی رغم اینکه ترکیه بعدازاین جنگ، از سیستم‌های مختلف دفاعی برای مقابله با اهداف برد متوسط و کوتاه یرخورداربود دوباره تلاشش را برای دست یابی به یک سیستم دفاعی جامع و کامل‌تر آغاز کرد. اما در یک مقیاس گسترده تراین کشور برای مقابله با موشک‌های دوربردبه جنگنده‌هایی نیاز داشت که در ابتدای قرن حاضر، عدم برخورداری از آنها افزایش نگرانی این کشورراسبب گردید. مخصوصاً اینکه، پیشرفت گسترده‌ای که ایران در تولید موشک‌های دوربرد به دست آورد انگیزه‌ای به ترکیه بخشید تا برنامه ساخت موشک و سیستم دفاع موشکی دوربردش رابه وجود بیاورد.

در همین زمینه، اولین اقدام ترکیه برای ساخت سیستم دفاعی موشکی‌اش، در سال 7 200 وزمانی صورت گرفت که مناقصه‌اش را برای خرید این سیستم اعلام کرد و شرکت‌هایی از کشورهای چین، روسیه و آمریکا به‌اضافه شرکت ایتالیایی -فرانسوی یوروسام» پیشنهاداتشان را برای ساخت و توسعه سیستم دفاعی موشکی ترکیه به این کشور ارائه کردند. تا اینکه ترکیه در سال 2012 اعلام کرد که شرکت چینی برنده این مناقصه شد. این مسئله سبب واکنش عملی توأم با اظهار تأسف غرب گردید به‌گونه‌ای که باعث شد تا ترکیه بعداً با این توجیه که شرکت واردات و صادرات صنایع دقیق چین (CPMIEC تمایلی به اجرای شرط ترکیه درباره بومی‌سازی تکنولوژِی تولید موشک نداردقراردش را با چین لغو نمود. درنهایت، از یک‌سو طرح موضوع حفظ شرکت‌های ترکیه‌ای که با شرکت‌های چینی درزمینهٔ بومی‌سازی موشک همکاری خواهند نمود و از سویی دیگر، در فهرست سیاه قرارگرفته این شرکت‌ها از سوی آمریکا منجر به لغو قرارداد ترکیه با چین در سال 2015 گردد.

در مقابله با لغو این قرارداد و بعد از تلاش ناموفق کودتا در این کشور در نیمه تیرماه سال گذشته؛ ترکیه بار دیگر پرونده ساخت موشکش را گشود اما در این مرحله، راهبردهای متفاوتی را دنبال کرد. این راهبردها به دو قسم تقسیم می‌شد: مرحله اول این راهبرد، بر اساس خرید موشک اس 400"از روسیه برای مقابله با چالش هاوتهدیدات کنونی علیه ترکیه بنا گردیده بود که بعد از ناامیدی بزرگ ترکیه از اقدام برخی از کشورها در تحویل ندادن باطری‌های موشک» پاتریوت که از سوی ناتو برای مقابله با تهدیدات موشکی سوریه به جنوب ترکیه منتقل‌شده بود پی گیری شد؛ اما مرحله دوم راهبردبر برنامه‌های طولانی‌مدت ترکیه بنا گردیده تصمیم بر آن بود تا با آغاز سال 2025 اجرای آن عملی شود. هدف این راهبردنیزتولیدو ساخت سیستم دفاعی ویژه برای ترکیه، با همکاری هم‌پیمانان غربش در شرکت یوروسام بود که در ماه گذشته (جولای) قرارداد آن میان ترکیه با این شرکت امضاشده بود. این در حالی است که اخیراً شرکت‌های دفاعی ترکیه درزمینهٔ توسعه سیستم‌های موشکی با برد کوتاه و متوسط نیز موفقیت‌هایی به دست آوردند.

