کسی که ان شاء الله نیاورده است، چگونه گمان می‌کند کارش به سرانجام برسد؟!

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب امروز به آیه 18 سوره قلم پرداخته شده و در آن آمده است:

وَ لا يَسْتَثْنُونَ

سوره قلم (68) آیه 18

ترجمه
و [هیچ] استثنا نکنند [ان‌شاء الله نگفتند]

معانی لغات

«یَسْتَثْنُونَ»

ماده «ثنی» در اصل دلالت دارد بر تکرار یک چیز یا تکرار و پشت سر هم آمدن دو چیز؛ و از این ماده است کلمه اثنان به معنای «دو» معروف است.

استثنا کردن از همین نکته است که گویی در استثنا مطلب مورد نظر را دوبار می‌آوریم: یکبار فی الجمله و یکبار به تفصیل؛ مثلا وقتی می‌گوییم «مردم آمدند غیر از زید» زید یکبار در مردم اجملا اشاره شده و یکبار مستقیما با اسم خودش متمایز گردیده است. (معجم مقاییس اللغة، ج1، ص392) از آنجا که استثنا کردن به معنای آن است که از یک حکم کلی، مواردی را خارج کنیم، گفتن تعبیر «ان شاء الله» (= اگر خدا بخواهد) را به طور خاص «استثناء» می‌گویند که توصیه شده در مورد هر کاری انجام دهیم؛ یعنی در انجام هر کاری، این مطلب را که «ممکن است مشیت خدا برخلاف این تعلق گرفته باشد» مد نظر قرار دهیم و وقتی وعده انجام کاری را می‌دهیم این حالت را از آن استثنا کنیم (مفردات ألفاظ القرآن، ص180)؛ و در واقع، این جمله شرطیه، معنای استثناء را القا می‌کند: وقتی می‌گویم: من بیرون می‌روم اگر خدا بخواهد؛ یعنی بیرون نمی‌روم مگر اینکه خدا بخواهد. (مجاهد، نقل در البحر المحیط، ج10، ص241) ماده «ثنی» 29 بار در قرآن کریم به کار رفته که غیر از مورد فوق، همه موارد دیگر به همان معنای «دو» و مفاهیم ناظر به آن مرتبط است.

حدیث
1) روایت شده است که یکبار امام صادق ع به منزل زید [بن علی بن حسین ع، عموی امام صادق ع] رفتند و او عازم عمره بود. به وی مکتوبی را دادند که عموی ایشان مخارج اهل و عیال خود و اینکه برای هرکس چقدر باید داده شود نوشته بود که در آن این طور بود که برای فلانی و فلانی و فلانی این قدر؛ و در آن استثناء [= ان‌شاءالله] ننوشته بود.
حضرت فرمود: کسی که این مطالب را نوشته و ان شاء الله نیاورده، چگونه گمان می‌کند که این به سرانجام برسد؟!
سپس قلم و دوات خواستند و جلوی هر اسمی ان‌شاءالله اضافه کردند.

النوادر(للأشعري)، ص57

2) از امام باقر درباره آیه «و قطعا پیش از این با آدم عهدی بستیم اما فراموش کرد و در او عزمی نیافتیم» (طه/115) روایت شده که فرموده‌اند: همانا خداوند عز و جل هنگامی که به آدم فرمود که وارد بهشت شو؛ به او فرمود: آدم! به این درخت نزدیک مشو! و می‌دید که او چنین خواهد کرد. آدم به پروردگارش عرض کرد: چگونه [ممکن است که] من نزدیک آن شوم در حالی که من و همسرم را از آن نهی فرموده‌ای؟!
خداوند به آن دو فرمود به آن نزدیک نشوید؛ یعنی از آن نخورید. آدم و همسرش گفتند: چشم، پروردگارا ! نه بدان نزدیک می‌شویم و نه از آن می‌خوریم؛ و در سخنشان، [مشیت خدا را] استثنا نکردند [= ان‌شاءالله نگفتند].
پس خداوند آنها را به خودشان و حافظه خودشان واگذار کرد؛ و خداوند در کتاب خود به پیامبرش فرمود: «و هرگز مگو که من فردا انجام دهنده این کار هستم؛ مگر اینکه [بعدش بگویی: مگر] خدا بخواهد» (کهف/23) که آن را انجام ندهم، که اگر در مشیت خداوند چنین رقم خورده باشد که آن را انجام ندهم توان آن را نخواهم داشت که انجامش دهم. امام ع در ادامه فرمود: بدین جهت است که خداوند عز و جل [در ادامه‌اش] فرمود: «و یاد کن پروردگارت را وقتی که فراموش کردی» (کهف/24)یعنی مشیت خدا را در انجام کارت استثنا کن.

الكافي، ج‏7، ص448

تدبر

1️⃣ مقصود از «استثنا نکردند» در این آیه چیست؟

لف. در انجام کار خود مشیت خدا را استثنا نکردند (ان شاء الله نگفتند)؛ گویی همه امور دست آنهاست و اگر آنهاا بخواهند کاری را انجام دهند حتما می‌توانند. (مجمع‌البیان، ج10، ص507؛ التفسیر الکبیر، ج30، ص607)

ب. در اینکه از محصول باغشان به نیازمندان ندهند، هیچ گروهی از نیازمندان را استثنا نکردند. (یعنی تاکید کردند که بی‌استثنا به هیچکس کمک نخواهیم کرد) (التفسیر الکبیر، ج30، ص607)

2️⃣ سزاوار است که انسان اگر می‌خواهد تدبیری برای آینده بیندیشد حتما «ان شاء الله» بگوید و باور داشته باشد که همه عالم وابسته به مشیت اوست و تنها و تنها اگر او اراده کند، انجام هر کاری امکان‌پذیر خواهد بود.

انتهای پیام/*