قابل‌ذکر است که انتشار اخبار قرارداد نظامی ترکیه با روسیه با واکنش خشم‌آلود آمریکا همراه بود و این ناراحتی با اظهارنظر ژنرال جوزف دانفور» رییس ستاد مشترک ارتش آمریکا در 23 جولای سال گذشته درسخنرانی اش در مرکز انجمن امنیتیایالت کولورودای آمریکا آشکار شد. وی در این انجمن اظهار داشت: ترکیه هنوز سیستم دفاعیاس 400 را از روسیه دریافت نکرده است اما این مسئله برای ما نگران‌کننده است زیرا این دو (ترکیه و روسیه) نیت دارند تا این قرارداد را عملی کنند اما هرگزنمی توانند. وی با اشاره عدم امکان ارتباط سیستم دفاعی اس 400 به شبکه ناتو، اجرای عملی قرارداد دفاعی میان روسیه و ترکیه را غیرممکن دانست. روسیه هم نسبت به این اظهارنظر دانفورد پاسخی نداد اما پاسخ ترکیه درزمانی که رجیب طیب اردوغان تأکید کرد که آمریکا هرگز به ترکیه برای دست‌یابی به سیستم دفاعی موشکی کمک نمی‌کند کوبنده بود. اردوغان گفت که دست‌یابی به این سیستم برای ترکیه یک نیاز فوری است و، ضرورت دارد تا ترکیه گزینه‌های جایگزین را بررسی نمای دو بر همین اساس تفاهم‌نامه ابتدایی را با روسیه امضا کرد.

به گزارش سایت بلومبرگ آمریکا، ارزش قرارد دفاعی «اس 400" میان دوکشور به 5/2 میلیارد دلار می‌رسد واین قرارداد تنها انتقال بخشی از تکنولوژی به ترکیه را دربر می‌گیرد و به‌رغم اینکه ترکیه عقد قراردادش را با سوریه این‌گونه توجیه کرد: یونانی‌ها هم به سیستم دفاعی اس 300 در اختیاردارند، اما باید گفت که دست‌یابی یونان به این سیستم دفاعی و انتقال آن به جزیره» کرست فقط در چارچوب حل بحران موشکی قبرص بود که درنتیجه اقدام قبرسی‌های یونانی به خرید سیستم موشکی دفاعی» اس روسیه 300" در سال 1997 انجام پذیرفت که این اقدام به درگیری بزرگ در جزیره قبرس منجر گردید و انگیزه‌ای هم برای ترکیه شد تا قبرصی های یونان را تهدید نماید که در صورت دست‌یابی به این سیستم دفاعی در جزیره قبرس، به ضربات پیشگیرانه اقدام خواهد نمود.

به نظر می رسدکه نیروهای امنیتی ترکیه درباره امکان‌پذیری واردات اس 400 از روسیه به دو گروه تقسیم می‌شوند. برخی از این نیروها اعتقاددارند که سیستم دفاعی خریداری‌شده از روسیه، این امکان را به ترکیه می‌دهد تا از یک‌سو، با موشک‌های بالیستیکی که برد آن به هزار کیلومتر می‌رسد مقابله نمایند و از سویی دیگر، تهدیدات هوایی علیه ترکیه با برد 600 کیلومتر در داخل کشورهای همسایه را رصد و کنترل کنندکه این مساله خود باعث افزایش قدرت بازدارندگی ترکیه و برتری این کشور دردریای اژه می‌گردد. گروهی دیگر از نیروهای امنیتی ترکیه، به عدم توانایی سیستم دفاعی روسیه در افزایش قدرت بازدارندگی ترکیه اعتقاددارند مخصوصاً اینکه این سیستم دفاعی هرگز نمی‌تواند به ناتو وصل بشود. همچنین، برخی دیگر از نیروهای امنیتی و نظامی ترکیه، به اقدام روسیه در انتقال رادارهای برخوردار از تکنولوژی در سطح بالا به ترکیه شک داشته و آن را عاملی می‌دانند که در صورت ورود به جنگ این سیستم دفاعی را بدون فایده و استفاده قرار داده و زمینه از بین بردن و نابودی آن راهم به‌آسانی فراهم می سازدو هیچ فرقی هم نمی‌کند که این سیستم دفاعی از طرف غرب باشد یا روسیه.

باید اشاره داشت که نتیجه توافق خرید اس 400" فقط به قرارداد تسلیحاتی مربوط نمی‌شود بلکه ابعاد و پیامدهای بزرگ‌تری را در سطح جغرافیای استراتژیک در برمی گیرد؛ و به نظر می‌رسد که روسیه با عقد این قرارداد، تضعیف ناتو را جزیی از استراتژی خودش درنظرگرفته است. مخصوصاً اینکه ازنظر روس‌ها، نوسازی اس 400 در سال 2014 ناتو را به‌عنوان یکی از خطرهای اصلی خارجی نظامی علیه روسیه محدود کرد. همچنین به نظر می‌رسد که ترکیه تحت مدیریت دولت فعلی، بهترین گزینه برای ایجاد شکاف یا حداقل ایجاد سردرگمی میان اعضای ناتو باشد که هم‌اکنون به علت اختلافات آمریکا با اروپا این سردرگمی و شکاف در حال رشد می‌باشد. روس‌ها همچنین امید دارند تا اعضای ناتو صدایشان را بالابرده و درباره فایده عضویت یک کشور مسلمان درناتو سؤالاتی را طرح نمایند. مخصوصاً اینکه، برخی از کشورهای عضو ناتو از ابتدا به اظهاراتی که بارها درباره اشتباه بودن پیوستن ترکیه به ناتو سخن به میان آمد از خودشان واکنشی نشان ندادند.

روسیه و ترکیه بعد از جنگ سرد این امکان را پیدا کردند تا به اختلافات شدید میان خودشان در برخی ازمسایل زیربنایی و جلوگیری از برخوردار مسائلی مانند مسائل اقتصادی و انرژی که به آن نیاز داشته و علاقه‌مند به گسترش روابطشان در این حوزه‌ها هستند توجهی نکنند. روابط میان دو کشور بعد از ساقط کردن یکی از جنگنده‌های روسیه در سوریه از سوی ترکیه در سال 2015 از حالت دوستانه خارج شد و به بحرانی در روابط میان آن‌ها تبدیل گردید اما روسیه به‌سرعت از این مسئله عبور کرد و زیاد به آن توجه نکرد و همین مسئله سبب گردید تا روسیه به یکی از کشورهایی تبدیل گردد که از دولت کنونی ترکیه در برخورد با کودتای ناموفق حمایت کند. این حمایت روسیه، در سایه واکنش آشکار سرد غرب به کودتای ترکیه انجام پذیرفت که به معنای قبول کودتا از سوی غرب و باهدف دست‌یابی به اعطای پناهندگی به شرکت‌کنندگان در کودتا و حامیان آنان در جنبش خدمت» موجود در کشورهای اروپایی صورت گرفت.

ازاین‌رو، بعد از کودتای ناموفق در ترکیه، آمریکا از تحویل فتح‌الله گولن» رهبر جنبش خدمت و متهم ردیف اول اداره‌کننده کودتا به ترکیه خودداری نمود که همین امر سبب شروع مشاجره میان غرب با ترکیه شد. مسئولان ترکیه بارها در اظهارنظرهایشان نسبت به وجود اختلاف و مشاجره میان غرب با ترکیه ابراز تردید نکرده و آن را نیز به‌صراحت بیان نمودند. و همین مسئله به روسیه اجازه داد تا تأثیرگذاری روبه رشدی بر ترکیه داشته باشد.

از سویی دیگر، علی‌رغم همکاری محدود روسیه با حزب اتحاد دموکراتیک (جناح سوری حزب کارگران کردستان)، ترکیه به‌طور کامل به این نکته آگاه است که هدف روسیه در سوریه در هرزمان، از حمایت و حفظ منافع استراتژیک هم‌پیمانش، یعنی سوریه‌ای که هر شکل از اشکال پیشنهاد قانونی حزب کارگران کردستان را برای حضور درصحنه سیاسی سوریه نپذیرفت فراتر نخواهد رفت؛ و همین عامل سبب گردید تا ترکیه برای شکستن نظام تسلیحاتی غرب در مقابله با ناامیدی بزرگش از اقدام هم‌پیمانان غربیش و مخصوصاً آمریکا؛ به روسیه نزدیک شود تا بتواند علی‌رغم پیشنهادات سخاوتمندانه ترکیه به آمریکا برای مقابله با داعش، حمایت‌های حزب اتحاد دموکراتیک رابه بهانه مبارزه با داعش به دست بیاورد.

درحالی‌که تقریباً حضور رسانه‌های ترکیه در انتقاد از روسیه به علت حمایت از نظام سوریه خالی است، روزی نمی گذردکه گزارشی از حمایت غرب از دشمن اول ترکیه یعنی حزب کارگران سوریه ازسوی رسانه‌ها منتشر نشود. در همین زمینه، آخرین نظرسنجی‌ها در ترکیه بیانگر آن است که 18 درصد از ترک‌ها روسیه را به‌عنوان تهدیدی برای امنیت ملی می‌بیند این درحالی‌که است که در سال گذشته 35 درصد مردم ترکیه روسیه را تهدید می‌دانستند. همچنین 66 درصد از ترک‌ها اعتقاددارند که هم‌پیمان سنتی ترکیه یعنی آمریکا بزرگ‌ترین تهدید برای امنیت ملی ترکیه است.

درنهایت اینکه، ارتش ترکیه همیشه درزمینهٔ مسائل ژیو استراتژیک ترکیه به دو گروه تقسیم می‌شوند: عده‌ای از آن‌ها اعتقاددارند که ترکیه کشوری اروپایی - آسیایی است و برخی دیگر نیز آن را وابسته به بلوک غرب می‌دانند. این اختلاف هم همیشه و در هر بحرانی بارها افزایش پیداکرده است. فرقی هم نمی‌کند چه بحران قبرص باشد که بعد از دخالت ترکیه در جزیره قبرس و بعد از منع صادرات اسلحه به ترکیه به وجو دآمد و چه بحران جنگ با حزب کارگران کردستان باشد که از دهه هشتاد تاکنون ادامه دارد که نه‌تنها سبب ضعف هم‌پیمانان ترکیه در کمک به این کشور برای حمله به این حزب گردید بلکه باعث شد تا حمایت‌هایی هم از سوی غرب به اعضای آن مخصوصاً در کشورهای بلژیک، آلمان و هلند ارائه شد.

اما به نظر می رسددر این مرحله و مخصوصاً بعد از کودتای ناموفق ترکیه مسئله فرق کرده باشد زیرا این برای اولین بار است که معیارها در ارتش ترکیه عوض‌شده و دو جهت تأمین منافع افسرانی است که به ایده اروپایی - آسیایی بودن ترکیه اعتقاد دارندو همین افراد توانستند اکثر جایگاه‌هایی که کودتاگران حامی ناتو ترک کردند تصاحب نمایند؛ و همین مسئله، قرار داد اس"400 را در جایگاهی قرار می‌دهد که در صورت ادامه تلاش‌ها برای اجرای آن و تداوم سیاست‌های آمریکا در قبال حزب کارگران کردستان؛ هم به‌عنوان اولین گام برای جداسازی ترکیه از بلوک غرب و یا حداقل تضعیف نفوذ ناتو باشد وهم ترکیه را به قدرت مستقل دارای روابط متعادل و متوازن کننده با غرب و روسیه تبدیل کند.

منبع: العربی الجدید

مترجم: حبیب ساسانی